|
[[Tasvir:Large format camera lens.jpg|right|thumb|Fotokamera.]]
[[Tasvir:Model Marc Engelhard so slnečnými okuliarmi a v módnom oblečení..jpg|thumb|right|[[Fotomodel]] Marc Engelhard (Suratchi: Detlef Buchholz)]]
'''Fotosurat''' - bu [[tasvir sensori]] yordamida elektron yoki yorug'likka sezgir material, masalan, [[fotofilm]] yordamida kimyoviy ravishda [[Yorugʻlik|yorug'likni]] yozib olish orqali qattiq [[Rasm|tasvirlarni]] yaratish [[Tasviriy sanʼat|san'ati]], qo'llanilishi va amaliyotidir. Undan ilm-fan, ishlab chiqarish (masalan, [[fotolitografiya]] ) va biznesning ko'plab sohalarida, shuningdek, undan to'g'ridan-to'g'ri san'at, [[Film|kino]] va [[video ishlab chiqarish]], ko'ngilochar maqsadlarda, sevimli mashg'ulotlarda va ommaviy aloqada foydalanish mumkin foydalaniladi. <ref>{{Kitob manbasi|title=The Focal Dictionary of Photographic Technologies|last=Spencer|first=D A|year=1973|publisher=Focal Press|isbn=978-0-13-322719-2|page=454}}</ref>
'''Fotografiya''' — maxsus optik asbob [[fotoapparat]] yordamida yorugʻlik sezgir fotografik materiallar (maxsus modda qoplangan qogʻoz, shisha, plyonka)da obyektning oqqora yoki rangli tasvirini hosil qilish usuli; shunday usulda olingan surat. Fan, texnika va sanoatning muhim sohasi. Yorugʻlikning fotoapparatga joylangan fotomaterial (mas, fotoplyonka)ning yorugʻlik sezgir qatlamida yashirin fotografik tasvir hosil qilish xossasiga asoslangan. Kimyoviy fotografik ishlov berilgani (kimyoviy modda — ochiltirgich taʼsir ettirib ochiltirilgani)dan soʻng koʻrinadigan tasvir (oddin negativ, keyin pozitiv) hosil boʻladi. Bu tasvir fotonusxa (fotosurat) deb ataladi. Ochiltirgich tarkibiga metol, gidroxinon, paraminofenol, amidol, glitsin, dietilparafenildiamin (rangli tasvirlar uchun) va boshqa kimyoviy moddalar kiradi. Ochiltirilgan tasvirga mustahkamlagich modda (fiksaj) taʼsir ettirib, fotosurat mustahkamlanadi. Mustahkamlagich sifatida natriy tiasulfat (giposulfit) asosidagi eritmalar (odatda, suvdagi 25% li eritmasi) qoʻllanadi. Baʼzi fotografik jarayonlarda „kaytar“ fotomateriallardan foydalaniladi. Maxsus kimyoviy ishlov berilganidan soʻng ularda bevosita pozitiv hosil boʻladi.
Odatda [[Linza|ob'ektiv]] ob'ektlardan aks ettirilgan yoki chiqarilgan yorug'likni haqiqiy tasvirga oniy [[Exposure (photography)|ta'sir qilish]] vaqtida [[Camera|kamera]] ichidagi yorug'likni sezgir yuzaga [[Fokus|qaratish]] uchun ishlatiladi. Elektron tasvir sensori yordamida bu har bir [[Piksel|pikselda]] [[Charge-coupled device|elektr zaryadini]] hosil qiladi, u [[Image processing|elektron tarzda qayta ishlanadi]] va keyingi ko'rsatish yoki qayta ishlash uchun [[Image file formats|raqamli tasvir faylida]] saqlanadi. [[Photographic emulsion|Fotografik emulsiya]] natijasida ko'rinmas [[Latent image|yashirin tasvir]] hosil bo'ladi, keyinchalik u fotomaterialning maqsadiga va [[Photographic processing|ishlov berish]] [[Photographic developer|usuliga]] qarab, kimyoviy yo'l bilan [[Negativ|salbiy]] (negativ effekt)yoki [[Pozitiv|ijobiy]](positive effekt)ko'rinadigan tasvirga aylanadi!
