Kitob futuh ul-buldon: Versiyalar orasidagi farq

Al-Balozuriy (taxminan 820-892 yillar) asari tarixiy adabiyotning „Kutub al-mag‘oziy“magʻoziy“ (كتب المغازي), ya’ni „Yurishlar toʻgʻrisidagi kitoblar” janrining vakili hisoblanadi. Ammo „Futuh al-buldon“ avvalgi kitoblardan qamrovining kengligi va tizimliligi bilan ajralib turadi. Kitobning boblari geografik tamoyilga muvofiq joylashtirilgan. Har bir mintaqaga alohida bob bagʻishlangan boʻlib, tarixiy voqealar xronologik tartibda keltirilgan. „Kitob Futuh al-buldon“da arablarning [[Xuroson]] va [[Movarounnahr]]dagi yurishlari, [[Arab xalifaligi]] tarixi, iqtisodiyoti, madaniyati, qurolli kuchlari, savdo aloqalari, soliq tizimi haqida ma’lumotlar berilgan. Turkeshlarning arablarga qarshi kurashi, arab boshligʻi [[Qutayba ibn Muslim]]ning [[Shosh]] va [[Isfijob]]ga yurishlari, shuningdek, oʻrta asrlardagi Turkiston oʻlkasi haqidagi maʼlumotlar alohida ahamiyatga ega.

Al-Balozuriy asos boʻlgan manbalar asosan nomaʼlum, hikoyalarda esa isnodlar — axborot uzatuvchi zanjirlar yoʻq. Isnodlar mavjud boʻlsa ham, ular qisqartirilgan shaklda keltirilgan. Biroq kitobning bu xususiyatlari al-Balozuriyning ishonchli tarixchi sifatidagi obro‘sigaobroʻsiga putur yetkazmadi. Keyinchalik tarixchilar o‘zoʻz asarlarida uning asarlaridan keng foydalanganlar. Jumladan, Yoqut al-Hamaviy o‘ziningoʻzining „Muʼjam al-buldon“ (Mamlakatlar lugʻati) geografik lug‘atidalugʻatida “Futuh al-buldon”ning to‘liqtoʻliq versiyasidan foydalangan, u hozirgacha yetib kelmagan.