Kaya Sultan: Versiyalar orasidagi farq

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
Ikromova Guli (munozara | hissa)
Kaya Sultan“ sahifasi tarjima qilib yaratildi
 
Ikromova Guli (munozara | hissa)
Tahrir izohi yoʻq
Qator 1:
'''Kaya Sulton''' ( {{Lang-ota|کایا سلطان}} {{Circa}} 1633<ref>Evliya Çelebi. The Intimate Life of an Ottoman Statesman Albany: State University of New York, 1991. P.236.</ref>-1659<ref>Evliya Celebi. The Intimate Life of an Ottoman Statesman Albany: State University of New York, 1991. P.236.</ref>) [[Usmonlilar imperiyasi|Usmonli]] malikasi. [[Usmonli imperiyasi sultonlari|Usmonli sultoni]] [[Murod IV]] ning qizi edi. U 1644-yilda davlat arbobi Melek Ahmad Poshoga turmushga chiqdi va ko'pkoʻp o'tmayoʻtmay, 26 yoshida tug'ishtugʻish paytidagi asoratlar tufayli vafot etdi.<ref>Evliya Celebi. ''The Intimate Life of an Ottoman Statesman'' Albany: State University of New York, 1991. P.231.</ref> Mashhur Usmonli sayohatchisi [[Avliyo Chalabiy|Evliya Chalabiy]] o'ziningoʻzining ''Sayohat kitobida'' Kaya Sulton bilan aniq bir uchrashuvni qayd etgan. Kitobning butun bir bobi Kaya Sultonga homiladorligidan to vafotigacha bag‘ishlangan.
 
== Yoshlik ==
Kaya Sulton Murod IV qizi edi. Siyosiy maqsadlar uchun malikalarning nikohi har doim sultonlar tomonidan manfaatlar uchun ishlatilgan va Kaya ham bundan mustasno emas edi. 1640-yillarning boshlarida [[Koʻsem Sulton|Ko‘sem Sulton]] yaqinda vafot etgan o‘g‘li [[Murod IV]] ning kanizagining o‘n uch yoshli qizi nabirasi Kaya Sultonning nikohi bo‘yicha bahsda g‘alaba qozondi. Kaya Sultonning onasi uni o'ziningoʻzining siyosiy do'stlaridandoʻstlaridan biriga, oldingi sultonning qilich ko'taruvchisigakoʻtaruvchisiga turmushga chiqishini xohladi, ammo Kosemning nomzodi Melek Ahmad g'alabagʻalaba qozondi. 13 yoshida Kaya 50 yoshdan oshgan bo'lajakboʻlajak Usmonli [[Usmonlilar imperiyasi Buyuk vazirlarining roʻyxati|Sadr Vaziri]], [[Abxazlar|Abxaziyadan]] bo'lganboʻlgan Melek Ahmad Poshoga turmushga chiqdi. Ularning turmush qurgan yili 1644-yil deb ko‘rsatilgan.<ref>Evliya Celebi. The Intimate Life of an Ottoman Statesman Albany: State University of New York, 1991. P.236.</ref> Biroq, Kaya eriga yomon ko'rarkoʻrar edi, buni to'ytoʻy oqshomida o'ziga oʻziga xanjar urganida ko'rinibkoʻrinib turibdi.<ref>Leslie Peirce. "The„The Imperial Harem: Women and the Sovereignty in the Ottoman Empire"Empire“ New York: Oxford University Press, 1993. p. 146. .</ref>
 
== Oilaviy hayot ==
Kaya erining siyosiy karerasi uchun muhim ekanligini isbotladi. U tez-tez unga strategik va moliyaviy yordam bilan yordam berdi. Evliya Chalabiy Kaya Sultonni [[Usmonlilar sulolasi|sulolaning]] xayrixohligining yorqin namunasi deb bilgan. U, shuningdek, barcha malika va ularning erlari ichida hech kim Kaya va Melek kabi birlasha olmaganini ta'kidladitaʼkidladi. Xabarlarga ko‘ra, Kayaning o‘limidan so‘ng Melek uning tobutiga o‘zini tashlab, o‘zini tutolmay yig‘lagan.{{Sfn|Pierce|1993}}
 
== Uning orzulariningtushlari talqini ==
Evliya Chalabiyning kitobida Qayaning g'alatigʻalati tushlar ko'rganikoʻrgani va Melekdan tushlarini ta'birtaʼbir qilishni so'raganisoʻragani aytiladi. Kayaning aytishicha, bu tushlar uning bobosi Sulton [[Ahmad I]] bilan bog'lardabogʻlarda sayr qilishini ham o'zoʻz ichiga oladi. Tushining oxirida Ahmad qo‘lini Kayaning yuziga fotiha qilib uzatdi, biroq qo‘li darhol qonga belanib ketdi. Keyin Kaya o'zoʻz qo'liniqoʻlini yuzini siladi va qo'liqoʻli qonga belangan edi. Malika qo‘rquvdan uyg‘ondi. Melek Ahmad Kayaga 1000 ta oltinni kambag'allargakambagʻallarga, 2000 tasini ichki va tashqi og'alarigaogʻalariga, 300 tasini Evliya Chalabiyga, 100 tasini Evliyaning singlisiga berishni buyurdi. Kaya Sulton ko'rsatmasinikoʻrsatmasini bajardi, lekin keyinroq Melek Evliyaga Kaya Sulton tug'satugʻsa, uning qon ketishidan o'lishinioʻlishini aytdi.{{Sfn|Çelebi|1991}}
 
