Buqar Jirau: Versiyalar orasidagi farq

Uning familiyasi argʻin qabilasining Suyindiq urugʻining [[Argʻin|Qarjas]] urugʻidan.O'zOʻz davrining tanqidchilari uni "yordamchi„yordamchi avliyo"avliyo“ deb atashgan.Gapirganda ovozi qaltirab og‘zidan faqat she’rlarsheʼrlar chiqadi.Sirdaryo viloyati Qozali tumani Kucherbay bo‘lining 6-qishlog‘i. "QoraK"„QoraK“ degan joy.

Jiraning “" ''O‘n ikki oydan keyin yoz keladi'' ”", “„''Abilayxonning'' yonida”yonida“, “Xonga„Xonga ''javob'' bermasam”bermasam“ asarlari xalq kelajagi, tinchlikni saqlash va mustamlaka qilinmoqchi bo‘lgan mamlakatdan ko‘chib o‘tish masalasiga bag‘ishlangan. uzoqqa,Jideli Baysinga.Bu qo‘shiqlarning targ‘ibot va didaktik xarakteri ustunlik qiladi.Shuningdek,Ziraning tabiat va inson hayotini tasvirlaydigan ko'plabkoʻplab she'rlarisheʼrlari mavjud: "„ ''Bu, bu o'rdakoʻrdak, bu ooʻrdak'rdak''"“, "„''U butun dunyoni ko'rsakoʻrsa ham''"“ va hokazo. b. Bularning barchasi rassomning mahorati va nafosatidan dalolat beradi. Buqar Jirauning kurashlari, aslida, Abilay davrining ko‘zgusidir.O‘z millatining yuksak ma’naviymaʼnaviy-axloqiy fazilatlarini singdirgan, keng qalb, olmos til,iste’dodli isteʼdodli og‘iz sohibi Abilayxon birorta yurtni yoniga tashlab ketmadi.Fikri komil “Komekei„Komekei auliye”auliye“ Abilayxonning to‘g‘ri qaror va dono hukmlar chiqarishiga, har ikki tomonda ikki yirik davlat o‘rtasida maqbul siyosat yuritishiga, harbiy va diplomatik munosabatlarni tartibga solishiga maksimal darajada ta’sirtaʼsir ko‘rsatadi. Zamon qiyofasi, Vatan taqdiri, borliq haqiqati, yurt tutqichini ushlab turgan buyuk sarkarda, mard inson, eng zo‘r muzokarachi, zukko davlat rahbari Abilayxonning o‘tgan davrdagi xatti-harakatlari. tashviqot kunlari, millatning buyuk g'oyalarigʻoyalari uchun ezgu va qizg'inqizgʻin kurash Jirau merosida chinakam halollik bilan tasvirlangan. Ayniqsa, Bukar Jirau noroziliklari, mustamlakachilik, bosqinchilik siyosati, Rossiya imperiyasining yovuz harakatlari fosh etiladi. Jumladan, “" ''Qili zamon'' ”„ qissasining quyidagi lavhalari qarama-qarshiliklarga to‘la, tinimsiz olg‘a intilayotgan zamonni tasavvur qiladi:

''"Quyosh“Quyosh botishidan dushman,<br />Oxir-oqibat, ehtimol o'shaoʻsha nuqtadan.<br />U sariq, ko'zlarikoʻzlari ko'kkoʻk,<br />Dinlarining nomi sifatida,<br />U quyosh chiqishiga qaraydi.<br />Sochlarini taraydi,<br />Xudoni tanimaydi, dini yo‘q.<br />Yomonlikda gunoh yo'qyoʻq, mazmunsiz,<br />kofir<br />Og'ziOgʻzi va boshi kofir,<br />Poraxo'rlikniniPoraxoʻrliknini boqing<br />Ko'proqKoʻproq bilan kamroq muvozanat<br />Vatanga g'amxo'rlikgʻamxoʻrlik qilish yaxshi.<br />U gapirmasdan uradi.<br />U sizning qoningizni ikkilanmasdan ichadi.<br />Ular sizni o'ldiraoʻldira olmaydi<br />Fikrlaringizni qog'ozgaqogʻozga yozing.<br />Sizning pulingiz bilan,<br />O'g'lingizdanOʻgʻlingizdan askarlar<br />Kunlar kuni, Abilay,<br />Piyoda kelgan odamlarga,<br />Yoqa kiying<br />Mo'ylovingizgaMoʻylovingizga asal moy surting,<br />Sizga emas, eshik oldida xizmatkoringizdan."''

