Vikipediya

Litva Respublikasi Seymi: Versiyalar orasidagi farq

Tarixni interaktiv tarzda koʻrib chiqish
Keyingi tahrir →
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
VizualVikimatn
Gaffarov737 (munozara | hissa)
4 715 edits
„Сейм Литовской Республики“ sahifasi tarjima qilib yaratildi
 
Gaffarov737 (munozara | hissa)
4 715 edits
kTahrir izohi yoʻq
Qator 1:
{{Орган законодательной власти|название=Сейм Литовской Республики|оригинальное название={{lang-lt|Lietuvos Respublikos Seimas}}|странаstrana=ЛитваLitva|текущийtekuщiy созывsoziv=VII созывsoziv|эмблемаemblema=Coat of arms of the Seimas of Lithuania.svg|типtip=однопалатныйodnopalatniy парламентparlament|должностьdoljnost главыglavi 1=ПредседательPredsedatel|главаglava 1=[[Виктория Чмилите-Нильсен]]<ref name="автоссылка1">{{cite web |author= |authorlink= |coauthors= |url=https://baltija.eu/2020/11/14/lider-liberalnogo-dvijeniia-v-chmilite-nelsen-stala-spikerom-seima-litvy/ |title=Лидер Либерального движения В. Чмилите-Нельсен стала спикером сейма Литвы |subtitle= |lang= |format= |website= |publisher=Портал русской общины Эстонии |date=2020-11-14 |description= |quote= |accessdate=2020-11-14 |deadlink=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20201130023321/https://baltija.eu/2020/11/14/lider-liberalnogo-dvijeniia-v-chmilite-nelsen-stala-spikerom-seima-litvy/ |archivedate=2020-11-30 }}</ref>|партияpartiya главыglavi 1=[[Движение либералов|ЛиберальноеLiberalnoe движениеdvijenie ЛитовскойLitovskoy РеспубликиRespubliki]]|датаdata избранияizbraniya 1=[[13 ноября]] [[2020 год]]аa|количествоkolichestvo членовchlenov=141|структураstruktura 1=File:Lithuania Seimas Seating Chart - — Nov 26, 2020.png|ширинаshirina структурыstrukturi 1=|описаниеopisanie структурыstrukturi 1=|фракцииfraksii 1='''ПравительствоPravitelstvo (73)'''▼
 
