|
'''Qishloq xoʻjaligixo'jaligi''' - moddiy ishlab chiqarishning asosiy tarmoqlaridan biri. Qishloq xo’jaligi [[dehqonchilik]] va [[chorvachilik]] mahsulotlari olish uchun ekinlar ekish va chorva mollarini koʻpaytirishko'paytirish bilan shugʻullanadishug'ullanadi, aholini oziq-ovqat mahsulotlari va xalq xoʻjaliginingxo'jaligining bir qancha tarmoqlarini xom-ashyo bilan taʼminlaydi. Masalan, qishloq xo’jaligi [[Ip-gazlama sanoati|ip-gazlama]] [[sanoat]]<nowiki/>ida barcha moddiy xarajatlarning 60%ini, [[Qandolatchilik|qandolat]] sanoatida deyarli 70%ni, [[Yogʻ|yog]]’ va [[sut]] sanoatida esa qariyb 80%ni tashkil etadi. Qishloq xoʻjaligi oʻsimliko'simlik va hayvon mahsulotlarini dastlabki qayta ishlashning turli tarmoqlarini ham oʻzo'z ichiga oladi.
Qishloq xo’jaligining ahamiyati yana shu bilan belgilanadiki, xalq xo’jaligida band bo’lgan xodimlarning 27%i shu sohada mehnat qiladi.
Qishloq xo’jaligi mamlakat [[milliy daromad]]<nowiki/>iningning tahminan 1/3 qismini tashkil qiladi. Shu sababli mamlakat butun [[iqtisodiyot]]<nowiki/>ining o’sish sur’atlari ko’p jihatdan qishloq xo’jaligining rivojlanish darajalariga bog’liqdir.
Shu bilan birga sotsial-siyosiy jihatni ham xisobga olish muhimdir. Qishloq xo’jaligini yuksaltirish ishchilar sinfi bilan dehqonlar ittifoqini mustahkamlashning eng muhim shartidir. [[Vladimir Lenin|V.I.Lenin]] qishloq xo’jaligining ahamiyatini belgilar ekan, “Mustahkam qishloq xo’jalik bazasi bo’lmasa, hech qanday qishloq xo’jaligi qurilishi bo’lishi mumkin emas”, - deb ta’kidlagan.
[[Moddiy ishlab chiqarish]]<nowiki/>ning boshqa jami sohalaridan farq qilgan holda qishloq xoʻjaligixo'jaligi juda katta maydonlarda va hududiy xilma xil sharoitlarda olib boriladi. Unda yer (asosiy ishlab chiqarish vositasi), yorugʻlikyorug'lik, issiqlik, suv va tirik organizmlar — oʻsimliko'simlik va hayvonlardan foydalaniladi. Qishloq xoʻjaliginingxo'jaligining ishlab chiqarish davri [[ish davri]] bilan mos tushmaydi. Qishloq xo’jaligining asosiy tarmoqlari — ''dehqonchilik'' va ''chorvachilik''. Ular ham oʻzo'z navbatida bir qadar kichikroq tarmoqlarga boʻlinadibo'linadi (''<u>dehqonchilikda</u>'' — [[dalachilik]], [[sabzavotchilik]], [[Poliz|polizchilik]], [[bogʻdorchilik|bog'dorchilik]], [[oʻrmon xoʻjaligi|o'rmon xo'jaligi]] va boshqa; <u>''chorvachilikda''</u> — [[qoramolchilik]], [[qoʻychilik|qo'ychilik]], [[yilqichilik]], [[choʻchqachilik|cho'chqachilik]], [[parrandachilik]], [[asalarichilik]], [[pillachilik]] va boshqalar); OʻzO'z navbatida, dehqonchilikda ekiladigan ekinlar ([[Gʻalla ekinlari|gʻallachilikg'allachilik]], [[Sholi|sholikorlik]], [[paxtachilik]]<ref name=":0" />) va chorvachilik tarmog’idagi chorva mollari turlari ([[qoramol]], [[qoʻy|qo'y]], [[ot]], [[tuya]]) boʻyichabo'yicha guruhlanadi.
Qishloq xoʻjaligixo'jaligi — inson xoʻjalikxo'jalik faoliyatining dastlabki turlaridan biri. Uning kelib chiqishi [[tosh davri]] oxiriga borib taqaladi. Bu davrda inson xoʻjalikxo'jalik va boshqa ehtiyojlarini qondirish uchun yerni oddiy qurollar bilan ishlagan, baʼzi xayvonlarni xonakilashtira boshlagan. Asrlar davomida turli sharoitlar taʼsirida dehqonchilik tizimi oʻzgargano'zgargan va takomillashgan; hayvonlarning foydali xususiyatlarga ega bo’lganlar parvarishlangan, koʻplabko'plab zotlari yetishtirilgan.
Jahon Qishloq xoʻjaligidaxo'jaligida dunyodagi iqtisodiy faol aholining 45,2%i (1316,7 mln. kishi) band. Qishloq xoʻjaligidaxo'jaligida foydalaniladigan yerlar 13387,0 mln. gektar, (jumladan, haydaladigan yerlar 1380,8 mln. gektar, jami sugʻoriladigansug'oriladigan yerlar 271,4 mln.gektar (1998). )
1999-yilda jahon Qishloq xoʻjaligidaxo'jaligida 583,6 mln.t bugʻdoybug'doy, 596,4 mln. t sholi, 600,4 mln. t makkajoʻxorimakkajo'xori, 130,0 mln. t arpa, 294,3 mln. t kartoshka, 444,6 mln. t mevalar, shu jumladan 60,6 mln. t uzum yetishtirildi.
Chorvachilikda 225,9 mln. t goʻshtgo'sht, 562,4 mln. t sut tayyorlandi. 1338,2 mln. bosh qoramol, 912,7 mln. choʻchqacho'chqa, 1068,6 mln. qoʻyqo'y va 709,9 mln. bosh echki, 14139,0 mln. tovuq boqildi.
==Oʻzbekistonda qishloq xoʻjaligi==
|