Qozoq jamiyati o‘z uslubi va mohiyatini yo‘qotadi, dini, tili, yeri buziladi, qobiliyatsizlar karnay chalib raqsga tushadi, nochorlik yaladi, markaskalar tomiga bulutlar to‘planadi.Mashiur Jusip Kopeev bu "„''Qili zamon''"“ harakati qanday paydo bo'lganiniboʻlganini tushuntiradi.Tantanali kunlarning birida Abilayxon Buxordan ot minib so‘radi: “Asan„Asan katta qayg‘uli zamon bo‘lsa kerak, qarag‘ayning tepasini kesgan cho‘g‘ochning ma’nosimaʼnosi nima? tog'datogʻda tugaydigan qarag'ayqaragʻay daraxti?"“ Bu xayolga kelmaydigan so‘z”so‘z".Shunda Buqoreken atrofga qaradi-da, otning boshini burib, qamchini labiga ko‘tardi, ko‘zlariga yosh to‘kdi; “"''Oh, xon!'' ''Siz bu so'znisoʻzni so'ramasligingizsoʻramasligingiz kerak edi, men aytmasligim kerak edi!'' "„ va bu qisqarishni aytdi.Mustamlaka qilishning qandaydir qonli usullarini o'ylaganoʻylagan [[Rossiya imperiyasi]], birinchi navbatda, qora chorvadorlar va xorijliklarni yakuniy joylashtirish uchun Sahroi Kabirda shaharlar va qal'alarqal’alar qurdi.Ular qozoqlarni taqir, suvli, botqoq, oʻrmonzorlardan siqib chiqardilar. Buqar Jirau o‘z vatanidan, ota-bobolarining kasbidan ajralgan, taqdir taqozosi bilan sarosimaga tushib qolgan xalqining holidan qayg‘uradi: ''“ [[Koʻkshetau|Qo‘ngan Ko‘kshetov]] ,<br /><br />Kofir shahar qurdi, o‘ylab ko‘ring!<br />Siz porlashingiz mumkin bo'lganboʻlgan joylarga,<br />O'ylabOʻylab ko'rkoʻr!<br />Otbasar va Kalkutan,<br />Baliq shirin suv edi.<br />Daryo bo'ylabboʻylab chang,<br />O'ylabOʻylab ko'rkoʻr!<br />[[Nura|Nurada]] Oqmola bor,<br />Esilda [[Ishim|Qoraotkel]] bor,<br />Ikki yo‘lak og‘zidan,<br />U ko'prikkoʻprik qurdi, o'ylaboʻylab ko'ringkoʻring!<br />[[Bayanavul|Bayanaul]], Qiziltau ,<br />Uni ham kofir oldi, o‘ylab ko‘ring!'' ''….<br />Ketishni istamasangiz, joy tor.<br />Ketmoqchi bo'lganimdaboʻlganimda, oldinga va orqaga,<br />[[Qarqarali]] degan tog'largatogʻlarga,<br />Karkara tikan, o'ylaboʻylab ko'ringkoʻring!<br />Ulitov, So'zakningSoʻzakning chekkasi,<br />Muborak yerlardan,<br />Ko‘koray o‘tloqni ko‘rmas,<br />Qozoq aqldan ozgan, o‘ylab ko‘ring!<br />Atrofda kofir bor.<br />Uyqusi kelgan qo‘y kabi tuzoqqa tushib qolgan<br />Yon tomondan pichoqlash, pichoqlash,<br />G‘amgin qozoq ketdi, o‘ylab ko‘ring!”"'' ''.''