* {{Colorbox|#00CED1}} [[Союз Отечества — Литовские христианские демократы|СоюзSoyuz ОтечестваOtechestva]] (50)▼
▲{{Орган законодательной власти|название=Сейм Литовской Республики|оригинальное название={{lang-lt|Lietuvos Respublikos Seimas}}|страна=Литва|текущий созыв=VII созыв|эмблема=Coat of arms of the Seimas of Lithuania.svg|тип=однопалатный парламент|должность главы 1=Председатель|глава 1=[[Виктория Чмилите-Нильсен]]<ref name="автоссылка1">{{cite web |author= |authorlink= |coauthors= |url=https://baltija.eu/2020/11/14/lider-liberalnogo-dvijeniia-v-chmilite-nelsen-stala-spikerom-seima-litvy/ |title=Лидер Либерального движения В. Чмилите-Нельсен стала спикером сейма Литвы |subtitle= |lang= |format= |website= |publisher=Портал русской общины Эстонии |date=2020-11-14 |description= |quote= |accessdate=2020-11-14 |deadlink=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20201130023321/https://baltija.eu/2020/11/14/lider-liberalnogo-dvijeniia-v-chmilite-nelsen-stala-spikerom-seima-litvy/ |archivedate=2020-11-30 }}</ref>|партия главы 1=[[Движение либералов|Либеральное движение Литовской Республики]]|дата избрания 1=[[13 ноября]] [[2020 год]]а|количество членов=141|структура 1=File:Lithuania Seimas Seating Chart - Nov 26, 2020.png|ширина структуры 1=|описание структуры 1=|фракции 1='''Правительство (73)'''
* {{Colorbox|#F29402}} [[Движение либералов|Liberalnoe dvijenie]] (12)
▲* {{Colorbox|#00CED1}} [[Союз Отечества — Литовские христианские демократы|Союз Отечества]] (50)
* {{Colorbox|#F29402E3006B}} [[ДвижениеПартия либераловсвободы (Литва)|ЛиберальноеPartiya движениеSvobodi]] (1211)
'''Oppozitsiya (68)'''
* {{Colorbox|#E3006B}} [[Партия свободы (Литва)|Партия Свободы]] (11)
'''Оппозиция (68)'''
* {{Colorbox|#61A347}} [[Союз крестьян и зелёных Литвы]] (32)
* {{Colorbox|#FF101A}} [[Социал-демократическая партия Литвы]] (13)
* {{Colorbox|blue}} [[Партия труда (Литва)|ПартияPartiya трудаtruda]] (10)
* {{Colorbox|#FF7462}} [[Избирательная акция поляков Литвы — Союз христианских семей|ИзбирательнаяIzbiratelnaya акцияaksiya поляковpolyakov ЛитвыLitvi]] (3)
* {{Colorbox|#F08080}} [[Социал-демократическая трудовая партия Литвы]] (3)
* {{Colorbox|yellow}} СвободаSvoboda иi справедливостьspravedlivost (1)
* {{Colorbox|{{Цвет партии|Беспартийные}}}} [[Беспартийный|НезависимыеNezavisimie]] (5)|выборыvibori 1=[[Парламентские выборы в Литве (2020)|11 иi 25 октябряoktabrya 2020 годаgoda]]|системаsistema голосованияgolosovaniya 1=|залzal заседанийzasedaniy=New_Lithuanian_Parliament_Hall.JPG|ширинаshirina залаzala заседанийzasedaniy=300px|подзаголовокpodzagolovok залаzala заседанийzasedaniy=ДворецDvores СеймаSeyma, [[Вильнюс]]|сайтsayt=[http://www.lrs.lt www.lrs.lt]}} '''Litva Respublikasi Seymi''' - — (lit.<span lang="lt" style="font-style:italic;">Lietuvos Respublikos Seimas)</span> [[Litva|Litvada]] oliy qonun chiqaruvchi organ hisoblanadi.
 
== Boshqaruvi ==
Qator 17 ⟶ 16:
=== 2020-yilda ===
 
* Seym raisi - — [[Viktorija Čmilytė-Nielsen|Viktoriya Cmilyte-Nielsen]]
* Raisning birinchi oʻrinbosari – — Yurgis Razma
* Rais o'rinbosari -oʻrinbosari — Radvile Morkunaite-Mikulenina
* Rais o'rinbosari -oʻrinbosari — Paulus Saudargas
* Rais o'rinbosari -oʻrinbosari — Jonas Jarutis
* Rais oʻrinbosari – — Andrius Mazuronis
* Rais o'rinbosari -oʻrinbosari — Vitautas Mytalas
* Rais o'rinbosari -oʻrinbosari — Yuliy Sabatauskas
 
=== 2016-2020 yillarda ===
 
* Seym raisi (2016-yildan) - — Viktoras Prankietis
* Raisning birinchi o'rinbosarioʻrinbosari ( 2016-yildan) - — Rima Baskene
* Rais oʻrinbosari (2016-yildan)  — Irena Diagutene
* Rais oʻrinbosari (2016-yildan)  — Gediminas Kirkilas
* Rais o'rinbosarioʻrinbosari (2016-yildan) - — Arvydas Nekroshyus
 
== Umumiy tavsifi ==
{{Государственный строй Литвы}}Yashirin ovoz berish yoʻli bilan umumiy, teng, toʻgʻridan-toʻgʻri saylov huquqi asosida toʻrt yil muddatga saylanadigan bir palatadan, jumladan Seymning 141 nafar deputatidan iborat. Seym aʼzosi faqat Bosh vazir yoki vazir tomonidan tayinlanishi mumkin (60-moddaning 2-qismi).
 
