14-Yanvar 2022, 10:32 dagi koʻrinishi tahrirlash 185.208.176.232 (munozara) Shu malumotni kengroq yoritadi Teglar: Mobil qurilma orqali Mobil sayt orqali ← Avvalgi tahrir		14-Yanvar 2022, 10:35 dagi koʻrinishi tahrirlash bekor qilish Otabek Isayev (munozara \| hissa) 5 edits →‎Adabiyot Teg: Koʻrib tahrirlagich Keyingi tahrir →
Qator 5: https://t.me/Muslim_Mind Ilk islomda jamiyatni huquqiy boshqarish Qurʼon asosida olib borilgan. Keyinroq musulmonlarning barcha ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy, huquqiy va diniy faoliyatini qamrab oluvchi qonunlar majmuasiga ehtiyoj tugʻilgan. Islom xuquqshunoslari bir necha asr mobaynida Sh. meʼyorlarini ishlab chiqqanlar. Sharhiga Qurʼon, sunnat, ijmo va qiyos asos qilib olingan. Sh. huquqiy tizim sifatida 11 —12-asrlarda tugal shakllangan. Bunda yozma va ogʻzaki diniy, madaniy, axloqiy, huquqiy, mahalliy urf-odat va anʼanalarning taʼsiri boʻlgan. Islomda sunniylik va shialikdagi Sh. tizimlari oʻrtasida muayyan tafovutlar bor. Sunniylikda hanafiylik, molikiylik, shofiʼiylik, hanbaliylik, shialikda esa jaʼfariylik mazhabining oʻziga xos huquqiy tartiblari mavjud. ~~Sharhida~~Aslida ~~davlat(xalifalik)~~Shi'a ~~xuquqiy~~Islom ~~meʼyorlari~~e'tiqodiga vabutkul majburiyati, meros, jinoyat, jazo, oila, nikoh huquqi, shuningdek, sud ishlarini yuritish vasiylik koʻrsatmalari berilgan. Sh. xususiy mulkni Alloh tomonidan belgilangan, doimiy va oʻzgarmas deb hisoblaydizid. [[Fayl:Mecca 2012.jpg\|left\|thumb\|Makka.https://en.wikipedia.org/wiki/Mecca]] Sharhida ~~barcha xatti-harakatlar, dastlab 2 tur: harom va halolga ajratilgan. Keyinchalik Sh. shakllanib tugallangan davrda~~hukmlari 5 toifaga boʻlingan. Bular: farz yo vojib — bajarilishi muhim va majburiy hisoblangan xatti-harakatlar (Alloh yagonaligiga ishonish, namoz oʻqish, zakot berish, ro'za tutish, Haj ziyoratini ado etish kabilar); sunnat yo mustahab — majburiy emas, lekin maʼqul, lozim deb hisoblangan normalar (misol u-n: uylanish, sadaqa berish); muboh yo joiz — ragʻbatlantirilmaydigan va uni bajarmaslik gunoh hisoblanmaydigan ixtiyoriy xatti-harakatlar (misol u-n: bitim, savdo shartnomalari tuzish, safar qilish, yemoq, ichmoq va boshqalar); makruh — jazoga tortilmaydigan, ammo nomaʼqul hisoblanadigan xattiharakatlar (misol u-n: soʻkinish, kattalarning hurmatini oʻrniga qoʻymaslik, suvni ifloslantirish, hayvonlarga haddan ortiq yuk ortish); harom — qatiy ravishda taqiqlangan xatti-harakatlar (misol u-n: choʻchqa goʻshti isteʼmol qilish, aroq ichish, odam oʻldirish va boshqalar). Sh. jinoyat uchun qatʼiy, lekin odilona choralarni belgilab bergan.▼ ~~[[Tasvir:Taliban beating woman in public RAWA.jpg\|left\|thumb\|Tolibon diniy politsiyasi 2001-yil 26 avgustda Kobulda ayolni kaltaklamoqda, deb xabar beradi RAWA o'zining yuzi ochgani uchun]]~~ ▲Sharhida barcha xatti-harakatlar, dastlab 2 tur: harom va halolga ajratilgan. Keyinchalik Sh. shakllanib tugallangan davrda 5 toifaga boʻlingan. Bular: farz yo vojib — bajarilishi muhim va majburiy hisoblangan xatti-harakatlar (Alloh yagonaligiga ishonish, namoz oʻqish, zakot berish, ro'za tutish, Haj ziyoratini ado etish kabilar); sunnat yo mustahab — majburiy emas, lekin maʼqul, lozim deb hisoblangan normalar (misol u-n: uylanish, sadaqa berish); muboh yo joiz — ragʻbatlantirilmaydigan va uni bajarmaslik gunoh hisoblanmaydigan ixtiyoriy xatti-harakatlar (misol u-n: bitim, savdo shartnomalari tuzish, safar qilish, yemoq, ichmoq va boshqalar); makruh — jazoga tortilmaydigan, ammo nomaʼqul hisoblanadigan xattiharakatlar (misol u-n: soʻkinish, kattalarning hurmatini oʻrniga qoʻymaslik, suvni ifloslantirish, hayvonlarga haddan ortiq yuk ortish); harom — qatiy ravishda taqiqlangan xatti-harakatlar (misol u-n: choʻchqa goʻshti isteʼmol qilish, aroq ichish, odam oʻldirish va boshqalar). Sh. jinoyat uchun qatʼiy, lekin odilona choralarni belgilab bergan. SH. ilmlari islom dini va unga bogʻliq boʻlgan masalalarni qamrab olgan. Bular tajvid (qiroat), tafsir, hadis, fiqh ilmlari, fiqhning farʼiy (juzʼiy) qismlari hamda kalom ilmidan iboratdir. Sh. ilmlari qatoriga arab tili va adabiyoti ham kiritiladi, chunki ularsiz Sh. ilmlarini oʻrganish mumkin emas, deb hisoblanadi (yana q. [[Musulmon huquqi]]). [[Fayl:Al-Aqsa Shine.jpg\|left\|thumb\|Aqso masjidi]] [[Tasvir:Slaves Zadib Yemen 13th century BNF Paris.jpg\|thumb\|left\|13-asr qul bozori, Yaman. Shariatda qul va kanizaklar mulk sanaladi; sotib olinishi, sotilishi, ijaraga berilishi, hadya qilinishi, taqsimlanishi va meros qilib olinishi mumkin]] '''[[Qasos]]'''; Bu qabila ijtimoiy tuzumidagi qasos sifatida tushuniladigan va '''ijtimoiy tenglik asosida''' amalga oshiriladigan dastur. O'ldirilgan ayolmi, erkakmi, qul, elita yoki oddiymi, hisobga olib, qotilın qabilasidan o'ldirilganga teng kimdir o'ldiriladi. Masalan, qul uchun faqat qulni, ayol uchun ayolni o'ldirish mumkin edi.<ref name="isamveri.org">[http://isamveri.org/pdfdrg/D03380/2010_3_1/2010_3_1_NAMLIT.pdf]</ref> Qasosda ijtimoiy ekvivalentlikning sharti shundaki, agar quyi ijtimoiy sinfdagilar yuqori sinfdan kimnidir o'ldirsa, qasos qo'llaniladi. Ammo agar yuqori sinfdan kimdir quyi sinfdan kimnidir o'ldirsa, qasos olish mumkin emas, lekin dietani to'lash mumkin.

Shariat: Versiyalar orasidagi farq