Buqar Jirau sheʼriyatining asosiy xususiyatlari, ichki oqim va toʻlqinlar, kayfiyat va tuygʻularni oʻrgangan M.Auezov: "''Jirau...Jirau… zamon tanqidchisi, u faqat ochilmagan sirlar va chalkash so'zlarsoʻzlar haqida gapiradi.U yashayotgan vaqtning belgilariga qarab, kelajak nima deyishini bashorat qiladi.Uning barcha so'zlarisoʻzlari chuqur o'yoʻy va chuqur ma'nomaʼno bilan gapiradi.Tashqi ko‘rinishi g‘ala-g‘ovur, suratlar bilan qiyoslanadigan chizma, chegara belgisi bilan keladi...keladi… Nima desin, ko‘pchilikning qayg‘usi va g‘ami, ko‘pchilikning ishi haqida: yoki ko‘pchilikka bag‘ishlangan aql, vasiyatnoma hisobida aytiladi.'' ", -deydi. Buqar Jirau bo'kiradiboʻkiradi, olmosdek porlaydi va daryo suvi kabi quyiladi. “" ''Vataningni asra – — aql, nasihatga quloq tut–aqltut-aql'' ”„ iborasi buning dalilidir. Ba'zidaBaʼzida folbin imo-ishoralar va masallar bilan gapiradi. Uning falsafasi, kapiada nashr etilgan. - — qudratli fikrlarning didaktik tabiati, zukko kuch-qudrati hayajon shaklida beriladi. Yig‘ish qiyin bo‘lgan zirhga o‘xshash so‘zlar, qanotli o‘y parchalari, o‘ylarning chuqur bog‘lanishi maqol bilan ma’lummaʼlum bir naqshni qofiyalash, tugunlash, to‘lqinlantirishni istaydi. Bukar Jirau nafaqat davr, hayot, hayot hodisalari hamda ularning sabab va oqibatlarini chuqur qamrab olgan, u dono va dono tasavvur qanotlarida ucha olgan, kelajak mo‘jizalarini ko‘ra olgan, bashorat qilgan. bashorat bilan:

''"U“U butun dunyoni ko'rsakoʻrsa ham,<br />Oltin uyga kirsa ham,<br />Osmonda yulduzlar<br />Oy yorug'likniyorugʻlikni ushlab tursa ham,<br />"Insoniyat to'ymastoʻymas!"''

