Yarmuk jangi: Versiyalar orasidagi farq

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
o'zgartirish kirirtdim
MalikxanBot (munozara | hissa)
Umumiy tuzatishlar amalga oshirildi. Xato haqida xabar bermoqchimisiz? (Bot)
Qator 1:
[[Fayl:Battlefield_of_yarmouk-mohammad_adil.jpg|thumb|250x250px| Daralar narigi tomonida Iordaniyadan 13 kilometr uzoqlikda joylashgan Yarmuk jang maydoni joylashgan.]]
[[Fayl:Mohammad-adil-rais-battlefield_of_yamouk.PNG|thumb|250x250px| Jang bo'lgan hudud xaritasi]]
'''Yarmuk jangi''' ( {{Langlang-ar|معركة اليرموك}} {{Langlang-el|Ιερομυκησ}}, ''Hieromukos'' <ref>{{Veb manbasi|url=https://www.trismegistos.org/place/42652|sarlavha=TM Places|nashriyot=www.trismegistos.org|kirish sanasi=2019-05-10}}</ref> ) musulmonlarning [[Suriya]] va [[Falastin]]<nowiki/>ni bosib olishi davrida Suriyani nazorat qilish uchun [[Vizantiya imperiyasi|Vizantiya]] va [[Xalifalik|Arab Islom xalifali]]<nowiki/>gi oʻrtasidagi olti kunlik jang boʻlib, [[636]][[20-avgust|-yil 20-avgustda]] tugaydi.
 
== Tarix ==
Qator 8:
 
== Jangning borishi ==
Yarmuk jangi toʻliq uch kun davom etdi (jang boʻlmagan ikki kunni hisobga olmaganda). Arab qo'shinining markaziga [[Abu Ubayda ibn Jarroh|Abu Ubayda ibn al-Jarrah]], o'ng qanotga - [[Muaz ibn Jabal|Muoz ibn Jabal]], chapga - Naffas ibn Usoma al-Kinoniy qo'mondonlik qilgan .Piyodalarning boshida Hoshim ibn Utba ( [[Saʼd ibn Abu Vaqqos|Sa'd ibn Abu Vaqqosning]] jiyani) edi. Ichkarida bu asosiy hudud kichik qabila qo'shinlariga bo'lingan, ularning har biri o'z bayrog'iga ega edi. Markazda Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning ming nafar sahobalaridan iborat qoʻshma qo'shin, piyoda askarlari va azdiylarning birlashgan qo'shinii turardi. O'ng qanotda [[Yaman]] qabilalari turardi. Chap qanotda asosan shimoliy arab qabilalari va janubiy arab nasl-nasabiga ega Shimoliy arab va suriya qabilalari joylashgan. Qo'shinning eng muhim zarba beruvchi kuchi to'rt guruhga bo'lingan otliqlarga [[Xolid Ibn Valid|Xolid ibn al-Volid]]<nowiki/>ning o'zi qo'mondonlik qildi. .
 
Birinchi kuni, har ikki tomondan otliq qo'shinlar hujumidan so'ng, Vizantiya chap qanoti arab qo'shinlarining o'ng qanotiga hujum qildi, ikkita hujum qaytarildi, lekin uchinchisidan so'ng yamanliklar lager tomon qochib ketishdi. Qabila bayroqlari atrofida faqat alohida qarshilik qismlari bor edi. Vizantiyaliklar lagerga bostirib kirishdi, biroq arab ayollari oʻzlarini himoya qila boshladilar. Otliqlar vizantiyaliklarni asl holatiga qaytarish uchun o'z vaqtida yetib kelishdi. Vizantiyaning chap qanotni ag'darishga urinishi ham muvaffaqiyatsizlikka uchradi. Vizantiya hujumlariga cho'ldan esib kelayotgan changli shamol va ularning ko'zlariga quyosh nurlari to'sqinlik qildi. Jangchilar chang kirmasligi uchun og‘izogʻiz va burunlarini bog‘labbogʻlab qo‘yganqoʻygan. Xolidning qarshi hujumi paytida Vizantiya o‘ngoʻng qanoti qo‘mondoniqoʻmondoni Ibn Kanotir halok bo‘ldiboʻldi, arablar uni boshini cho'pon bilan o‘ralganoʻralgan holda topdilar va bu uning sharmandaligini ko‘rmaslikkoʻrmaslik uchun yuzini berkitib qo‘yganligiqoʻyganligi haqidagi hikoyani keltirib chiqardi.<ref name=":0" />
 