Bir pogonali diffuzion fotografik jarayon, yaʼni fotoapparatning oʻzida bir vaqtda negativ va pozitiv tasvirni juda tez hosil qilish usuli ham yaratilgan. Fotografiya oqqora (monoxrom) va rangli, statik va dinamik (kinematografiya), yassi (oddiy) va hajmiy (stereoskopik) turlarga boʻlinadi. Yoruglik sezgir materiallardan foydalanib hajmiy (fazoviy) tasvirlar olishning alohida usuli golografiya deb ataladi. U 15-asrda obyektlar tasvirini proyeksiyalab, soʻngra qogʻozga rasmini chizishdan boshlangan. Bu usulni Leonardo da Vinchi qoʻllagan. Lekin fotografiya yorugʻlik sezgir moddalar maʼlum boʻla boshlagach paydo boʻlgan. 18-asrda dastlabki yorugʻlik sezgir modda sifatida kumush tuzi topilgan va tadqiq qilingan. Buyuk Britaniyada 1802-yilda T. Uejvud AgNO3 qatlamida tasvir olishga erishdi, lekin uni mustahkamlash usulini bila olmadi. Fotografiya ixtiro qilingan vaqt 1839-yil deb hisoblanadi, chunki shu yili fransuz rassomi L.J.M.Dager (fransuz olimi J.N.Nyeps bilan hamkorlikda) Parij akademiyasiga fotografiya usuli haqida axborot beradi. Bunda yorugʻlik sezgir qatlam sifatida kumush ioditdan foydalanilgan. Keyinroq obyektiv ixtiro kilindi (muallifi vengriyalik optik I.Petsval, 1840), ingliz ixtirochisi fotografiya SkottArcher 1857-yilda hoʻl yorugʻlik sezgir material (kolloidli emulsiya) ga asoslangan fotojarayonni ishlab chiqdi, 1871-yilda uning vatandoshi R.Meddoks quruq yorugʻlik sezgir materialdan foydalanishni taklif etdi. 20-asrda fotografiya asosiy axborot va hujjatlashtirish vositasi boʻlib qoldi.
= '''Etimologiya''' =
"Fotografiya" so'zi yunoncha phōtōs ( ''phōtós'' ), phῶs ( ''phōs'' ), "yorug'lik" <ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dfa%2Fos φάος] {{Webarxiv}}, Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek-English Lexicon'', on Perseus</ref> va gaph ( ''graphé'' ) "chiziqlar yordamida tasvirlash" yoki "chizma" <ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dgrafh%2F γραφή] {{Webarxiv}}, Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek-English Lexicon'', on Perseus</ref> so'zlaridan kelib chiqqan holda yaratilgan. "yorug'lik bilan chizish" degan ma'noni anglatadi. <ref>{{OEtymD|photograph}}</ref> Bir nechta odamlar bir xil yangi atamani ushbu ildizlardan mustaqil ravishda ishlab chiqqan bo'lishi mumkin. [[Braziliya|Braziliyaning]] Kampinas shahrida yashovchi fransuz rassomi va ixtirochi [[Gerkules Florensiya|Gerkules Florens]] shaxsiy qaydlarida 1834 yilda yozilgan ''fotografiya'' so‘zining frantsuzcha shaklini ishlatgan <ref>{{Kitob manbasi|title=Hercule Florence: El descubrimiento de la fotografía en Brasil|last=Boris Kossoy|publisher=Instituto Nacional de Antropología e Historia|isbn=978-968-03-0020-4|year=2004|url=https://books.google.com/books?id=wCoQAAAACAAJ|accessdate=13 December 2015}}</ref> Ushbu da'vo keng tarqalgan, ammo xalqaro miqyosda hali tan olinmagan. Franko-braziliyalik ixtirochi tomonidan so'zning birinchi qo'llanilishi 1980 yilda Boris Kossoy tadqiqotidan so'ng keng ma'lum bo'ldi
<ref>{{Kitob manbasi|title=Hercule Florence: a descoberta isolada da fotografia no Brasil|last=Boris Kossoy|publisher=São Paulo: Duas Cidades|year=1980|isbn=9788531409448|url=https://books.google.com/books?id=7k_pK4m0D8gC}}</ref>1839-yil 25-fevraldagi Germaniyaning ''Vossische Zeitung'' gazetasida Dagerning ixtiro haqidagi da'vosiga oid bir qancha ustuvor da'volarni, ayniqsa [[Genri Foks Talbot|Genri Foks Talbotni]] muhokama qilgan " ''Fotosurat'' " sarlavhali maqola bor edi. <ref>{{Veb manbasi|kirish sanasi=2019-06-25|sarlavha=Photophys.com: The Science of Photography: Appreciation through Understanding|url=https://photophys.com/photophys/entry/who-first-used-the-word|ish=photophys.com|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170118165646/http://photophys.com/photophys/entry/who-first-used-the-word|arxivsana=18 January 2017}}</ref> Maqola bu so'zning ommaviy nashrlarda ma'lum bo'lgan eng qadimgi hodisasidir. <ref>{{Kitob manbasi|last=Mathur|first=P, K & S|title=Developments and Changes in Science Based Technologies|publisher=Partridge Publishing|date=6 Mar 2014|page=50|isbn=9781482813982|url=https://books.google.com/books?id=2mCEAwAAQBAJ&pg=PA50|accessdate=25 June 2019}}</ref> Bu Berlin astronomi [[Iogan von Maedler|Iogan fon Maedler]] bo'lgan deb hisoblangan "JM" imzosi edi.
Optik sensibilyatsiya hodisasi kashf qilinganidan, plyonkali fotomateriallar, kumush birikmalari boʻlmagan fotomateriallar, yangi modeldagi fotoapparatlar yaratilganidan soʻng fotografiyani qoʻllanish sohalari ancha kengaydi. Hozir fototasvirlarni bir zumda chiqarib beradigan fotoapparatlar mavjud. Fotografiya astronomiya sohasidagi tadqiqotlarda (qarang [[Astrofotografiya]]); astrofizikada (qarang [[Astrofotometriya]]), biologiya, kimyo, kinematografiya, televideniye, kosmonavtika, tibbiyot, fizika, matbaa, matnli va grafikli asl nusxalardan fotografik usulda nusxalar koʻpaytirishda, kundalik turmushda keng qoʻllanadi.