Ulug‘ mutafakkir faylasuf o‘z so‘zini, fikrlarini o‘ynab, mulohaza yuritib, halqaning ko‘zidan o‘tgandek sirli va go‘zal, ozoda va ixcham yubka va yeng olib keldi. "„''Butun dunyoni kokoʻrish'rish''"“, "„''Osmondagi yulduzlar orasidan sayr qilish va oy nurini qo'lgaqoʻlga kiritish''"“ -bu sizni unutishga majbur qiladigan daho so'zlarisoʻzlari.Buqar Jirau bitiklarining tashqi go‘zalligi va ichki qudratida badiiy tafakkur jarayonida yoyilgan otashin notiqlik bug‘i, olijanob qahramonlik ruhi seziladi.Asosan, nutqning qurilishi murakkab fikrlash oqimiga, fikr erkinligiga va nutq uslubiga bo'ysunadiboʻysunadi.Shoxlari 7-8 bo'g'inliboʻgʻinli,bo'g'inlari bo'shboʻgʻinlari boʻsh. Bepul, mehnat musiqa, cholg'ucholgʻu asboblari (qo'bizqoʻbiz yoki dombra) jo'rligidajoʻrligida. Buqar Jirauning she’riysheʼriy me’morchiligimeʼmorchiligi, o‘ziga xos xususiyatlari, so‘zlardan foydalanishning o‘ziga xosligi ham har xil.Qora suvni to‘kib yuborgan Abilayxon “Oh„Oh'',Abilay, o‘n bir'' yoshdasan”yoshdasan“, “„''Kupshek qumli qizil''”“ nolalarida: “Qora„Qora suv yuzida silkinib oqarsan...oqarsan… Sen.Oltin paltoning yengi edilar”edilar“, “Oltin„Oltin poydevorda oq lochin kabi uchding”...uchding“… Bog‘ uyida tundingiz”tundingiz", “Oybaltasini„Oybaltasini tilla qilib qo‘ydi”qo‘ydi“, “O‘z„O‘z farishtasini xalq ustiga yubordi”yubordi“,“Maslihatga "Maslihatga yam-yashil ko‘lni olib kelib, zamzam suvini mis tovoqga to‘ldirdi. “Qo‘yi„Qo‘yi qalaydan, kallasi som tilladan,Kumush bolg‘a...”bolg‘a…“,“O‘rtiqni „O‘rtiqni Oymishdan o‘yib,O‘yib, Sariq tillaga botirib”botirib“ she’riysheʼriy tavsifi; Bog‘embay qahramon qahramonni “„''Qozoq qal’asi'' qo‘rg‘oni”qo‘rg‘oni“, “„''Shoxlangan'' shoxli bug‘u”gabug‘u“ga o‘xshatadi, cho‘l parisi esa o‘zini “Arg‘in„Arg‘in degan sherman, men og‘iz sherman”sherman“ deb ataydi. “Sen„Sen buzoq terisi tuflisisan, men ho‘kiz terisidan jangchiman”jangchiman“ kabi majoziy qiyoslar yoki o‘zingning tasviriy badiiy obrazini yaratish yoki naqshli, badiiy tasvirli jumlalar: “„''Biri yubka, biri yeng edi''"“, "Nayzaning ''uchi tilla'' " jiroviy she'riyatigasheʼriyatiga xosdir, musiqa arxitektonikani, tasvirning tabiatini belgilaydi.Bularning barchasi Buqar Jirauning dunyoni, olamni har tomonlama anglash va bilishidan, “hayot„hayot qozonida qaynagan”qaynagan“, so‘z, tushuncha va obrazlarni, falsafani jonlantirish, go‘zallashtirish ijodiy qobiliyatidan yaratgan ijodidir. nuqtai nazaridan tug‘ilgan deyish mumkin. B. va boshqalar. Uning she’riyatidasheʼriyatida she’riysheʼriy hikmat va zukkolikdan oziqlangan ta’sirchantaʼsirchan va badiiy o‘xshatishlar mavjud. Masalan, “Urg‘ochisi„Urg‘ochisi Abjilondek ulg‘asa...ulg‘asa… Bo‘zjordek to‘lqinlansa yaxshi”yaxshi“; "O'rmon„Oʻrmon kabi o'rtaoʻrta yuz"yuz“; "Qo'rg'oshin„Qoʻrgʻoshin kabi eritilgan"eritilgan“; "Kiyiklarini„Kiyiklarini qo'yqoʻy kabi qirq"qirq“; “Kulana„Kulana qo‘zidek tug‘ildi, tulki itday uvildi”uvildi“; "Burchak„Burchak kabi tiz cho'kish"choʻkish“; “Oqayotgan„Oqayotgan soyday, qoya o‘ynayotgan qo‘zidek”qo‘zidek“; "Bo'sh„Boʻsh ot kabi"kabi“; “Olovdek„Olovdek tuyog‘im bor...bor… Bir piyola choydek labim bor, sarimsoqdek shirinman...shirinman… Sochlarim qizcha yoyilgan”yoyilgan“ va hokazo. s. s. Bular milliy she’riyatsheʼriyat tilining rivojiga, tashqi ko‘rinishi go‘zal, ichi o‘yilgan, ifodali so‘zlarning ko‘payishiga halokatli ta’sirtaʼsir etishi shubhasiz. Bukar Jirau fikrlarining, go‘zallik olamining kognitiv-estetik qiymatini individual va mualliflik ta’riflaridantaʼriflaridan ham ko‘rish mumkin. Aytaylik: “sakkizta„sakkizta uzoq ot”ot“, “yalang‘och„yalang‘och go‘zallik”go‘zallik“, “qori„qori qalin bo‘z toychoq”toychoq“, “oltmish„oltmish boshli oq qo‘rg‘on”qo‘rg‘on“, “tomi„tomi baland keng qasr”qasr“, “chayqalayotgan„chayqalayotgan uy”uy“., "Hizmat„Hizmat ko'rgankoʻrgan go'zallik"goʻzallik“, "o'ynoqi„oʻynoqi oyoqlar"oyoqlar“, "Qiyali„Qiyali qamish quloqlar"quloqlar“, "Shubar„Shubar yetakchisi sariq oyoq"oyoq“, "Kospak„Kospak o'rkeshoʻrkesh sariq atan"atan“, "Kubok„Kubok ko'zlikoʻzli to'rin"toʻrin“ va boshqalar. b. Jirau she’riyatiningsheʼriyatining asosiy xususiyati so‘z jadvalining ohangi, ritmi, tuzilishi va kelishik tartibini o‘zgartirishda marvaridga o‘xshash frazeologik burilishlarning go‘zal bir-biriga bog‘langan va tabiiy oqimidir. Masalan, “O‘pkang„O‘pkang bilan kuyma, jigaring bilan yorma”yorma“, “Umurtqa„Umurtqa pog‘onasi sindi”sindi“, “O‘layotgan"O‘layotgan bug‘u uchun, “Adashgan„Adashgan ariq uchun”uchun“, “Tor„Tor qornini kengaytirgan, Tosh namlangan. ko‘krak uchi”uchi“, “Ohista„Ohista kuygan, Kulib o‘pgan”o‘pgan“ “Ikki„Ikki qora ko‘z oladilar”oladilar“, “Og‘zingdan„Og‘zingdan so‘z oladilar, Bo‘yingni oladilar, Yuzingdan nur oladilar, Ular sizning bo'yingizdagiboʻyingizdagi to'plarnitoʻplarni oladilar, og'zingizdagiogʻzingizdagi tishlarni oladilar, ishni qo'llaringizgaqoʻllaringizga oladilar ''"“," „'' Eng egilib, o'roqnioʻroqni o'radilaroʻradilar, Qattiq boshoqlarni teringlar"teringlar“ va hokazo. b. Buxor Jirau o‘z fikr va ifodalarini kulgili va ta’sirchantaʼsirchan tarzda yetkazishda bir-birining afzalliklari va farqlarini ko‘rsatib, qarama-qarshi hodisalarni qiyoslaydi:

