[[Fayl:БСЭ1._Вилы.jpg|alt=|thumb| Po'latPoʻlat vilkalar shoxlari (shoxlari) yoki tishlari.<br /><br /><br /><br /><nowiki></br></nowiki> 1 va 2 - — pichan.<br /><br /><br /><br /><nowiki></br></nowiki> 3 — - go'nggoʻng.<br /><br /><br /><br /><nowiki></br></nowiki> 4 va 5 - — ildiz.]] ▼
[[Fayl:03.Forcas.JPG|alt=|thumb| Po'latPoʻlat va yog'ochyogʻoch vilkalar.]] ▼▲[[Fayl:БСЭ1._Вилы.jpg|alt=|thumb| Po'lat vilkalar shoxlari (shoxlari) yoki tishlari.<br /><br /><br /><br /><nowiki></br></nowiki> 1 va 2 - pichan.<br /><br /><br /><br /><nowiki></br></nowiki> 3 - go'ng.<br /><br /><br /><br /><nowiki></br></nowiki> 4 va 5 - ildiz.]]
'''Panshaxa'''<ref>{{ВТ-МЭСБЕ|Вилы}}</ref><ref name="автоссылка2">[[Вила // Толковый словарь живого великорусского языка : в 4 т. / авт.-сост. В. И. Даль. — 2-е изд. — СПб. : Типография М. О. Вольфа, 1880—1882]].</ref> (birlikda. '''Vila''' , [[:ru:Праславянский_язык|slavyan.]] "tishli„tishli panshaxa"panshaxa“, ''*viti'' "titish„titish, [[Pichan|pichanni titish]] "“) <ref>[[Этимологический словарь русского языка Макса Фасмера]]</ref><ref name=":0">{{Книга|автор=А. Е. Аникин|заглавие=Русский этимологический словарь|ответственный=Л. В. Куркина, С. А. Мызников|издание=7 (вершь I — вняться II)|место=М.|издательство=Институт русского языка им. В. В. Виноградова РАН|год=2013|страницы=171-173, 180|страниц=352|isbn=978-5-88744-087-3|isbn2=}}</ref>- [[Qishloq xoʻjaligi|qishloq xo'jaligidaxoʻjaligida]] [[Dehqonlar|fermerlar]] tomonidan pichan va boshqa qishloq xo'jaligixoʻjaligi mahsulotlarini yuklash va tushirish, shuningdek, uni [[Aeratsiya|shamollatish]] uchun tuproqda teshiklar yaratish uchun ishlatiladigan ko'chmakoʻchma qo'lqoʻl asbobi hisoblanadi. ▼▲[[Fayl:03.Forcas.JPG|alt=|thumb| Po'lat va yog'och vilkalar.]]
▲'''Panshaxa'''<ref>{{ВТ-МЭСБЕ|Вилы}}</ref><ref name="автоссылка2">[[Вила // Толковый словарь живого великорусского языка : в 4 т. / авт.-сост. В. И. Даль. — 2-е изд. — СПб. : Типография М. О. Вольфа, 1880—1882]].</ref> (birlikda. '''Vila''' , [[:ru:Праславянский_язык|slavyan.]] "tishli panshaxa", ''*viti'' "titish, [[Pichan|pichanni titish]]") <ref>[[Этимологический словарь русского языка Макса Фасмера]]</ref><ref name=":0">{{Книга|автор=А. Е. Аникин|заглавие=Русский этимологический словарь|ответственный=Л. В. Куркина, С. А. Мызников|издание=7 (вершь I — вняться II)|место=М.|издательство=Институт русского языка им. В. В. Виноградова РАН|год=2013|страницы=171-173, 180|страниц=352|isbn=978-5-88744-087-3|isbn2=}}</ref>- [[Qishloq xoʻjaligi|qishloq xo'jaligida]] [[Dehqonlar|fermerlar]] tomonidan pichan va boshqa qishloq xo'jaligi mahsulotlarini yuklash va tushirish, shuningdek, uni [[Aeratsiya|shamollatish]] uchun tuproqda teshiklar yaratish uchun ishlatiladigan ko'chma qo'l asbobi hisoblanadi.
== Panshaxaning tuzilishi va ishlatilishi ==
[[Fayl:Haying.jpg|alt=|thumb| Pichanlarni vilkalar bilan yuklash]]
Panshaxaning tuzilishi quyidagicha: tutqichda - — diametri taxminan 3-5 sm va uzunligi taxminan 1,5 metr bo'lganboʻlgan yumaloq qismli yog'ochyogʻoch tayoq - — bir necha (3-7) po'latpoʻlat moslama bo'libboʻlib, bir oz egilgan shoxlar (shoxlar ) yoki konstruktiv ravishda ko'ndalangkoʻndalang element bilan bir bo'lakkaboʻlakka bog'langanbogʻlangan tishlari mavjud. Tutqichning tishlarga qaraganda teskari yo'nalishdayoʻnalishda yengil egilishi mumkin, shuning uchun gorizontal holatda og'irlikogʻirlik markazi biroz pastga siljishi mumkin. Panshaxa bilan yukni ko'tarishdakoʻtarishda somonni ag'daribagʻdarib yubormaslik uchun qo'shimchaqoʻshimcha harakatlar qilish talab etilmaydi. Shuningdek, pichanni yig'ishyigʻish yoki pichanxonaga yuklash uchun yuk mashinasi cho'zilganchoʻzilgan tutqichli panshaxalardan foydalanadi, uning uzunligi 2,5 metrgacha. Ikki yoki uchta tishli pichan uchun yengil qattiq yog'ochyogʻoch panshaxalar ('''shoxlar''') daraxt shoxidan tayyorlanadi.
