Futbol formasi: Versiyalar orasidagi farq

[[Futbol qoidalari|Futbol o'yinioʻyini qoidalarining]] '''4-qoidasida''' o'yinchilaroʻyinchilar maydonda qanday narsalar kiyishlari mumkinligi belgilab qo'yilganqoʻyilgan.

:* Yengli ko'ylakkoʻylak yoki futbolka. Agar pastki ko'ylakkoʻylak ishlatilsa, uning yenglari rangi ko'ylakkoʻylak yoki futbolka yenglarining asosiy rangi bilan bir xil bo'lishiboʻlishi kerak.

Qalqonchalar butunlay paypoq bilan qoplangan bo'lishiboʻlishi kerak. Ular [[Plastik materiallar|plastmassa]], [[Rezina|kauchuk]] yoki boshqalardan tayyorlanishi va yetarli darajada himoya qilishlari kerak.

Darvozabon, yuqoridagilarning barchasiga qo'shimchaqoʻshimcha ravishda, qo'lqopgaqoʻlqopga ega bo'lishiboʻlishi kerak.

== Tashqi ko'rinishkoʻrinish ==

Futbolchi formasining asosiy elementi futbolka hisoblanadi. Orqa tomonda, ya'niyaʼni har bir o'yinchioʻyinchi formasining bel qismida ushbu o'yinchiningoʻyinchining jamoadagi raqami tushiriladi — bu o'yinoʻyin davomida maydonda o'yinchinioʻyinchini tezda aniqlashga xizmat qiladi. Dastlab, jamoa o'yinchilarigaoʻyinchilariga ular egallagan pozitsiyaga mos ravishda 1 dan 11 gacha raqamlar berilgan. Hozirda professional darajadagi o'yinchilaroʻyinchilar 1 dan 99 gacha istalgan raqamni tanlaydilar.

XX asrning 80-yillarida dastlab Evropada, keyin esa SSSRda futbolkalarda raqam ustidagi yana bir yozuv paydo bo'ldiboʻldi: tegishli o'yinchilarningoʻyinchilarning [[Familiya|familiyalari]] yoki taxalluslari. Bunday yozuvlar futbolkaning orqa tomonida, raqamning tepasida joylashgan (bu an'anaanʼana, 1 dan 99 gacha bo'lganboʻlgan raqamlar kabi, birinchi marta [[Xokkey|xokkeyda]] paydo bo'lganboʻlgan va shundan keyingina futbolga ko'chibkoʻchib o'tganoʻtgan). Hozirgi vaqtda futbolchilarning raqamlari, futbolkadan tashqari, shortiklarning yon old tomoniga ham joylashtirilishi mumkin. Shuningdek, [[XX asr|XX asrning]] oʻrtalaridan futbol klublari homiylarining logotiplari formaga joylashtirila boshlandi.

[[Darvozabon|Darvozabonning]] formasi boshqa o'yinchilaroʻyinchilar va hakamlarning liboslaridan rang jihatidan farq qilishi kerak.

Futbol formasining rang sxemasi (futbolka, shortilkar, paypoqlar, butsalar), individual detallarning xususiyatlari (ko‘ylak yoqasi, yeng kesimi va boshqalar) tarixan har bir futbol klubi (yoki milliy terma jamoa) tomonidan muayyan an'analargaanʼanalarga mos keladi. Biroq, ranglar sxemasiga ko'rakoʻra, har bir jamoada uchtadan liboslar mavjud - — asosiy, mehmon va zaxira. Forma ko'rinishikoʻrinishi odatda keyingi mavsum boshida o'zgaradioʻzgaradi.{{Sfn|UEFA|'''9-modda. Jamoalarning rangli to'qnashuvi'''}}

Futbol formasi futbolning dastlabki kunlariga qaraganda ancha rivojlangan, o'shandaoʻshanda o'yinchilaroʻyinchilar odatda qalin paxta ko'ylaklarikoʻylaklari, bridjlar va og'irogʻir qattiq charm butsalar kiyib yurishgan. XX asrning ikkinchi yarmida va XXI asrning boshlarida futbol butsalari yengilroq va yumshoqroq bo'ldiboʻldi, shortiklar qisqaroq va harakatchanroq bo'ldiboʻldi, futbolkalar sintetik tolalardan foydalanish tufayli yengilroq bo'ldiboʻldi, shuningdek [[dizayn]] jihatidan xilma-xil bo'ldiboʻldi.