= '''Prekursor texnologiyalari''' =
[[Fayl:Camera obscura box.jpg|thumb|421x421px|
== Etimologiyasi ==
* Chizish uchun ishlatiladigan kamera obskura
Fotografiya atamasi [[yunoncha]] φως — ''fos'' („yorugʻlik“) hamda γραφίς — ''grafis'' („chizuv“) soʻzlaridan kelib chiqqan. Fotografiya mahsuloti ''fotosurat'' yoki ''foto'' deyiladi.
]]
{{manbalar}}
Fotosurat - bu tasvirni ko'rish va suratga olish bilan bog'liq bo'lgan bir nechta texnik kashfiyotlarni birlashtirish natijasidir. Voqea tasvirini taqdim etuvchi [[Kamera qorong'i|kamera obscura]] ( [[Lotin tili|lotincha]] "qorong'i kamera") kashfiyoti [[Xitoyda fan va texnologiya tarixi|qadimgi Xitoyga]] borib taqaladi. Yunon matematiklari [[Arastu|Aristotel]] va [[Yevklid|Evklid]] miloddan avvalgi 5—4-asrlarda mustaqil ravishda kamera obskurasini tasvirlab berganlar. <ref>Campbell, Jan (2005) ''[https://books.google.com/books?id=lOEqvkmSxhsC&pg=PA114 Film and cinema spectatorship: melodrama and mimesis] {{Webarxiv}}''. Polity. p. 114. {{ISBN|0-7456-2930-X}}</ref> <ref name="Krebs">{{Kitob manbasi|title=Groundbreaking Scientific Experiments, Inventions, and Discoveries of the Middle Ages and the Renaissance|last=Krebs, Robert E.|publisher=Greenwood Publishing Group|year=2004|isbn=978-0-313-32433-8|url=https://books.google.com/books?id=MTXdplfiz-cC&pg=PA20|page=20}}</ref>
{{OʻzME}}
= '''Tarix''' =
{{chala}}
Milodiy 6-asrda Vizantiya matematigi [[Tralles Anthemius|Anthemius Tralles]] oʻz tajribalarida kamera obskura turidan foydalangan. <ref>[[Alister Kemeron Krombi|Crombie, Alistair Cameron]] (1990) ''Science, optics, and music in medieval and early modern thought''. A&C Black. p. 205. {{ISBN|978-0-907628-79-8}}</ref> [[O'rta asrlar islom olamida fizika|Arab fizigi]] [[Ibn al-Haysam]] (Alxazen) (965-1040) ham birinchi haqiqiy [[Teshik kamerasi|pinhona kamerasi]] bilan bir qatorda obskura kamerasini ham ixtiro qildi. <ref name="Krebs2">{{Kitob manbasi|title=Groundbreaking Scientific Experiments, Inventions, and Discoveries of the Middle Ages and the Renaissance|last=Krebs, Robert E.|publisher=Greenwood Publishing Group|year=2004|isbn=978-0-313-32433-8|url=https://books.google.com/books?id=MTXdplfiz-cC&pg=PA20|page=20}}</ref> <ref>{{Cite journal|last=Wade, Nicholas J.|last2=Finger, Stanley|year=2001|title=The eye as an optical instrument: from camera obscura to Helmholtz's perspective|journal=Perception|volume=30|issue=10|pages=1157–77|doi=10.1068/p3210|pmid=11721819}}</ref> <ref name="Plott">{{Kitob manbasi|url=https://books.google.com/books?id=ErMRGiNcxJIC&pg=PA460|title=Global History of Philosophy: The Period of scholasticism (part one)|last=Plott|first=John C.|year=1984|isbn=978-0-89581-678-8|page=460|quote=According to Nazir Ahmed if only Ibn-Haitham's fellow-workers and students had been as alert as he, they might even have invented the art of photography since al-Haitham's experiments with convex and concave mirrors and his invention of the "pinhole camera" whereby the inverted image of a candle-flame is projected were among his many successes in experimentation. One might likewise almost claim that he had anticipated much that the nineteenth century Fechner did in experimentation with after-images.}}</ref> Kamera ixtirosi Ibn al-Haysam ijodiga borib taqaladi. <ref name="Belbachir">{{Kitob manbasi|last=Belbachir|first=Ahmed Nabil|title=Smart Cameras|date=2009|publisher=Springer Science & Business Media|isbn=978-1-4419-0953-4|url=https://books.google.com/books?id=it5W3f7yqAgC&pg=PR5|quote=The invention of the camera can be traced back to the 10th century when the Arab scientist Al-Hasan Ibn al-Haytham alias ''Alhacen'' provided the first clear description and correct analysis of the (human) vision process. Although the effects of single light passing through the pinhole have already been described by the Chinese Mozi (Lat. Micius) (5th century B), the Greek Aristotle (4th century BC), and the Arab}}</ref> Ibn al-Haysam pin teshigidan oʻtgan bir yorugʻlikning taʼsiri avvalroq tasvirlangan boʻlsa-da, <ref name="Belbachir" /> Ibn al-Haysam kamera obskurasining birinchi toʻgʻri tahlilini <ref>{{Citation|last=Wade|first1=Nicholas J.