10-Noyabr 2022, 15:32 dagi koʻrinishi tahrirlash MalikxanBot (munozara \| hissa) Botlar 755 564 edits k Bot: Umumiy tuzatmalar ← Avvalgi tahrir		14-Noyabr 2022, 15:00 dagi koʻrinishi tahrirlash bekor qilish MalikxanBot (munozara \| hissa) Botlar 755 564 edits k Bot v2: Umumiy tuzatmalar; Manba andozalarida formatlash Keyingi tahrir →
Qator 1: [[Fayl:UNIX®.png\|thumb\|right\|{{center\|'''UNIX''' logotipi.}}]] '''UNIX''' ({{talaffuz\|yuniks}}; UNIX — The Open Group<ref>{{Veb manbasi\|accessdate = 16-fevral 2016-~~02-16~~yil\|title = Single UNIX Specification FAQ\|url = http://www.opengroup.org/austin/papers/single_unix_faq.html\|publisher = www.opengroup.org}}</ref> kompaniyasining roʻyxatdan oʻtgan savdo belgisidir) — portativ, koʻp vazifali va koʻp foydalanuvchili [[operatsion tizim]]lar oilasi boʻlib, ular 1970-yillarda Ken Tompson, Dennis Richi va boshqalar tomonidan Bell labaratoriyasi (''Bell Labs'')da ishlab chiqilgan original [[AT&T]] Unix loyihasi gʻoyalariga asoslangan. Unix tizimining yuzaga kelishida [[Multics]] operatsion tizimining taʼsiri katta boʻlgan. Unix turkumiga kiruvchi operatsion tizimlar modulli konstruksiya bilan ajralib turadi, bunda har bir vazifa alohida yordamchi dastur tomonidan bajariladi, oʻzaro aloqa yagona fayl tizimi orqali amalga oshiriladi va utilitlar bilan ishlash uchun buyruqlar satri qoʻllaniladi. Qator 7: == Umumiy maʼlumot == Birinchi Unix tizimi AT&Tʼning Bell Labs boʻlimi tomonidan ishlab chiqilgan. Oʻshandan beri koʻp sonli turli xil Unix tizimlari tuzildi. Qonuniy jihatdan, faqat „Yagona UNIX spesifikatsiyasiga muvofiqligi“ (''Single UNIX Specification'') uchun sertifikatlangan operatsion tizimlar „UNIX“ deb nomlanish huquqiga ega<ref>{{Veb manbasi\|accessdate = 16-fevral 2016-~~02-16~~yil\|title = UNIX Certification -- The UNIX System -- The Brand\|url = http://www.unix.org/what_is_unix/the_brand.html\|publisher = www.unix.org}}</ref>. Qolganlari, oʻxshash tushuncha va texnologiyalardan foydalansalar ham, Unixʼsimon operatsion tizimlar (inglizcha ''Unix-like'') deb ataladi. === Oʻziga xosligi === Qator 24: Hozirgi vaqtda Unix tizimlari asosan [[server]]lar, shuningdek, turli qurilmalar, jumladan [[smartfon]]lar uchun oʻrnatilgan tizimlar orasida keng tarqalgan. Unix tizimlari superkompyuterlarda ham qoʻllanilmoqda, xususan, Linux TOP500 superkompyuterlarida 100 foiz Unix tizimida ishlamoqda. Ish stantsiyalari va uyda foydalanish uchun operatsion tizimlar orasida Unix va Unixʼsimon operatsion tizimlar [[Microsoft Windows]]ʼdan keyin ikkinchi ([[Mac OS]]), uchinchi ([[GNU/Linux]])dan keyingi oʻrinlarda turadi<ref>{{Veb manbasi\|url=https://www.w3schools.com/browsers/browsers_os.asp\|title=OS Statistics\|author=\|website=\|date=\|publisher=www.w3schools.com\|lang=eninglizcha\|accessdate=23-mart 2019-~~03-23~~yil}}</ref>. == Tarixi == Qator 47: 1974-yildan beri Unix universitetlar va akademik muassasalarga tarqaldi. 1975-yilda Bell laboratoriyalaridan tashqarida ishlab chiqilgan yangi versiyalar paydo boʻldi va tizimning mashhurligi ortdi. Shuningdek, 1975-yilda Bell labaratoriyasi oltinchi nashrini chiqardi. 1978-yilga kelib, tizim 600 dan ortiq [[EHM\|mashinalarga]], birinchi navbatda, universitetlarga oʻrnatildi<ref>{{статья \|author= \|title=Special Feature: UNIX \|url=https://books.google.ru/books?id=HjAEAAAAMBAJ&pg=PA124 \|lang=eninglizcha \|publisher=InfoWorld \|type=журнал \|year=1982 \|month=11 \|date=29 \|number= \|pages=124 \|issn=0199-6649}}</ref>. ''Yettinchi nashr'' Unixning yagona soʻnggi versiyasi edi. Aynan u yerda zamonaviyga yaqin buyruqlar satri tarjimoni boʻlgan „Bourne shell“ mavjud edi. 1980-yillarning boshida Bell labaratoriyasiga egalik qilgan AT&T Unix qiymatini tan oldi va operatsion tizimning tijorat versiyasini yaratishni boshladi. 1982-yilda sotuvga chiqarilgan ushbu versiya ''UNIX System III'' deb nomlandi va tizimning yettinchi versiyasiga asoslangan edi. Qator 93: Unixʼning asosiy xususiyatlari matnni kiritish va uni eʼlon qilishga toʻliq eʼtibor qaratish hamda soʻzining hajmi sakkiz bitga koʻpaytirilishini taxmin qilish edi. Dastlab Unixʼda ikkilik muharrirlari ham yoʻqligi bois tizim matnli buyruqlar yordamida toʻliq moslangan edi. Kirish/chiqarishning eng katta va eng kichik birligi matn bayti boʻlib, Unix I/Uʼni boshqa operatsion tizimlarning rekordga yoʻnaltirilgan kiritish-chiqarish tizimidan butunlay ajratib turdi. Unix muntazam iboralarning keng qoʻllanilishiga hissa qoʻshdi, ular birinchi marta „ed“ nomli Unix matn muharririda amalga oshirildi. Unix dasturlariga taqdim etilgan imkoniyatlar standart operatsion tizim interfeyslari (POSIX)ning asosiga aylandi. Tizimli dasturlashda keng qoʻllaniladigan, dastlab Unix ishlab chiqish uchun yaratilgan C tili mashhurligi boʻyicha Unix tilidan oʻzib ketdi. C tili dasturchiga maʼlum bir dasturlash uslubini yuklashga urinmagan birinchi „tolerant“ til edi. C protsessorning barcha imkoniyatlariga kirishni taʼminlovchi birinchi yuqori darajadagi til boʻldi, masalan, havolalar, jadvallar, bitni siljitish (bitlarni soʻzlarga oʻtkazish), oʻsish va h.k.

UNIX: Versiyalar orasidagi farq