Pichanning dizayni har qanday bo'shashganboʻshashgan o'simlikoʻsimlik massasining (pichan, barglar va boshqalar) teshilishi va harakatlanishini ta'minlayditaʼminlaydi, shunday ekan panshaxaning asosiy harakati teshishdir. Panshaxalar quyidagi ishlarda qo'llaniladiqoʻllaniladi:
* pichan, [[Goʻng|go‘ng]], [[somon]], [[Bargli sabzavotlar|talon]] va shunga o‘xshash narsalarni yuklash va tushirish;
* quritish paytida pichanni yumshatish;
* ildizlarni kislorod bilan ta'minlashtaʼminlash uchun tuproqni shamollatish (teshish).
Tishlarning uchida to'plaritoʻplari bo'lganboʻlgan turli xil panshaxalar mavjud bo'libboʻlib (o'tmasoʻtmas panshaxalar) kartoshka va boshqa [[Ildizmevalilar|ildiz ekinlarini]] qazish va yuklash uchun, shuningdek, ko'mirnikoʻmirni yuklash uchun foydalaniladi. Ushbu vallar odatda ko'proqkoʻproq tishlarga ega, asosan 10-12 gacha. Katta bo'lmaganboʻlmagan, ikki shoxli, o'tmasoʻtmas panshaxalar, xirmonlarni yig'ishyigʻish paytida tokda tutish uchun - — '''Vyankalar''' . Temir go'ngligoʻngli panshaxalar - — Shoxli.
'''Panshaxa-belkuraklar''' kengligi taxminan 2 sm bo'lganboʻlgan to'rttatoʻrtta tekis tishlari mavjud bo'libboʻlib, og'irogʻir tuproqlarni qazish uchun mo'ljallanganmoʻljallangan.
== Panshaxa haqida afsona va simvolizmlar ==
Xristian mifologiyasiga ko'rakoʻra panshaxalar [[Gunoh|gunohkorlarni]] azoblashda ishlatiladigan do'zaxdagidoʻzaxdagi shaytonlarning asbobi sifatida tasvirlangan. Uch tishli panshaxa — Iblisning qurollaridan biridir. Shunga o'xshashoʻxshash afsonalar dengiz xudosi [[Poseydon]] (Neptun)ning qo'lidaqoʻlida baliq ovlash uch tishli panshaxaning qadimiy tasvirlaridan kelib chiqqan. O'rtaOʻrta asrlarda Yevropada bu va boshqa qadimgi xudolarning (Pan, Silena, [[Gefest]] va boshqalar) saqlanib qolgan tasvirlari, iblislar yoki shaytonning portretlari sifatida qabul qilinib, ulardagi uch tishli - — panshaxa sifatida tushunilgan.
"Timsoh„Timsoh jurnali"ningjurnali“ning emblemasida qizil timsohning panshaxa bilan chizilgan rasmi bo'lganboʻlgan; jurnalning ruknlaridan birining nomi “Yon"Yon tomondagi panshaxa! " deb nomlangan.
Mashhur "„ Amerika gotikasi"gotikasi“ rasmida panshaxa kompozitsiyaning markazida joylashgan bo'libboʻlib, tajovuzkorlikni anglatadi.
An'anagaAnʼanaga ko'rakoʻra, panshaxalarning "nopok"„nopok“ ishi (go'nggoʻng bilan ishlaganligi) tufayli uyga (faqatgina [[Saroy (maʼnolari)|omborga]] mumkin) olib kirilishi va hattoki yuvilishi taqiqlangan - — agar ular juda iflos bo'lsaboʻlsa, ularni yomg'irdayomgʻirda tozalash uchun ko'chadakoʻchada qoldirish mumkin bo'lganboʻlgan.
== Frazeologizmlar ==
* ''Panshaxa'' ( <small>so'zlashuvsoʻzlashuv</small> ) - — yechishi yo'qyoʻq holat, yakun. Masalan, shunday deyishadi: “Panshaxa -„Panshaxa — tamom!"“.
* ''Panshaxa bilan suvda yozilgan'' - — nimadir shubhali holat, noaniqlik, hali aniq bo'lmaganboʻlmagan narsa, ehtimoldagi holat.
* ''Fransuzning [[Miltiq|quroli]] panshaxa''
== Shuningdek qarang ==
* Tutkich
* Sanchqi
* Jangovar panshaxa
== Adabiyot ==
* {{Книга|автор=''Шангина И. И.''|заглавие=Русский традиционный быт : Энциклопедический словарь|часть=Вилы|место={{СПб}}|издательствоizdatelstvo=АзбукаAzbuka-классикаklassika|годgod=2003|страницыstranitsi=166—169|страницstranits=688|ref=ШангинаShangina}}
* ВилыVili // ТоварныйTovarniy словарьslovar / ИI. АA. ПугачёвPugachyov (главныйglavniy редакторredaktor). — МM.: ГосударственноеGosudarstvennoe издательствоizdatelstvo торговойtorgovoy литературыliteraturi, 1956. — ТT. I. — СтбStb. 872—874
| 