Taksonomiya: Versiyalar orasidagi farq

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
Taksonomiya
Teglar: Koʻrib tahrirlagich Mobil qurilma orqali Mobil sayt orqali
WIKIRIR (munozara | hissa)
Таксономия“ sahifasi tarjima qilib yaratildi
Qator 1:
[[Fayl:Candolle_Augustin_Pyrame_de_1778-1841.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7c/Candolle_Augustin_Pyrame_de_1778-1841.jpg/220px-Candolle_Augustin_Pyrame_de_1778-1841.jpg|right|thumb| Shveytsariyalik botanik Avgustin Dekandol (1778-1841), 1813 yilda "taksonomiya" atamasini kiritgan.]]
'''Taksonomiya''' (yun. taxis — joylanish, qator va nomus — qonun) — sistematikaning organizmlarni tasnif qiladigan nazariy va amaliy boʻlimi. Terminni shved botanigi O. Dekandol (1813) tavsiya etgan. Baʼzan Taksonomiyadan sistematika va tasnif sinonimi sifatida foydalaniladi, lekin sistematika, odatda, organizmlarning xilma-xilligi va ularning oʻzaro munosabatlari toʻgʻrisidagi, Taksonomiya esa tasnif prinsiplari, usullari va qonuniyatlarini oʻrganadigan fan hisoblanadi. Tasnifning anʼanaviy usullari organizmlarning oʻxshashligi va ular belgilari gomologligini hamda kelib chiqishi umumiyligini aniqlashga asoslangan. Taksonomiyaning asosiy vazifasi organizmlar tabiiy tasnifini ishlab chiqarishga imkon beradigan taksonomik kategoriyalar va ular iyerarxiyasi toʻgʻrisida ratsional taʼlimot yaratishdan iborat.
'''Taksonomiya''' ( {{Lang-grc|τάξις}}tiz - tizim, tartib va - {{Lang-grc2|νόμος}} ) - murakkab tashkil etilgan ierarxik bog'liq ob'ektlarni tasniflash va tizimlashtirish tamoyillari va amaliyoti{{Sfn|Джеффри|1980}} haqidagi ta'limot{{Sfn|БСЭ|1976}} . Taksonomiya tamoyillari ko'plab ilmiy bilim sohalarida geografiya, geologiya, tilshunoslik, etnografiya ob'ektlarini va organik dunyoning butun xilma-xilligini tartibga solish uchun qo'llaniladi{{Sfn|БСЭ|1976}} .
 
== Tarixiy ma'lumotlar ==
{{stub}}
"Taksonomiya" atamasi birinchi marta [[1813|1813-ilda]] o'simliklar tasnifi bilan shug'ullangan Augustin Dekandol tomonidan taklif qilingan va dastlab faqat biologiyada qo'llanilgan. Keyinchalik bu atama biologiyada ham, boshqa bilim sohalarida ham, tilshunoslikda, geografiyada, geologiyada murakkab tizimlarni tasniflash va tizimlashtirishning umumiy nazariyasiga nisbatan ishlatila boshlandi{{Sfn|БСЭ|1976}} .
 
== Taksonomiya haqidagi zamonaviy qarashlar ==
{{OʻzME}} <!-- Bot tomonidan yaratildi -->
Matematik jihatdan taksonomiya - bu ob'ektlarning ma'lum bir to'plamini tasniflashning daraxtga o'xshash tuzilishi. Ushbu tuzilmaning yuqori qismida birlashtiruvchi yagona [[Tasniflash|tasnif]] - [[Takson|ildiz taksoni]] - bu taksonomiyaning barcha ob'ektlariga tegishli. Ildiz ostidagi [[Takson|taksonlar]] tasniflangan ob'ektlarning umumiy to'plamining kichik to'plamlariga tegishli bo'lgan aniqroq tasniflardir.{{Manba yoʻq|19|07|2010}} . Zamonaviy [[Sistematika|biologik tasnif]], masalan, ierarxik tizim bo'lib, uning asosini alohida organizmlar (individuallar) tashkil etadi, yuqori qismi esa bitta keng qamrovli taksondir; baza va tepa o'rtasidagi ierarxiyaning turli darajalarida taksonlar mavjud bo'lib, ularning har biri yuqori darajadagi bitta va faqat bitta taksonga bo'ysunadi{{Sfn|Джеффри|1980}} . Taksonomiyaning eng asosiy muammolaridan biri bu taksonning qanday bo'lishini aniqlashdir{{Sfn|Зуев|2001}} .
 
"Taksonomiya" va " [[sistematika]] " atamalari ko'pincha bir- [[Sinonimlar|birining o'rnida]] ishlatiladi, ammo qat'iy ma'noda taksonomiya taksonomiyaning faqat bir qismidir {{Sfn|Джеффри|1980}} . Odatda biologiyada taksonomiya organizmlarning xilma-xilligi va ular o'rtasidagi munosabatlar haqidagi bilimlar bo'limi, taksonomiya esa tasniflash tamoyillari, usullari va qoidalarini o'rganuvchi fan bo'limi sifatida talqin etiladi{{Sfn|Гиляров|1986}} . Biologik taksonomiyaning asosiy vazifasi - organizmlarning tabiiy tasnifini qurishga xizmat qiladigan bo'ysunuvchi darajalarning ierarxik tizimini yaratishdir{{Sfn|Гиляров|1986}} .
[[Turkum:Taksonomiya|*]]
 
== Shuningdek k. ==
 
* XBRL
* Gulli o'simliklarning tasnifi
* Filogenetika
* Kladistika
* Xalq taksonomiyasi
* [[Folksonomiya]]
[[Turkum:Tizimlar nazariyasi]]