Mualliflik huquqi: Versiyalar orasidagi farq

'''Mualliflik huquqi''' ([[inglizcha|ingl.]] ''copyright'') gʻoya (fikr) yoki maʼlumotning maʼlum bir koʻrinishdagi ifodalanishini tartibga soluvchi [[ekskluziv huquq]]lar majmuidir. Umumiy qilib aytganda, soʻzma-soʻz "koʻchirish (nusxa olish)ga boʻlgan huquq"dir. Asosan, bu huquqlar cheklangan muddatli bo'ladi. Mualliflik huquqi belgisi "©" boʻlib, baʼzi bir yurisdiksiyalarda qoʻshimcha ravishda (c) yoki (C) bilan ham ifodalanishi mumkin.

 

Mualliflik huquqlari ba'zi mamlakatlarda [[Bern Konventsiyasi]] kabi xalqaro shartnomalar bilan standartlashtirilgan bo'lib, [[Evropa Ittifoqi]] hamda [[Jahon Savdo Tashkiloti]] kabi [[xalqaro tashkilot]]lar a'zolaridan talab qilinadi.

 

monopoliya]]siga qarshi [[Britaniya]]da bo'lib o'tgan harakatga borib taqaladi. [[Angliya]] qiroli [[Charlz II]] tartibga solinmagan kitob nusxa qilinishidan havotirga tushib, o'z qirollik kuchidan foydalanib [[1662]] yilda [[Litsenziyalash Qonuni (Licensing Act)]] kuchga kiritadi.

[[Anna Qonuni (The Statute of Anne)]] eng dastlabki haqiqiy mualliflik huquqi qonuni bo'lib, bosmahonalarga ma'lum muddatga huquqlar bergan. Mualliflik huquqi [[kitob]] va [[xarita]]lar nashr etilishini tartibga soliflik huquqi [luvchi [[huquqiy konseptsiya]]dan hozirgi kunga kelib deyarli har bir zamonaviy sohada o'z ta'sirini o'tkaza oladigan huquq sohasiga aylandi.

 

[[1886]] yilgi [[Bern Konvensiyasi]] dastlab [[suveren]] [[millat]]lar orasida o'zaro mualliflik huquqlarini tan olish uchun paydo bo'lgan edi. Bern Konvensiyasiga ko'ra, kretiv asarlar tan olinishi yoki e'lon qilinishi shart emas, chunki, ular paydo bo'lishi bilan avtomatik tarzda mualliflik huquqi himoyasi ostiga o'tishadi. Muallif [[Bern Konvensiyasiga a'zo davlatlar]] miqyosida o'z mualliflik huquqlari uchun ro'yhatdan o'tishiga hojat yo'q. Uning asari biror bir moddiy manbada muhrlangan (qog'ozga, diskka, toshga, rasmga va h.klarga yozilgan/olingan) ekan, muallif o'z asari va [[undan yaratiladigan barcha asarlarga]] (derivative works) avtomatik tarzda huquqlarga ega bo'ladi. Bu huquqlar mualliflik huquqi muddatining tugashi yoki muallifning o'z roziligiga ko'ra o'zgartilishi, tugatilishi mumkin. Bern Konvensiyasining qabul qilinishi yana, chet el mualliflarining mahalliy mualliflar bilan o'zaro teng huquqlarga ega bo'lishini ta'minladi.

Bern Konvensiyasi qoidalarining [[Jahon Savdo Tashkiloti]]ning [[TRIPS shartnomasi]]ga [[inkorporatsiya]] qilinganligi uni amalda butun dunyo bo'ylab keng tarqalishiga olib keldi.

Odatda, mualliflik huquqiga da'vo qilish uchun asar ba'zi minimal originallik talablariga javob berishi kerak va ushbu huquq ma'lum vaqt o'tgach yo'qoladi. Har xil davlatlar turli talablar qo'ysada, umuman olganda talablar judayam kam:

[[Birlashgan Qirollik]]da asarga ozgina "qobiliyat, ish kuchi va qaror[sic]" sarflangan bo'lishi kerak.

* [[Copyleft]]

 

{{stub}}

 

 

{{Link FA|el}}

[[hr:Autorsko pravo]]

[[hu:Szerzői jog]]

[[ia:Derecto de autor]]

[[id:Hak cipta]]

[[ms:Hak cipta]]

[[nah:Huiquipedia:Copyrights]]

[[ne:विकिपीडिया:लेखाधिकार]]

[[nl:Auteursrecht]]