Rim: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
MalikxanBot (munozara | hissa) →top: Bot v1: Tuzatishlar |
k (via JWB) |
||
Qator 38:
|}
[[Fayl:August_Fischer_-_Udsigt_over_Tiberen_mod_Engelsborg_og_Peterskirken_-_1895.png|thumb|August Fischer (1895)]]
'''Rim''' — Italiya davlatining poytaxti. Rim provinsiyasi va Latsio viloyatining maʼmuriy markazi. RIMning gʻarbiy qismida Vatikan shahardavlati joylashgan. RIM — dunyoda eng qadimiy va tarixiy hamda madaniy yodgorliklarga boy shaharlardan boʻlib, "mangu shahar" nomini olgan. Shahar vulkanik kelib chiqqan sertepa tekislikda, Tibr daryosining har ikki sohilida, uning Tirren dengiziga quyilish yerida joylashgan. Iqlimi Oʻrta dengizga xos iqlim, yanvarning oʻrtacha harorati 6,8°, iyul oyida 26°. Yillik yogʻin 500 mm dan ziyod (asosan, kuzda yogʻadi). Qishda sovuq tramontana, yozda quruq va issiq sirokko shamollari esadi. Rim — Italiyaning aholisi eng koʻp shahri, 2,4 mln. kishi (2001). 19-asrgacha aholisi sekin koʻpaygan, 1871 -
"Rim" nomi shaharning afsonaviy asoschilaridan bir boʻlgan Romul nomi bilan bogʻliq. Qadimiy manbalarga asosan RIMga mil. avv. 754—753 yillarda asos solingan. Kichikroq shahardavlat hisoblangan Rim Apennin yarim orolini, keyinroq atrofdagi hududlarni sekin-asta oʻziga boʻysundirgan holda Oʻrta dengiz boʻyidagi ulkan Qadimiy Rim davlatining poytaxtiga aylandi (qarang Rim, [[Qadimgi Rim]]). Antik RIM yirik shahar boʻlib, oʻzining juda koʻp ibodatxona, saroy, yoʻllari va h.k. bilan mashhur boʻlgan. Konstantin I tomonidan poytaxtning Konstantinopol shahriga koʻchirilishiga (330 yil) bogʻliq ravishda RIM oʻzining avvalgi siyosiy mavqeini yoʻqotdi. Shahar Vizantiya bilan ostgotlar oʻrtasidagi urushda ayniqsa vayron qilindi. 552 yildan RIM Vizantiya hukumronligi ostiga oʻtdi. 568 yildan 8-asr oʻrtalarigacha shaharni rim yepiskoplari — papalar boshqardilaRim 756 yildan Papalikning poytaxti boʻlgach, shahar Gʻarbiy Yevropaning siyosiydiniy markaziga, Rim papalarining qarorgohiga aylandi. Oʻrta asrlar davomida RIM uchun Papa hokimiyati va "Muqaddas Rim imperiyasi" imperatorlari oʻrtasida kurash davom etgan. 11 —12-asrlarda RIMda vayron etilgan antik binolar oʻrnida qasrlar, cherkov qurilishlari boshlab yuborildi. 1143-yilda Papa hokimiyatiga qarshi qoʻzgʻolonlar natijasida RIMda respublika oʻrnatildi. Oʻrta asr RIMining hayoti uning katolik dunyosi markazi boʻlganligi bilan bevosita bogʻliq boʻlgan. Bu yerda "Muqaddas Rim imperiyasi" imperatorlariga toj kiydirish marosimlari oʻtkazilgan. 1309-yilda Papalar qarorgohining RIMdan Avinon shahriga koʻchirilishiga bogʻliq holda shaharda savdohunarmandchilik rivojlanib bordi. 15—16-asrlarda Uygʻonish davriga kelib RIM yanada ravnaq topdi. RIMdagi koʻplab rassom, meʼmor va boshqa ijod axlining faoliyati aynan shu davr bilan bogʻliq. 1798—99 yillarda 1Rim respublikasining, 1848—49 yillarda Rim respublikasining markazi. 1871-yil 26 yanvardan RIM — Italiya qirolligi poytaxti. 1943—44 yillarda nemis fashistlari qoʻshini RIMni bosib oldi, 1944-yilda ulardan ozod qilindi. 1946-yildan Italiya Respublikasi poytaxti.
| |||