|title=The eye as an optical instrument: from camera obscura to Helmholtz's perspective|date=2001|last2=Finger|first2=Stanley|journal=Perception|volume=30|issue=10|pages=1157–1177|doi=10.1068/p3210|pmid=11721819|quote=The principles of the camera obscura first began to be correctly analysed in the eleventh century, when they were outlined by Ibn al-Haytham.}}</ref>, shu jumladan, hodisaning birinchi geometrik va miqdoriy tavsifini <ref>{{Kitob manbasi|url=https://monoskop.org/images/7/70/Needham_Joseph_Science_and_Civilisation_in_China_Vol_4-1_Physics_and_Physical_Technology_Physics.pdf|title=Science and Civilization in China, vol. IV, part 1: Physics and Physical Technology|last=Needham|first=Joseph|accessdate=5 September 2016|page=98|quote=Alhazen used the camera obscura particularly for observing solar eclipses, as indeed Aristotle is said to have done, and it seems that, like Shen Kua, he had predecessors in its study, since he did not claim it as any new finding of his own. But his treatment of it was competently geometrical and quantitative for the first time.}} {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20170703010030/https://monoskop.org/images/7/70/Needham_Joseph_Science_and_Civilisation_in_China_Vol_4-1_Physics_and_Physical_Technology_Physics.pdf |date=2017-07-03 }}</ref> bergan. va sirtdagi teshikning bir tomonidagi tasvirni boshqa tarafdagi ekranga aks ettirish uchun qorong'i xonada ekranni birinchi bo'lib ishlatgan. <ref>{{Veb manbasi|sarlavha=Who Invented Camera Obscura?|url=http://www.photographyhistoryfacts.com/photography-development-history/camera-obscura-history/|ish=Photography History Facts|iqtibos=All these scientists experimented with a small hole and light but none of them suggested that a screen is used so an image from one side of a hole in surface could be projected at the screen on the other. First one to do so was Alhazen (also known as Ibn al-Haytham) in 11th century.}}</ref> U, shuningdek, birinchi marta [[Fokus|fokus nuqtasi]] va pin teshigi o'rtasidagi munosabatni tushundi <ref>{{Kitob manbasi|url=https://monoskop.org/images/7/70/Needham_Joseph_Science_and_Civilisation_in_China_Vol_4-1_Physics_and_Physical_Technology_Physics.pdf|title=Science and Civilization in China, vol. IV, part 1: Physics and Physical Technology|last=Needham|first=Joseph|accessdate=5 September 2016|page=99|quote=The genius of Shen Kua's insight into the relation of focal point and pinhole can better be appreciated when we read in Singer that this was first understood in Europe by Leonardo da Vinci (+ 1452 to + 1519), almost five hundred years later. A diagram showing the relation occurs in the Codice Atlantico, Leonardo thought that the lens of the eye reversed the pinhole effect, so that the image did not appear inverted on the retina; though in fact it does. Actually, the analogy of focal-point and pin-point must have been understood by Ibn al-Haitham, who died just about the time when Shen Kua was born.}} {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20170703010030/https://monoskop.org/images/7/70/Needham_Joseph_Science_and_Civilisation_in_China_Vol_4-1_Physics_and_Physical_Technology_Physics.pdf |date=2017-07-03 }}</ref> va keyingi tasvirlar bilan dastlabki tajribalar o'tkazdi va 19-asrda fotografiya [[Keyingi tasvir|ixtirosiga]] asos soldi.