Julius Caesar: Versiyalar orasidagi farq

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
Rtfroot (munozara | hissa)
Tahrir izohi yoʻq
Tahrir izohi yoʻq
Qator 17:
}}
 
'''Gaius Julius Caesar''' ({{lang-la|Imperator Gaius Iulius Caesar}}  — '''Imperator Gay Yuliy Sezar (Gayus Yulius Kaysar)''') (mil. avv. 102 yoki 100-yil  — [[15-mart]] mil. avv. 44-yil)  — [[Rim imperiyasi|Rim]] [[Diktator|diktatori]] (49, 48— 46, 45; 44 yildan umrbod), sarkarda, yozuvchi. Siyosiy faoliyatini demokratik guruh tarafdori sifatida boshlab, harbiy tribun (73), edil (65), pretor (62) lavozimlarida boʻlgan. Konsullikka intilib, 60-yili [[Pompey gney|Pompei]] va [[Krass Mark Litsiniy|Krase]] bilan ittifoq tuzgan (1-triumvirat). Konsul (59), soʻngra Galliya noibi; 58— 51 yillarda butun Alp orti Galliyasini Rimga boʻysundirgan. Krase vafotidan keyin 48 yil armiyaga tayanib, yakka hokimlik uchun kurash boshlagan. Pompei va uning tarafdorlarini 49— 45 yillarda tormor qilib, hokimiyat tepasiga chiqqan. Uz qoʻlida respublikaning eng muhim lavozimlarini (diktator, konsul va boshqalar) jamlab, amalda rasmiy monarx boʻlgan. Respublikachilar fitnasi natijasida oʻddirilgan. "Galliya„Galliya urushi haqida xotiralar"xotiralar“ va "Grajdanlar„Grajdanlar urushi haqida xotiralar"xotiralar“ asarlari muallifi; kalendarni isloh qilgan ([[Yulian taqvimi|Yuliy kalendari]]).
 
== Kirish ==
 
[[Galliya]] ustidan gʻalaba qozonib, Sezar Rim mamlakatini shimoliy [[Atlantika okeani|Atlantika]] sohillarigacha kengaytiradi va [[Fransiya]]ni Rim ta'siritaʼsiri ostiga oʻtkazadi, shuningdek, u [[Britan orollari]]ga bostirib kiradi. Sezarning faoliyati [[Gʻarbiy Yevropa]]ning madaniy va siyosiy qiyofasini butunlay oʻzgartirib yuboradi va yevropaliklarning keyingi bir necha avlodlari hayotida oʻchmas iz qoldiradi.
 
Gay Yuliy Sezar zoʻr harbiy strateg va taktik boʻlib, fuqarolar urushida gʻalaba qozonadi va [[Pax Romana]]ning yagona hukmdoriga aylanadi. [[Gnaeus Pompeius]] (Gney Pompey) bilan bir qatorda y rim jamiyati va davlati islohotlarini boshlaydi, bu uning vafotidan keyin(mill.avv.44-yil) [[Rim imperiyasi]]ning barpo boʻlishiga olib keladi. Sezar respublika boshqaruvini markazlashtirmoqchi boʻladi. Yovuz tillar aytishardiki, u podshoh hukmronligiga intilardi. Ammo, Sezar dastlabki yetti podshohning yomon hotirasini eslab (ularni deb rimliklar monarhiyani chiqishtirmas edilar), boshqa yoʻl bilan boradi: umrbod [[diktator]] boʻlib qoladi. U oʻzini shunchaki - — Sezar deb atashlarini hohlardi. Uning oʻldirilishi fuqarolar urushi qaytadan boshlanishiga, Rim respublikasiga yakun yasalishiga va u tomonidan asrab olingan [[Octavianus Augustus]] boshqaradigan [[Rim imperiyasi|imperiyaning]] tugʻilishiga olib keldi. Keyinroq koʻpgina monarhlar oʻzlarini afsonaviy Sezar bilan bogʻlamoqchi boʻladilar. Shu yoʻl bilan {{lang-de|Kaiser}} ("[[kayzer]]") va ruscha {{lang|ru|[[tsar]]}} soʻzlari kelib chiqqan.
 
== Oilasi ==