12-May 2022, 12:31 dagi koʻrinishi tahrirlash Sunrise855 (munozara \| hissa) 710 edits Tahrir izohi yoʻq Teg: Koʻrib tahrirlagich ← Avvalgi tahrir		13-May 2022, 20:16 dagi koʻrinishi tahrirlash bekor qilish MalikxanBot (munozara \| hissa) Botlar 755 564 edits Bot v2: Tuzatishlar Teg: AWB Keyingi tahrir →
Qator 1: Elementlar [[Kimyoviy elementlar davriy sistemasi\|davriy sistemasidagi]] '''S-elementlar―''' [[Kimyoviy unsur\|elektron]] ~~qobig‘i~~qobigʻi dastlabki ikkita s-elektronni ~~o‘z~~oʻz ichiga olgan kimyoviy elementlardir. Bunday elementlar '''S-blok''' deb ataladigan guruhga birlashtirilgan. s-elementlarga quyidagilar kiradi: Qator 8: * [[vodorod]] va [[geliy]]. S-elementlarning farqi shundaki, atomlarining yuqori [[Ionlanish energiyasi\|energiyali]] [[Elektron\|elektroni]] ~~qo‘zg‘almagan~~qoʻzgʻalmagan holatda s- orbitalda joylashgan ~~bo‘ladi~~boʻladi. [[Vodorod]] va [[Geliy\|geliydan]] tashqari, bu [[Elektron\|elektronlar]] juda oson ~~bo‘linib~~boʻlinib, [[Kimyoviy reaksiya\|kimyoviy reaksiyada]] ijobiy [[Ion\|ionlarga]] aylanadi. Geliy konfiguratsiyasi kimyoviy jihatdan barqarorligi uchun uni inert gazlar qatoriga kiritishadi. S-elementlar (geliydan tashqari) kuchli qaytaruvchi moddalardir, shuning uchun ham tabiatda erkin shaklda uchramaydi. Metall shakldagi elementni faqatgina tuz eritmasinining [[Elektroliz\|elektrolizi]] orqali olish mumkin. 1807 va 1808 -yillarda Xamfri Deyvi birinchilardan ~~bo‘lib~~boʻlib s-metallarni tuzlaridan [[Litiy\|(litiy]], [[Berilliy\|berelliy]], [[rubidiy]] va [[seziy]]<nowiki/>lardan tashqari) ajratib olishga muvaffaq ~~bo‘ldi~~boʻldi. 1828-yilda Berelliyni tuzlaridan ikki mustaqil olim F. Vuller va A. A. Bazilar ilk marotaba ajratib olishgan. litiy esa 1854-[[Robert Bunsen\|yilda R. Bunsen tomonidan]] avval u rubidiyi oʻrganilib, 9 yildan uni ajratib olingan. Seziy 1881 -yilgacha, Karl Setterberg seziy siyanidini elektroliz qilganga qadar sof holda ajratilmagan edi. Zich shakldagi (normal sharoitda) s-elementlarning qattiqlik darajasi juda kichik (barcha gidroksidli metallarni-pichoq bilan kesish mumkin) dan ancha yuqori (berilliy)gacha oʻzgarishi mumkin. Beriliy va magniy hisobga olmaganda, metallar reaksiyaga juda yaxshi kirishadi. Hatto [[Qoʻrgʻoshin\|qoʻrgʻoshinli]] [[Qotishma\|qotishmalarda]] oz miqdorda (<2%) ishlatilishi mumkin. Beriliy va magniy, ularning yuqori narxi tufayli, qattiqlik va yengillik talab qilinadigan qismlar uchun qimmatli komponentlar boʻlishi mumkin. Bu metallar juda muhim, chunki ular [[Titan (unsur)\|titan]], [[sirkoniy]], [[toriy]] va [[Tantal (unsur)\|tantalni]] [[mineral]] shakllaridan ajratib olishda harajatlarni tejash imkonini beradi. Hamda [[Organik kimyo\|organik kimyoda]] tiklovchii moddalar sifatida qoʻllanilishini topa oladi. Qator 19: : <math>\mathsf{2Li+2H_2O \longrightarrow 2LiOH+H_2\uparrow}</math> , Sekin reaksiyaga kirishuvchi magniy, oksidi plyonkasi [[simob]] yordamida olib tashlangandagina reaksiyaga kirishadigan berelliy bundan mustasno. Litiy magniyga ~~o‘xshash~~oʻxshash xususiyatlarga ega, chunki u davriy jadvalda, magniyning qatorida joylashgan.

S-elementlar: Versiyalar orasidagi farq