<ref name="Plott" /> [[Leonardo da Vinci|Leonardo da Vinchi]] quyoshli vodiy chetidagi qorong'u g'orlardan hosil bo'lgan tabiiy kameralar haqida gapiradi. G'or devoridagi teshik teshik kamerasi vazifasini bajaradi va qog'oz varag'iga yon tomonga teskari, teskari tasvirni aks ettiradi. [[Uygʻonish davri|Uyg'onish davri]] rassomlari obscura kamerasidan foydalanganlar, bu aslida G'arb san'atida ustunlik qiladigan rangdagi optik tasvirni beradi. Bu bir tomonida kichik teshikka ega bo'lgan quti bo'lib, u o'ziga xos yorug'lik nurlarini kiritishga imkon beradi, teskari tasvirni ko'rish ekrani yoki qog'ozga chiqaradi. O'sha paytda fotografiyaning paydo bo'lishi kamera tomonidan yaratilgan tasvirni olish va saqlash vositalarini ixtiro qilish bilan bog'liq edi. [[Albertus Magnus]] (1193-1280) [[Kumush nitrat|kumush nitratni]], <ref>{{Veb manbasi|muallif=Davidson|ism=Michael W|nashriyot=National High Magnetic Field Laboratory at The Florida State University|ish=Molecular Expressions: Science, Optics and You|sarlavha=Albertus Magnus|sana=13 November 2015|url=http://micro.magnet.fsu.edu/optics/timeline/people/magnus.html|arxivurl=https://web.archive.org/web/20151222121436/http://micro.magnet.fsu.edu/optics/timeline/people/magnus.html|arxivsana=22 December 2015}}</ref> va [[Georg Fabritsius|Georg]] Fabrisius (1516-1571) [[Kumush xlorid(I)|kumush xloridni]] kashf etdi <ref>Potonniée, Georges (1973). ''The history of the discovery of photography''. Arno Press. p. 50. {{ISBN|0-405-04929-3}}</ref> va [[Ibn al-Haysam|Ibn al-Haysamning]] " [[Optika kitob|Optika kitobida]] " tasvirlangan texnikalar ibtidoiy fotosuratlar yaratishga qodir. o'rta asr materiallari. <ref>{{Cite journal|last=Allen, Nicholas P.L.|year=1994|title=A reappraisal of late thirteenth-century responses to the Shroud of Lirey-Chambéry-Turin: encolpia of the Eucharist, vera eikon or supreme relic?|journal=The Southern African Journal of Medieval and Renaissance Studies|volume=4|issue=1|pages=62–94}}</ref> <ref>Allen, Nicholas P.L. [https://web.archive.org/web/20070810183016/http://www.unisa.ac.za/Default.asp?Cmd=ViewContent&ContentID=7268 "Verification of the Nature and Causes of the Photo-negative Images on the Shroud of Lirey-Chambéry-Turin"]. unisa.ac.za</ref> Taxminan 1800 yilda [[Buyuk Britaniya va Irlandiya Birlashgan Qirolligi|ingliz]] ixtirochisi [[Tomas Wedgwood (fotosuratchi)|Tomas Uedgvud]] yorug'likka sezgir bo'lgan modda yordamida obskura kamerasida tasvirni olish uchun birinchi marta ma'lum bo'lgan harakatni amalga oshirdi. U [[kumush nitrat]] bilan ishlangan qog'oz yoki oq teridan foydalangan. U to'g'ridan-to'g'ri quyosh nuri ostida yuzaga qo'yilgan narsalarning soyalarini olishga muvaffaq bo'lgan va hatto shishaga rasmlarning soyali nusxalarini yaratgan bo'lsa-da, 1802 yilda "kamera obskurasi yordamida yaratilgan tasvirlar ishlab chiqarish uchun juda zaif deb topildi", har qanday o'rtacha vaqtda kumush nitratiga ta'sir qiladi. Soya tasvirlari oxir-oqibat qorayib ketdi.
{{Tashqi havolalar}}
<ref>Litchfield, R. 1903. "Tom Wedgwood, the First Photographer: An Account of His Life." London, Duckworth and Co. See Chapter XIII. Includes the complete text of Humphry Davy's 1802 paper, which is the only known contemporary record of Wedgwood's experiments. (Retrieved 7 May 2013 [[iarchive:tomwedgwoodfirst00litcrich|via archive.org]] {{Webarxiv}}).</ref>
= Kashfiyot =
[[Fayl:Nicéphore_Niépce_Oldest_Photograph_1825.jpg|alt=|171x171px|Eng qadimgi ma'lum bo'lgan omon qolgan geliografik o'yma, 1825, [[Nisefor Niepse|Nicefor Niepce]] tomonidan yasalgan metall plastinkadan bosilgan. <ref name="UTexas">{{Veb manbasi|sarlavha=The First Photograph – Heliography|url=http://www.hrc.utexas.edu/exhibitions/permanent/wfp/heliography.html|iqtibos=from Helmut Gernsheim's article, "The 150th Anniversary of Photography," in History of Photography, Vol. I, No. 1, January 1977: ...In 1822, Niépce coated a glass plate... The sunlight passing through... This first permanent example... was destroyed... some years later.|kirish sanasi=29 September 2009|arxivurl=https://web.archive.org/web/20091006135924/http://www.hrc.utexas.edu/exhibitions/permanent/wfp/heliography.html|arxivsana=6 October 2009}}</ref> Plastinka oddiy o'yma ostida ochilgan va uni fotografik vositalar bilan ko'chirgan. Bu kamera bilan olingan birinchi doimiy fotosuratga qadam bo'ldi.|thumb]]