''"Yer bilan o'ralganoʻralgan,<br />'' ''Oy botmaydi demang.<br />'' ''Atrofda ichsang, tugab qolmaydi.<br />'' ''Ko'lKoʻl nam emas, demang'' .

''"Kulanlar hiyla o'ynaydioʻynaydi,<br />'' ''Bu cheksiz deb aytmang.<br />Cheksiz muhabbat,<br />'' ''Qulan yugurmayapti, demang”demang".''

Buqar Jirau ijodida asrlar davomida to‘planib, aql tarozida o‘lchangan hayotiy tajriba, milliy tarixiy ong, odob-axloq qoidalari va tamoyillarining hikmatli xulosalari bo‘lgan maqol va matallar ko‘p. . Jumladan, “„''Qora'' quloq chopar”chopar“, “„''Eski do‘st dushman bo‘lmas''”“, “Ustunli„Ustunli lashkar, ''bosh'' lashkar”lashkar“, “O‘tirma”„O‘tirma“ kabi hodisalar, predmet va narsalarni sanab o‘tadi va taqqoslaydi, qoya ''tepasi'' ”", “Osmonda"Osmonda ''bulut yorilib ketsa'' ”", “Olisdan„Olisdan qizil”qizil“ “„''Baland toqqa'' yarashadi''”“'', “Qal’a„Qal’a ''soyasida'' qolsin”qolsin“ ''kabi maqol va matallarni ko‘p keltirish mumkin.'' ", "„ ''Jal, dumi'' qaba"qaba“, " ''Asqar tog'itogʻi o'ldioʻldi'' ", "Aqsandan„Aqsandan baland tog'togʻ bo'lmas"boʻlmas“. Masalan,