Ushbu dastlabki tabirdan ko'pkoʻp o'tmayoʻtmay, Kayaning yana bir tushi Melek tomonidan talqin qilinishi kerak edi. Melek malikaning ikkinchi tushida tashvishlanishga hojat yo'qliginiyoʻqligini aytdi. Ammo Kaya ta'birtaʼbir paytida Melekning yuzidagi ifodani ko'rganinikoʻrganini va tushni to'g'ritoʻgʻri talqin qilmayotganini bilganini aytib, malikani stressdan xalos etishga harakat qildi. Shu tushlar sababli Kayaning kundan-kunga taqvodorligi ortib bordi, Makka va Madinaga ko'plabkoʻplab xayr-ehsonlar berdi. Bundan ma'lummaʼlum bo'ldikiboʻldiki, Kaya Sulton o'zoʻz davridagi malikalarning eng badavlati bo'lganboʻlgan. Bu uning katta xayr-ehsonlari va butun mol-mulkini bolalariga, o'zioʻzi va Malekning xizmatkorlariga topshirishi orqali namoyon bo'ldiboʻldi. U shuningdek, agar uning avlodi tugasa, o'shaoʻsha yerlardan keladigan barcha daromadlar Muqaddas shaharlarga o'tkazilishioʻtkazilishi kerakligini ta'kidladitaʼkidladi.{{Sfn|Çelebi|1991}}
 
== O'limOʻlim ==
Kaya Sultonning tug'ishtugʻish paytida o'liminioʻlimini oldindan ko'rgankoʻrgan Melek Ahmadning tushidan 26 kun o'tgachoʻtgach, Kaya Sulton tug'ishitugʻishi kerak edi va qiz tug'ditugʻdi. Melek qizi tug'ilgandantugʻilgandan keyin ko'pkoʻp sadaqa berdi. Biroq, Kayaning qizini tug'gandantugʻgandan keyin xastalanib qoldi. Uning yo'ldoshiyoʻldoshi qornida qolib, "yuragiga„yuragiga yopishib oldi"oldi“. O'shaOʻsha kechada saroydagi barcha xizmatkorlar va doyalar yo'ldoshniyoʻldoshni bo'shatishboʻshatish uchun hamma narsani qilishga harakat qilishdi. Bularga Kayani adyolga yotqizish va uni juda qattiq silkitish, teskari osish va asal bochkasini apelsin gulli suv bilan to'ldirishtoʻldirish va uni ichkariga kiritish kiradi. Uch kunu uch kecha Kaya bu qiynoqlarga chidadi. Doyalar umidsiz urinishda qo'llariniqoʻllarini bodom moyi bilan qopladilar va qo'llariniqoʻllarini malikaning bachadoniga qo'yishdiqoʻyishdi va teri bo'laklariniboʻlaklarini, jumladan jigar va shirdonga o'xshashoʻxshash narsalarni tortib olishdi. Tug'gandanTugʻgandan to'rttoʻrt kun o'tgachoʻtgach, Kaya Sulton vafot etdi.{{Sfn|Çelebi|1991}}<ref>{{Kitob manbasi|url=https://books.google.com/books?id=aQKRtpZmX0EC&q=evliya+%C3%A7elebi+encounter+with+kaya+Sultan&pg=PA208|title=Daily Life in the Ottoman Empire|last=Kia|first=Mehrdad|date=2011-08-17|publisher=ABC-CLIO|isbn=9780313064029|language=en}}</ref>
 
=== O'limdanOʻlimdan keyin ===
Malikalarning boshqa hukmron elita oilalaridan farqi yo'qyoʻq edi. Davlat ko'pinchakoʻpincha malikalarning katta boyliklarini qarzga berilishi kerak deb hisoblardi. Kaya Sulton vafotidan so‘ng, vazir Ko‘prulu Mehmed posho, Kayaning eri va qizi borligiga qaramay, uning boyliklarini tortib olishni buyurdi.{{Sfn|Pierce|1993}} Bu Usmonli yer egalik tizimi, Timar tizimiga muvofiq edi. Timar tizimida yer kelajak avlodlarga o'tmasdanoʻtmasdan, balki shaxs vafotidan keyin qayta taqsimlanadi. Agar kelajak avlodlar imperiya uchun foydali bo'lsaboʻlsa, Sulton bu shaxslarga boshqa er uchastkalarini taqsimlashi mumkin edi. Uning turmush o'rtog'ioʻrtogʻi Kayaning xolasi Fatma Sultonga uylandi, ammo bu baxtsiz nikoh edi.
 
== Manbalar ==