Litva Respublikasi Konstitutsiyasining V bobiga ko‘ra , Litvada doimiy yashovchi, xorijiy davlat oldidagi qasamyod yoki majburiyat bilan bog‘lanmagan va saylovda kamida 25 yoshga to‘lgan Litva Respublikasi fuqarosi Seym a'zosiaʼzosi etib saylanishi mumkin. Sud tomonidan tayinlangan jazoni o‘tamagan shaxs, shuningdek sud tomonidan muomalaga layoqatsiz deb topilgan shaxs Seym deputati etib saylanishi mumkin emas. Seymning saylangan deputati Seymda Litva Respublikasiga sodiqlik qasamyodini qabul qilganidan so`ngsoʻng xalq vakilining barcha huquqlariga ega boʻladi. Seym har yili bahor va kuzda ikkita oddiy sessiya uchun yig'iladiyigʻiladi.
 
* Bahorgi sessiya 10-martda boshlanadi hamda 30-iyunda tugaydi.
Qator 46 ⟶ 45:
 
* Konstitutsiyaga kiritilgan o‘zgartishlarni muhokama qiladi va qabul qiladi;
* qonunlar chiqaradi (Seym tomonidan qabul qilingan qonunlar [[Litva Respublikasi Prezidenti]] tomonidan imzolangan va rasman e'loneʼlon qilinganidan keyin kuchga kiradi);
* referendum o'tkazishoʻtkazish to'g'risidatoʻgʻrisida qaror qabul qiladi;
* [[Litva Respublikasi Prezidenti]] saylovini tayinlaydi;
* qonun hujjatlarida belgilangan davlat muassasalarini tashkil etadi, shu bilan birga ularning rahbarlarini lavozimga tayinlaydi va lavozimidan ozod qiladi;
* Respublika Prezidenti tomonidan taqdim etilgan Bosh vazir nomzodini ma’qullaydimaʼqullaydi yoki rad etadi;
* Bosh vazir tomonidan kiritilgan Hukumat dasturini ko‘rib chiqadi va uni tasdiqlash to‘g‘risida qaror qabul qiladi;
* Hukumatning taklifiga binoan Litva Respublikasi vazirliklarini tuzadi yoki tugatadi;
Qator 61 ⟶ 60:
* davlat soliqlari va boshqa majburiy to‘lovlarni belgilaydi;
* Litva Respublikasining xalqaro shartnomalarini ratifikatsiya qiladi va denonsatsiya qiladi, tashqi siyosatning boshqa masalalarini ko‘rib chiqadi;
* respublikaning ma'muriymaʼmuriy bo'linishiniboʻlinishini belgilaydi ;
* Litva Respublikasining davlat mukofotlarini ta’sistaʼsis etadi;
* amnistiya aktlarini chiqaradi;
* toʻgʻridan-toʻgʻri tartibni, harbiy holat va favqulodda holat joriy qiladi, safarbarlik eʼlon qiladi va qurolli kuchlardan foydalanish toʻgʻrisida qaror qabul qiladi.
 
== Tarixi ==
1990-yil 24-fevralda Litva SSRda parlament saylovlari boʻlib oʻtdi. Saylangan Oliy Kengash (141 a'zoaʼzo) 1990-yil 11-martda mustaqil Litva Respublikasi qayta tiklanganligini ma'lummaʼlum qildi. 1992 yil 7 iyulda Seym deb o'zgartirildioʻzgartirildi. Litva tarixshunosligida unga "Restorativ„Restorativ Seym"Seym“ nomi biriktirilgan. Mustaqillikdan keyin birinchi parlament saylovlari 1992-yil 25- oktabr va 15-noyabrda bo‘lib o‘tdi. Ikkinchi Seym 1996-2000- yillarda faoliyat ko‘rsatgan. 2000-yilda saylangan parlamentda Sotsial-demokratik koalitsiya (KFOR) 51 oʻringa, “„ Yangi ittifoq”ittifoq“ (sotsial liberallar) 25 va "Liberallar„Liberallar ittifoqi"ittifoqi“ 24 oʻringa ega edi.
 