[[Fayl:Wilson Chinn.jpg|thumb|247x247px|[[Uilson Chinn]], Luizianalik markali qul - [[The New York Times|The New York Times gazetasiga]] ko'ra, "yangi tug'ilgan fotografiya vositasi tarixni qanday o'zgartirishi mumkinligi haqidagi eng qadimgi va eng dramatik misollardan biri". <ref>{{Yangiliklar manbasi |last=Paulson Gage |first=Joan |date=August 5, 2013 |title=Icons of Cruelty |work=The New York Times |url=http://opinionator.blogs.nytimes.com/2013/08/05/icons-of-cruelty/}}</ref>]]
Birinchi doimiy [[Fototasvir|fotoetching]] 1822 yilda frantsuz ixtirochisi [[Nisefor Niepse|Nisefor]] Niepse tomonidan yaratilgan tasvir edi, ammo keyinchalik undan tazyiqlar yaratishga urinishda u yo'q qilindi. <ref name="UTexas2">{{Veb manbasi|sarlavha=The First Photograph – Heliography|url=http://www.hrc.utexas.edu/exhibitions/permanent/wfp/heliography.html|iqtibos=from Helmut Gernsheim's article, "The 150th Anniversary of Photography," in History of Photography, Vol. I, No. 1, January 1977: ...In 1822, Niépce coated a glass plate... The sunlight passing through... This first permanent example... was destroyed... some years later.|kirish sanasi=29 September 2009|arxivurl=https://web.archive.org/web/20091006135924/http://www.hrc.utexas.edu/exhibitions/permanent/wfp/heliography.html|arxivsana=6 October 2009}}</ref> Niepce 1825 yilda yana muvaffaqiyat qozondi. 1826 yoki 1827 yillarda u ''[[Le Grasdagi derazadan ko'rinish|Le Grasdagi derazadan ko'rinishni]]'' yaratdi, bu tabiatdan saqlanib qolgan eng qadimgi fotosurat (ya'ni, [[Linza|ob'ektiv]] tomonidan [[Kamera qorong'i|kamera obskurasida]] hosil bo'lgan haqiqiy dunyo sahnasining tasviri). <ref>{{Kitob manbasi|last=Hirsch, Robert|title=Seizing the light: a history of photography|url=https://books.google.com/books?id=vftTAAAAMAAJ|year=1999|publisher=McGraw-Hill|isbn=978-0-697-14361-7|accessdate=13 December 2015}}</ref> Niepsening kamera fotosuratlari juda uzoq [[Ekspozitsiya (fotosurat)|vaqt]] (kamida sakkiz soat va ehtimol bir necha kun) ta'sir qilishni talab qilganligi sababli, u [[Yahudiya bitumi|bitum]] jarayonini sezilarli darajada yaxshilashga yoki uni amaliyroq bo'lganiga almashtirishga harakat qildi. [[Louis Daguerre|Lui Dager]] bilan hamkorlikda u vizual jihatdan yuqori natijalarga erishgan va bitumni yorug'likka sezgir bo'lgan qatronlar bilan almashtirgan ekspozitsiyadan keyingi ishlov berish usullarini ishlab chiqdi, ammo kamerada soatlab ta'sir qilish hali ham talab qilinardi. Yakuniy tijorat ekspluatatsiyasini hisobga olgan holda, sheriklar to'liq maxfiylikni tanladilar. 1851 yil mart oyida ''"Kimyogar"'' jurnalida [[Frederik Skott Archer]] o'zining ho'l plastinka [[Kollodiya jarayoni|kollodiy jarayonini]] nashr etdi. 1870-yillarda taqdim etilgan quruq jelatin plitasi oxir-oqibat uning o'rnini bosguniga qadar u eng ko'p ishlatiladigan fotografik vositaga aylandi. Kollodiya jarayonining uchta kichik to'plami mavjud; [[Ambrotip|Ambrotype]] (shishadagi ijobiy tasvir), [[Ferrotip|Ferrotype]] yoki Tintype (metalldagi ijobiy tasvir) va shisha negativ, ular [[Albom|albumin]] yoki tuzlangan qog'ozga ijobiy tazyiqlar qilish uchun ishlatilgan.
[[Fayl:Latticed window at lacock abbey 1835.jpg|thumb|195x195px|1835 yilda [[Uilyam Foks Talbot]] tomonidan suratga olingan, [[Angliya|Angliyaning]] [[Lakok Abbey]] shahridagi panjarali deraza. Bu erda ijobiy shaklda ko'rsatilgan, bu kamerada yaratilgan eng qadimgi fotografik negatif bo'lishi mumkin.]]
[[Fayl:The Macon city directory, embracing a full alphabetical record of the names and inhabitants of Macon and its suburbs. A business directory of the city; county and city governments - DPLA - f06f279fd02ed401f5126198836a5269 (page 8 crop).jpg|thumb|[[:Fayl:The Macon city directory, embracing a full alphabetical record of the names and inhabitants of Macon and its suburbs. A business directory of the city; county and city governments; societies, a - DPLA - f06f279fd02ed401f5126198836a5269.pdf|Makon Siti katalogidan Kempbellning fotosuratlar galereyasi uchun reklama, taxminan 1877 yil.]]]]