Vizantiya qo'shinlari diniy ruh bilan birlashgan arab qo'shinlaridan farqli o'laroq, qo'mondonlar o'rtasidagi ichki raqobat tufayli to'sqinlik qildilar. Arab tarixiy an'analari Teofanning "Tarix" asarida ham tasvirlangan voqeadan dalolat beradi, unga ko'ra arablar Teodor Sasellariusga yetkazilgan mag'lubiyatdan so'ng Vaan qo'shinlari isyon ko'tarib, o'zlarining qo'mondoni [[imperator]] deb e'lon qilingan. Musulmonlar ixtilofdan foydalanib, Vahanga hujum qilib, mag‘lubmagʻlub bo‘ldilarboʻldilar.Kunning ikkinchi yarmida Vizantiya ot kamonchilari o'zlarining rejasini buzish uchun oldinga siljigan arab tuzilmalarini kuchli o'qqa tutdilar. Al-Voqidiyning soʻzlariga koʻra, buning natijasida koʻplab hujumchilar koʻzdan mahrum boʻlib, bu yoʻnalishdagi hujumlar botqoq boʻlib qolgan <ref name=":0">Al-Waqidi, Abu Abdullah Muhammad Ibn Umar (8th century), Futuh al Sham (Завоевание Сирии), p. 148</ref> .
 
Musulmonlar qayta tashkil qilish va yana hujum qilish uchun chekinishdi. Bu safar u muvaffaqiyatli bo'ldi: yo'qolgan pozitsiyalar qaytarildi va Vizantiyaliklar chekinishni boshladilar.
 
Jangning uchinchi kunining oxiriga kelib, arab otliqlari o'ng qanotda muvaffaqiyat qozonishdi va Vizantiya chizig'ining orqasidan Rukkad vodiysi orqali o'tishga yo'l olishdi. Ko'p kunlik janglardan charchagan Vizantiya qo'shini tushdan keyin quyuq changda to'qnashdi (arab tarixchilari qalin tuman haqida gapirishadi). Otliqlar ta’qib qilib, yo‘lniyoʻlni ko‘rmasdankoʻrmasdan chekinayotganlar Rukkad va Yarmuk vodiylarining tik qirg‘oqlaridanqirgʻoqlaridan qulab, toshlarga urilib halok bo‘ldilarboʻldilar.<ref>Ермук // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907</ref>
 
Vizantiya rahbarlari Vahan va Teodor Yarmuk jangida halok bo'ldilar.
 
== Natijalar ==
Vizantiyaliklarning Yarmukdagi mag‘lubiyatiningmagʻlubiyatining oqibati butun Falastinning musulmonlar tomonidan bo‘ysunishiboʻysunishi bo‘ldiboʻldi. Musulmon qo'shinlari [[Quddus|Quddusni]] qamal qilishdi. Quddus patriarxi Sofroniy taslim bo'lishga rozi bo'ldi va shaharni shaxsan xalifa [[Umar ibn Xattob|Umarga]] topshirdi. Umarning muloyimligi va saxovatliligi bu holatda bilinadi. Shahar aholisi vijdon erkinligini oldi; ular faqat o'rtacha soliq to'lashlari kerak edi. Xristian cherkovlari daxlsiz qoldi. Shaharni bosib olishdan oldin ham cherkov anjomlarining aksariyati dengiz orqali Konstantinopolga yuborilgan. 637-yilda Quddus arablar tomonidan bosib olingan.
 
== Manba ==
{{Manbalar}}
 
== AdabiyotAdabiyotlar ==
 
* {{Книга|автор=[[Большаков, Олег Георгиевич|Большаков О. Г.]]|заглавие=История Халифата|оригинал=|ссылка=http://gumilevica.kulichki.net/HOC/hoc2.htm|Викитека=|ответственный=|издание=|место=М.|издательство=[[Восточная литература (издательство)|Восточная литература]]|год=1993|том=2. Эпоха великих завоеваний (633—656)|страницы=|страниц=294|серия=|isbn=5-02-017376-2|тираж=|ref=Большаков}}