=== Seym 2004-2008-yillarda ===
2004-yil 10-24-oktabrdagi saylovlardan keyin quyidagi parlament tuzildi:
 
* Mehnat partiyasi ({{Lang-lt|Darbo partija}}) - — 39 mandat (27,7 %)
* Algirdas Brazauskas sotsial-demokratik partiyasi va "„ Yangi ittifoq"ittifoq“ (sotsial liberallar) partiyasi Arturas Paulauskas koalitsiyasi ({{Lang-lt|A. Brazausko ir A. Paulausko koalicija «Už darbą Lietuvai»}}) - — 31-o'rinoʻrin (22 %; mos ravishda 20 o'rinoʻrin va 11 o'rinoʻrin)
* "Vatan„Vatan ittifoqi"ittifoqi“ (konservatorlar, {{Lang-lt|Tėvynės Sąjunga}}) - — 25 o'rinoʻrin (17,7 %)
 
2006-yil aprel oyida parlament ko'pchilikkoʻpchilik ovoz bilan (94 ta "ma'qul"„maʼqul“, 11 ta "qarshi"„qarshi“) Paulauskasni Seym idorasidagi suiiste'molliklarningsuiisteʼmolliklarning shov-shuvli faktlari sababli Seym raisi lavozimidan chetlatildi. Ishchilar partiyasi raisi o'rinbosarioʻrinbosari Viktoras Muntianas parlamentning yangi spikeri etib tayinlandi.
 
=== Seym 2008-2012-yillarda ===
2008-yil 12-26-oktabrdagi saylovlar natijalariga ko'rakoʻra, 2-noyabrda tasdiqlangan, konservatorlar va xristian demokratlar koalitsiyasi ko'pchilikkoʻpchilik o'rinlarnioʻrinlarni qo'lgaqoʻlga kiritdi<ref>{{Veb manbasi|sana=2008-10-27|url=http://www.lenta.ru/news/2008/10/27/memorandum/|sarlavha=В Литве сформирован сейм нового созыва|nashriyot=[[Lenta.ru]]|kirish sanasi=2010-08-14|arxivsana=2011-09-27|arxivurl=https://web.archive.org/web/20110927140050/http://www.lenta.ru/news/2008/10/27/memorandum/}}</ref>:
 
* Vatan ittifoqi - — Litva xristian demokratlari - — 45 o'rinoʻrin
* Litva sotsial-demokratik partiyasi - — 25 o'rinoʻrin
* Milliy Renessans partiyasi - — 16
* Tartib va adolat - — 15 mandat
* Litva Liberal Harakati - — 11
* Mehnat partiyasi va yoshlar koalitsiyasi – — 10 mandat
* Liberallar ittifoqi va markaz - — 8 mandat
* Litvada polyaklarning saylov harakatlari - — 3 mandat
* Litva xalqchi dehqonlar ittifoqi - — 3 mandat
* Yangi ittifoq (sotsial liberallar) - — 1 mandat
* Mustaqil deputatlar – — 4 ta mandat.
 
Ikki ovoz berishdan so'ngsoʻng, 2008-yil 17-noyabrda Milliy tiklanish partiyasi rahbari Arunas Valinskas va 2009-yil 17-sentabrda hukmron konservatorlar birlashgan "Vatan„Vatan ittifoqi"ittifoqi“ partiyasi a'zosiaʼzosi Irena Degutiene rais etib tayinlandi.
 