Buqar Jirau asarlarining mavzu ko‘lami va ko‘lami: Ezgulik va yovuzlik,Yurt va jasorat,Ezgulik va yovuzlik,Adolat va odob,Yoshlik va qarilik,Totuvlik va nifoq,Do‘stlik va adovat, Halollik va insofsizlik,Olijanoblik va axloqsizlik,Insof va birlik. . “Buxorokenning„Buxorokenning gapi yuz marta, balki ming marta shunday bo‘lgan.Bizgacha faqat ildizlar yetib kelgan, -deb yozadi birinchi bibliograf Mashiur Yusip Kopeev-bu odamning barcha so'zlarinisoʻzlarini yozish uchun Nukning hayoti,Ayipning sabri, Aflotunning aqli kerak"kerak“. Bukar Jirau asarlarining tekstologiyasi hozircha tashkil etilmagan. Eng kerakli tanlangan so'zlarsoʻzlar, iboralar, jumlalar tanlanmagan va saralanmagan, to'g'ritoʻgʻri, to'g'ridantoʻgʻridan-to'g'ritoʻgʻri, sinchkovlik bilan taqqoslanmagan. Bu kelajak masalasi. Bukar Jirau Mashiur Jusip Kopeev merosini to'plashtoʻplash, nashr etish va tadqiq qilish, K.Xolid, G.N.Potanin , Sh.Ualixonov, Auezov, [[Saken Sayfullin|S.Seyfullin]], S.Muqonov, K. Jumaliev, K. Mukametganov, M. Magauin, R. Shizdikova kabi xalq ziyolilari o‘z ishlarini qildilar. Adabiyotshunoslar Bukar Jirau asarlarining xarakterli xususiyatlarini, xususan, ijtimoiy jihati, fuqarolik maqsadini, shuningdek, Jirau (Auezov)ning individual xususiyatlarini tahlil qiladilar, boshqalari uning hayoti va ijodiga (Mukanov, Jumagaliyev, Mukametganov, Magauin), ikkinchisi - — Jirau tili va uslubni ko'ribkoʻrib chiqadi (Syzdykova). Buqartanulik ta’limotiningtaʼlimotining shakllanish va rivojlanish tarixi borligi shubhasiz. Kelajakda buyuk Jiroviy merosi yangicha nuqtai nazar, dunyoqarash (islom qadriyatlari, axloq falsafasi, davlat manfaati, poetika bilan davomiylik) nuqtai nazaridan tadqiq qilinishi kerak. <ref>ТарихиTarixi тұлғаларtұlgʻalar. ТанымдықTanimdiq — - көпшілікkөpshіlіk басылымbasilim. МектепMektep жасындағыjasindagʻi оқушыларoqushilar менmen көпшіліккеkөpshіlіkke арналғанarnalgʻan. ҚұрастырушыQұrastirushi: ТоғысбаевTogʻisbaev БB. СужиковаSujikova АA. — – АлматыAlmati. “Алматыкітап„Almatikіtap баспасы”baspasi“, 2009 ISBN 978-601-01-0268-2</ref> <ref>«Қазақстан»"Qazaqstan": ҰлттықҰlttiq энцклопедияensklopediya / БасBas редакторredaktor Ә. НысанбаевNisanbaev — –Almati Алматы «„<nowiki/>[[Қазақ энциклопедиясы|ҚазақQazaq энциклопедиясы»ensiklopediyasi“]] БасBas редакциясыredaksiyasi, 1998 жылjil, ISBN 5-89800-123-9, II томtom</ref> <ref>ИсламIslam. ЭнциклопедиялықEnsiklopediyaliq анықтамалықaniqtamaliq. АлматыAlmati: “Аруна„Aruna Ltd.”“ ЖШСJShS, 2010 ISBN 9965-26-322-1</ref> <ref>СаясиSayasi түсіндірмеtүsіndіrme сөздікsөzdіk. — – АлматыAlmati, 2007. ISBN 9965-32-491-3</ref> <ref>ОтырарOtirar. ЭнциклопедияEnsiklopediya. — – АлматыAlmati. «Арыс»„Aris“ баспасыbaspasi, 2005 ISBN 9965-17-272-2</ref>

[[Fayl:Kazakhstan_stamp_B.Z.Kalkaman-Uly_1993_15t.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2e/Kazakhstan_stamp_B.Z.Kalkaman-Uly_1993_15t.jpg/200px-Kazakhstan_stamp_B.Z.Kalkaman-Uly_1993_15t.jpg|thumb|200x200px| Kalkamanuly, [[1993]], [[Qozogʻiston|Qozog'istonQozogʻiston]] [[pochta markasi]], (Mishel №  29)]]

* "O'n„Oʻn sakkiz ming olamning yaratuvchisi"yaratuvchisi“

* "Qayerga„Qayerga ketyapsiz?"“

* "U„U butun dunyoni ko'rsakoʻrsa ham"ham“

* "Oy„Oy, oy, oy, oy"oy“

* "Yer„Yer bilan o'ralgan"oʻralgan“

* "Kundan„Kundan keyingi oy nima bo'ladi"boʻladi“