Niepsening kamera fotosuratlari juda uzoq [[Ekspozitsiya (fotosurat)|vaqt]] (kamida sakkiz soat va ehtimol bir necha kun) ta'sir qilishni talab qilganligi sababli, u [[Yahudiya bitumi|bitum]] jarayonini sezilarli darajada yaxshilashga yoki uni amaliyroq bo'lganiga almashtirishga harakat qildi. [[Louis Daguerre|Lui Dager]] bilan hamkorlikda u vizual jihatdan yuqori natijalarga erishgan va bitumni yorug'likka sezgir bo'lgan qatronlar bilan almashtirgan ekspozitsiyadan keyingi ishlov berish usullarini ishlab chiqdi, ammo kamerada soatlab ta'sir qilish hali ham talab qilinardi. Yakuniy tijorat ekspluatatsiyasini hisobga olgan holda, sheriklar to'liq maxfiylikni tanladilar. Niepce 1833 yilda vafot etdi va Dager tajribalarni yorug'likka sezgir [[Kumush halid|kumush galogenidlarga]] yo'naltirdi, Niepce ko'p yillar oldin ular bilan olingan tasvirlarni yorug'lik tez va doimiy qilib bera olmagani uchun tark etgan edi. Dagerning sa'y-harakatlari keyinchalik [[Dagerotipiya|dagerreotip]] jarayoni deb nomlanadigan jarayon bilan yakunlandi. Muhim elementlar - [[yod]] bug'i bilan sezgirlangan, [[simob]] bug'i bilan ishlab chiqilgan va issiq to'yingan [[Natriy xlorid|sho'r]] suv bilan "fiksatsiyalangan" kumush bilan qoplangan sirt - 1837 yilda mavjud edi. Kerakli ta'sir qilish vaqti soat o'rniga daqiqalarda o'lchandi. Dager 1838 yilda Parij ko'chasi ko'rinishini suratga olish chog'ida odamning tasdiqlangan fotosuratini oldi: kimsasiz ko'rinadigan gavjum xiyobondagi boshqa piyodalar va otlar tirbandligidan farqli o'laroq, etiklarini sayqallagan bir kishi bir necha ko'chada etarlicha jim turardi. - ko'rinadigan bo'lishi uchun bir necha daqiqali ekspozitsiya. Dager jarayonining mavjudligi 1839 yil 7 yanvarda batafsil ma'lumot bermasdan ommaga e'lon qilindi. Bu xabar xalqaro shov-shuvga sabab bo'ldi. Tez orada Frantsiya Dagerga o'z ixtirosini Frantsiyaning sovg'asi sifatida dunyoga taqdim etish huquqi evaziga pensiya to'lashga rozi bo'ldi, bu 1839 yil 19 avgustda to'liq ishchi ko'rsatmalar ochilganda sodir bo'ldi. O'sha yili amerikalik fotograf [[Robert Kornelius]] saqlanib qolgan eng qadimgi avtoportretni suratga olgan. Ayni paytda, [[Buyuk Britaniya va Irlandiya Birlashgan Qirolligi|britaniyalik]] ixtirochi [[Uilyam Foks Talbot]] 1834-yildayoq qog‘ozda qo‘pol, ammo yorug‘likka chidamli kumush tasvirlarni yasashga muvaffaq bo‘lgan, biroq o‘z ishini sir tutgan. 1839 yil yanvar oyida Dager ixtirosi haqida o'qigandan so'ng, Talbot o'zining shu paytgacha yashirin usulini nashr etdi va uni yaxshilashga kirishdi. Avvaliga, boshqa dagerreotipgacha bo'lgan jarayonlar singari, Talbotning qog'ozga asoslangan fotosurati odatda kamerada soatlab [[Ekspozitsiyalar|ekspozitsiyani]] talab qildi, ammo 1840 yilda u [[kalotip]] jarayonini yaratdi, bu esa zarur bo'lgan ekspozitsiyani sezilarli darajada kamaytirish va [[Yashirin tasvir|yashirin tasvirning]] [[Fotosuratga ishlov berish|kimyoviy rivojlanishidan]] foydalangan. dagerreotip bilan raqobatlashing. Asl va kalotip shakllarida Talbot jarayoni, Dagerdan farqli o'laroq, bir nechta ijobiy nusxalarni chop etish uchun ishlatilishi mumkin bo'lgan shaffof [[negativ]] yaratdi; Bu hozirgi kungacha eng zamonaviy kimyoviy fotografiyaning asosidir, chunki dagerreotiplarni faqat kamera yordamida qayta suratga olish orqali ko'paytirish mumkin edi. <ref>[https://www.bbc.co.uk/history/historic_figures/fox_talbot_william_henry.shtml William Henry Fox Talbot (1800–1877)] {{Webarxiv}}. [[BBC]]</ref> Talbotning [[Lakok Abbey|Lakok Abbeydagi]] Oriel oynasidagi mashhur kichkina qog'oz negatifi, u 1835 yilning yozida suratga olgan bir qator kamera fotosuratlaridan biri mavjud bo'lgan eng qadimgi kamera negatifi bo'lishi mumkin. <ref>Feldman, Anthony and Ford, Peter (1989) ''Scientists & inventors''. Bloomsbury Books, p. 128, {{ISBN|1-870630-23-8}}.</ref> <ref>Fox Talbot, William Henry and Jammes, André (1973) ''William H. Fox Talbot, inventor of the negative-positive process'', Macmillan, p. 95.</ref> Frantsiyada [[Gippolit Bayard|Hippolyte Bayard]] to'g'ridan-to'g'ri ijobiy qog'oz nashrlarini ishlab chiqarish uchun o'zining jarayonini ixtiro qildi va Dager yoki Talbotdan oldin fotografiyani ixtiro qilganini da'vo qildi