=== Seym 2016-2020-yillarda ===
2016-yil 9-23-oktabrdagi saylov natijalariga ko‘ra, agrarlar ko‘pchilik deputatlik o‘rinlariga ega bo‘ldilar:
 
* Litva dehqonlari va yashillar ittifoqi - — 54 mandat
* Vatan ittifoqi - — Litva xristian demokratlari - — 31 mandat
* SDPL - — 17 mandat
* Litva Liberal Harakati - — 14 o'rinoʻrin
* Litvada polyaklarning saylov harakati - — Xristian oilalari ittifoqi - — 8 mandat
* Tartib va adolat - — 8 mandat
* mustaqil nomzodlar - — 4 mandat
* Mehnat partiyasi - — 2 mandat
* Korrupsiyaga qarshi koalitsiya N. Puteikis va K. Krivickas (Lietuvos centro partija, Lietuvos pensininkų partija) - — 1 mandat
* Yashil partiya - — 1 mandat
* Litva ro'yxati -roʻyxati — 1 mandat
 
2016-yil 14-noyabrda dehqonlar va yashillar ittifoqi raisining oʻrinbosari Viktoras Prankietis rais etib tayinlandi. Uning nomzodi uchun 93 deputat, Yevgeniy Gentvilas nomzodi uchun 36 deputat ovoz berdi<ref>{{Veb manbasi|url=http://novayagazeta.ee/articles/11146/|sarlavha=Председателем литовского парламента стал Пранцкетис|kirish sanasi=2019-08-24|arxivsana=2019-08-24|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190824091936/http://novayagazeta.ee/articles/11146/}}</ref>.
Qator 114 ⟶ 113:
== Seym binolari ==
[[Fayl:LR_Seimas_by_Augustas_Didzgalvis.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/LR_Seimas_by_Augustas_Didzgalvis.jpg/220px-LR_Seimas_by_Augustas_Didzgalvis.jpg|thumb| Bosh qarorgohi]]
Hozir Seym to'rttatoʻrtta binodan iborat majmuani egallaydi. Umumiy maydoni 9717,37 m² bo'lganboʻlgan birinchi bino 1976-1980 yillarda arxitektorlar Algimantas va Vitautas Nasvytis loyihasi bo'yichaboʻyicha 1950-yildan buyon mavjud bo'lganboʻlgan stadion o'rnidaoʻrnida qurilgan. U [[Litva Sovet Sotsialistik Respublikasi|Litva SSR]] Oliy Kengashi uchun mo'ljallangandimoʻljallangandi.
 
Xuddi shu yillarda mahallada ikkita ma’muriymaʼmuriy bino qurildi. [[Neris (daryo)|Neris daryosi]] qirg'og'igaqirgʻogʻiga yaqinroq - — Moliya vazirligi binosi (me'mormeʼmor A. Gudait; hozir Seymning ikkinchi binosi). Respublika kutubxonasi (hozirgi Litva Martinas Majvydas Milliy kutubxonasi ) yonida Kasaba uyushmalari markaziy kengashi binosi (arxitektor C. mazuralar; hozir Seymning uchinchi binosi).
[[Fayl:Baltijas_Asamblejas_31.sesija_Viļņā_(8169253176).jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Baltijas_Asamblejas_31.sesija_Vi%C4%BC%C5%86%C4%81_%288169253176%29.jpg/220px-Baltijas_Asamblejas_31.sesija_Vi%C4%BC%C5%86%C4%81_%288169253176%29.jpg|thumb| ''Yangi yalpi majlislar zali'']]
2007-yil 10-sentyabrda Seymning kuzgi sessiyasi Seymning mavjud binolar majmuasiga biriktirilgan yangi yalpi majlislar zalida boshlandi<ref>[http://www3.lrs.lt/pls/INTER/w5_show?p_d=69505&p_r=4465 Seimo nariai atsisveikino su Kovo 11- osios sale]{{ref-lt}}</ref>.
"https://uz.wikipedia.org/wiki/Litva_Respublikasi_Seymi" dan olindi