30-Dekabr 2009, 21:56 dagi koʻrinishi tahrirlash TXiKiBoT (munozara \| hissa) Botlar 80 410 edits k Bot Qoʻshdi: hy:Մետր ← Avvalgi tahrir		23-Yanvar 2010, 20:39 dagi koʻrinishi tahrirlash bekor qilish Xqbot (munozara \| hissa) 42 531 edits k Bot Qoʻshdi: roa-tara:Metre; cosmetic changes Keyingi tahrir →
Qator 1: '''Metr''' (belgilanishi: ''m''; [[grek tili\|grekcha]] μέτρον — o'lchov) — [[SI]] dagi [[uzunlik]] o'lchov birligi. 1 metr — [[yorug'lik nuri~~\|yorug'lik nurining~~]]ning [[vakuum]]da, 1/299 792 458 [[soniya]] ichida bosib o'tgan masofasiga teng. == Hosil bo'ladigan birliklar == === Pikometr === '''Pikometr''' (belgilanishi: ''pm'') — 10<sup>-12</sup> metrga teng. Masalan: [[Gyeliy]] [[atom~~\|atomi~~]]i radiusi 31 pm. === Nanometr === '''Nanometr''' (belgilanishi: ''nm'') — 10<sup>-9</sup> metrga teng. Ya'ni, 1 metrning milliarddan bir qismi. Masalan: [[Qattiq jism]]lardagi [[atom]]lar orasidagi masofa nanonetrlarda o'lchanadi. === Mikrometr === '''Mikrometr''' (belgilanishi: ''µm'') — 10<sup>-6</sup> metrga teng. Ya'ni, 1 metrning milliondan bir qismi. Masalan: [[Shudring]] tomchisi taxminan 10 µm ga teng. === Millimetr === '''Millimetr''' (belgilanishi: ''mm'') — 10<sup>-3</sup> metrga teng. Ya'ni, 1 metrning mingdan bir qismi. Masalan: [[Muhandis]]lik loyiha va inshootlarida, [[meteorologiya]]da va boshq. === Santimetr === '''Santimetr''' (belgilanishi: ''sm'') — 10<sup>-2</sup> metrga teng. Ya'ni, 1 metrning yuzdan bir qismi. === Detsimetr === '''Detsimetr''' (belgilanishi: ''dm'') — 10<sup>-1</sup> metrga teng. Ya'ni, 1 metrning o'ndan bir qismi. === Kilometr === '''Kilometr''' (belgilanishi: ''km'') — 10<sup>3</sup> metrga teng. Masalan: [[Transport]]larda odatda bosib o'tilgan masofa kilometrlarda o'lchanadi. == Tarixi == [[Tasvir:Platinum-Iridium_meter_bar.jpg\|200px\|thumb\|right\|[[1890]]-[[1960]] yillarda foydalanilgan xalqaro metr etaloni]] * [[1790]] yil 8-may — frantsuz milliy qurultoyi qarori bilan, 1 metr — 1 [[soniya]]da 45° burchak ostida tebranayotgan yarim davrli [[mayatnik]] uzunligiga teng qilib olindi. * [[1791]] yil 30-mart — frantsuz milliy qurultoyi, frantsuz [[fanlar akademiyasi]] talabiga binoan, 1 metr — [[Parij]] [[meridian]]ining 40 milliondan bir qismiga teng deb olindi. * [[1795]] yil — vaqtinchalik [[latun]]dan metr etalonini yasalishi. * [[1799]] yil 10-dekabr — frantsuz milliy qurultoyi qarori bilan, [[1799]] yil 23-iyulda qayta yasalgan metr etaloni tugallangan nusxa hisoblanib davlat arxiviga joylashtirildi. * [[1889]] yil 28-sentabr — birincha xalqaro qurultoy (CGPM) * [[1927]] yil 6-oktabr — yettinchi xalqaro qurultoy (CGPM) Metr etalonining yanada aniqroq nusxasi. Bu etalonning ko'ndalang kesimi yuzasi «X» shaklida bo'lib, [[platina]] va [[iridiy]] qorishmasidan tayyorlangan. * [[1960]] yil 20-oktabr — 11-xalqaro qurultoy (CGPM): 1 metr — vakuumda nurlangan [[kripton]]-86 izotopi [[to'lqin uzunligi]]ning 1650763,73 ga ko'paytmasiga teng deb belgilandi. * [[1983]] yil 21-oktabr — 17-xalqaro qurultoy (CGPM): <blockquote> * ''1 metr — [[yorug'lik nuri~~\|yorug'lik nurining~~]]ning [[vakuum]]da, 1/299 792 458 [[soniya]] ichida bosib o'tgan masofasiga teng.'' </blockquote> == Qiziqarli ma'lumotlar == * [[Kompyuter jargon iboralari]]da «metr» deganda, [[megabayt]] tushunilishi mumkin. * [[Italiya]]da metr o'lchov birligi belgisi '''«m»''' dan tashqari, yana '''«mt»''' belgisini ham uchratish mumkin. == Havolalar == * [http://www.bipm.org/jsp/en/ViewCGPMResolution.jsp?CGPM=17&RES=1 ''Resolution 1 of the seventeenth CGPM (1983): Definition of the metre (online).'' Sèvres (Francie) : Bureau Internation des Poids et Mesures, (cit. 2007-10-22).] (inglizcha) [[Category:Fizika]]▼ [[Category:SI]]▼ {{stub}} ▲[[~~Category~~Turkum:Fizika]] ▲[[~~Category~~Turkum:SI]] [[af:Meter]] Qator 138: [[qu:Mitru]] [[ro:Metru]] [[roa-tara:Metre]] [[ru:Метр]] [[scn:Metru]]

Metr: Versiyalar orasidagi farq