Hozirda klublar homiyligida ishlab chiqarilgan futbol formalari moliyaviy daromadlarini oshirish maqsadida sotuvga chiqarilmoqda. U ko'pinchakoʻpincha muxlislar tomonidan kiyiladi, shuningdek kolleksiya qilinadigan buyum ham hisoblanadi.

O'yinchilarOʻyinchilar o'zlarioʻzlari yoki boshqa o'yinchilaroʻyinchilar uchun xavfli bo'lishiboʻlishi mumkin bo'lganboʻlgan har qanday jihozlarni (jumladan, har qanday zargarlik buyumlari va soatlar) kiyishlari mumkin emas. Zargarlik buyumlarini yopishqoq lenta bilan yopishtirish xavfsizlikning etarli emasligi hisoblanadi. Teri va kauchuk kamar va lentalar ham taqiqlanadi.

[[2000-yil]]<nowiki/>ning oʻrtalaridan boshlab futbolka ostida yashiringan diniy, ijtimoiy, siyosiy yoki boshqa xarakterdagi shiorlar yoki [[Reklama|reklamalarni]] koʻrsatish taqiqlangan. Bunday qoidabuzarlikka yo'lyoʻl qo'yganqoʻygan o'yinchioʻyinchi musobaqa qoidalariga muvofiq jazolanadi. Shuningdek, agar futbolchining futbolkasi qonga bo'yalganboʻyalgan bo'lsaboʻlsa, u yangisini kiyish uchun maydonni tark etishga majbur bo'ladiboʻladi.

Qoidabuzilishdan keyin o'yinoʻyin to'xtamayditoʻxtamaydi. O'yinningOʻyinning navbatdagi to'xtashilidatoʻxtashilida o'yinchigaoʻyinchiga jihozlarini tartibga solish uchun maydonni tark etish buyuriladi. O'yinchiOʻyinchi maydonga faqat o'yinningoʻyinning navbatdagi to'xtashitoʻxtashi vaqtida va jihozlar Qoidalarga mos kelishiga ishonch hosil qilgan hakamning ruxsati bilan qaytishi mumkin. O'yinchiOʻyinchi hakamning ruxsatisiz maydonga qaytgan taqdirda o'yinoʻyin to'xtatiladitoʻxtatiladi va u (futbolchi) sariq kartochka bilan ogohlantiriladi. O'yinOʻyin to'xtatilgandatoʻxtatilganda to'ptoʻp turgan joydan raqib jamoa tomonidan amalga oshirilgan bilvosita jarima zarbasi bilan o'yinoʻyin qayta boshlanadi.

== Zaxira o'yinchilarioʻyinchilari ==

Zaxira o'yinchilarningoʻyinchilarning to'g'ritoʻgʻri jihozlar kiyganligini tekshirish [[Zahira hakami (futbol)|to'rtinchitoʻrtinchi hakamning]] zimmasida.

Hakam, uning yordamchilari va zaxira hakami ikkala jamoa o'yinchilarioʻyinchilari va darvozabonlaridan rangi bilan ajralib turadigan jihozlar va kiyimlarni kiyishlari kerak<ref>{{cite web|url=http://www.bedfordshirefa.com/NR/rdonlyres/A5BC80BC-5AC0-46A7-A46D-BB7E6403DF83/0/AdviceForNewlyQualifiedReferees.pdf|title='''Advice for Newly Qualified Referees'''|publisher=The FA}} (PDF document)</ref>. “Qora„Qora kiyimli odamlar”odamlar“ ("Men„Men in Black"Black“) iborasi sudyalarning an’anaviyanʼanaviy qora liboslari tufayli norasmiy taxallus sifatida keng qo‘llaniladi, garchi so‘nggi paytlarda ularning formalari turlicha bo‘lib ketgan.