<ref>{{Veb manbasi|url=http://www.getty.edu/art/gettyguide/artMakerDetails?maker=1876|sarlavha=Hippolyte Bayard (French, 1801–1887) (Getty Museum)|kirish sanasi=21 April 2019|arxivurl=https://web.archive.org/web/20131024055944/http://www.getty.edu/art/gettyguide/artMakerDetails?maker=1876|arxivsana=24 October 2013}}</ref>.Britaniyalik kimyogari [[Jon Herschel|Jon Xerschel]] yangi sohaga ko'plab hissa qo'shdi. U keyinchalik "loyiha" nomi bilan tanish bo'lgan [[Sianotip|siyanotip]] jarayonini ixtiro qildi. U birinchi bo‘lib “fotosurat”, “salbiy” va “ijobiy” atamalarini qo‘llagan. U 1819 yilda [[natriy tiosulfat]] kumush galogenidlarining erituvchisi ekanligini aniqladi va 1839 yilda u Talbotga (va bilvosita Dagerga) kumush galogenid asosidagi fotosuratlarni "tuzatish" va ularni butunlay yorug'likka chidamli qilish uchun ishlatilishi mumkinligini aytdi. . U birinchi [[Shisha salbiy|stakanni 1839 yil oxirida salbiy]] qildi. 1851 yil mart oyida ''"Kimyogar"'' jurnalida [[Frederik Skott Archer]] o'zining ho'l plastinka [[Kollodiya jarayoni|kollodiy jarayonini]] nashr etdi. 1870-yillarda taqdim etilgan quruq jelatin plitasi oxir-oqibat uning o'rnini bosguniga qadar u eng ko'p ishlatiladigan fotografik vositaga aylandi. Kollodiya jarayonining uchta kichik to'plami mavjud; [[Ambrotip|Ambrotype]] (shishadagi ijobiy tasvir), [[Ferrotip|Ferrotype]] yoki Tintype (metalldagi ijobiy tasvir) va shisha negativ, ular [[Albom|albumin]] yoki tuzlangan qog'ozga ijobiy tazyiqlar qilish uchun ishlatilgan.19-asrning qolgan qismida [[Fotosurat plitasi|fotografik shisha plitalar]] va bosib chiqarish sohasida ko'plab yutuqlarga erishildi. 1891 yilda [[Gabriel Lippmann|Gabriel Lippman]] yorug'lik to'lqinlarining [[Interferensiya|interferentsiyasining]] optik hodisasi asosida tabiiy rangli fotosuratlar yaratish jarayonini joriy qildi. Uning ilmiy jihatdan nafis va muhim, ammo oxir-oqibat amaliy bo'lmagan ixtirosi 1908 yilda fizika bo'yicha Nobel mukofotiga sazovor bo'ldi.Shisha plitalar 1850-yillarning oxiridan 1890-yillarda moslashuvchan plastik plyonkalarning umumiy kiritilishigacha ko'pgina original kamera fotosuratlari uchun vosita bo'lgan. Filmning qulayligi havaskor fotografiyani juda ommalashtirgan bo'lsa-da, dastlabki filmlar shisha plastinka ekvivalentlariga qaraganda biroz qimmatroq va optik sifati sezilarli darajada past edi va 1910-yillarning oxiriga qadar ular ko'pchilik professional fotograflar tomonidan afzal ko'rgan katta formatlarda mavjud emas edi, shuning uchun yangi vosita eskisini darhol yoki to'liq almashtirmadi. Shishaning yuqori o'lchovli barqarorligi tufayli, [[Astrofotografiya haqida|astrofotografiya]] kabi ba'zi ilmiy ilovalar uchun plitalardan foydalanish 1990-yillarda davom etdi va lazerli [[Golografiya|goloografiya]] sohasida u 21-asrgacha davom etd
Kamera tasvirni yaratuvchi qurilma bo'lib, [[Fotosurat plitasi|fotoplastinka]], [[Fotofilm|fotoplyonka]] yoki [[Kremniy|silikon]] elektron [[Tasvir sensori|tasvir sensori suratga]] olish vositasidir. Tegishli yozish vositasi plastinka yoki plyonkaning o'zi yoki raqamli magnit yoki elektron xotira bo'lishi mumkin. <ref>{{Veb manbasi|url=http://www.dpreview.com/learn/?/glossary/|sarlavha=Glossary: Digital Photography Review|nashriyot=Dpreview.com|kirish sanasi=24 June 2013|arxivurl=https://web.archive.org/web/20130118033153/http://www.dpreview.com/learn/?%2Fglossary%2F|arxivsana=18 January 2013}}</ref> Fotosuratchilar kamera va linzalarni nazorat qiladilar, bu esa tegishli ishlovdan so'ng " [[yashirin tasvir]] " (plastinkada yoki plyonkada) yoki [[RAW fayli|RAW faylini]] (raqamli kameralarda) hosil qilish uchun yorug'likni yozib olish materialini kerakli miqdordagi yorug'lik bilan "ta'sir qilish" uchun ishlaydi. foydalanish mumkin bo'lgan rasm. [[Raqamli fotografiya|Raqamli kameralar]] [[Zaryadga ulangan qurilma|zaryadga bog'langan qurilma]] (CCD) yoki [[qo'shimcha metall-oksid-yarim o'tkazgich]] (CMOS) texnologiyasi kabi yorug'likka sezgir elektronikaga asoslangan elektron tasvir sensoridan foydalanadi.
|
