Georg von Hertling: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
MalikxanBot (munozara | hissa) k Bot: Andoza nomida tuz. |
MalikxanBot (munozara | hissa) k Bot v2: Umumiy tuzatmalar; Manba andozalarida formatlash; Imlo va grammatika |
||
Qator 50:
| tartib_2 =
| lavozim_2 =Prussiya vazir-prezidenti
| bayroq_2=Flag of Prussia (
| bayroq2_2=
| ismi ostida_2 =
Qator 265:
| talaffuzi =
| tugʻilgan paytidagi ismi =Georg Friedrich Freiherr von Hertling
| tugʻilgan sanasi ={{
| tugʻilgan joyi =[[Darmstadt]], [[:en:Grand Duchy of Hesse|Gessen knyazligi]], [[:en:German Confederation|Germaniya konfedratsiyasi]]
| vafot sanasi ={{
| vafot joyi =[[Ruhpolding]], [[:en:People's State of Bavaria|Bavariya xalq davlati]], [[Weimar Respublikasi|Veymar Respublikasi]]
| vafot sababi =
Qator 341:
Hertling Gessen Buyuk Gertsogligining katolik xizmatchilari oilasida tugʻilgan. Uning otasi [[Darmstadt|Darmshtadtda]], Hessian sud maslahatchisi boʻlib ishlovchi Yakob Freyxer fon Xertling, onasi esa Antonie edi.
Onasi orqali olgan diniy taʼlimi uni ruhoniy boʻlish haqida oʻylashga majbur qildi. U Lyudvig-Georgs-Gimnaziyasida oʻqigan<ref>{{Kitob manbasi|last=Becker|first=Winfried|title=Georg von Hertling 1843–1919. Jugend und Selbstfindung zwischen Romantik und Kulturkampf|publisher=Matthias-Grünewald-Verlag|year=1981|isbn=3-7867-0882-7|location=Mainz|pages=29|language=
U dars berish uchun 1867-yilda [[Bonn|Bonnda]] universitet malakasini oshirdi, lekin katolik boʻlganligi sababli faqat 1880
Hertling katolik talabalar birodarlik harakatining pionerlaridan biri edi. U 1862-yilda Myunxendagi Katolik nemis talabalar birodarligi boʻlgan ''Aenaniyaga'', keyinroq Bonndagi ''Arminia'' katolik talabalar uyushmasiga qoʻshildi. Uning 1863-yilda [[Frankfurtmayn|Frankfurtdagi]] katolik kongressidagi nutqida u din, ilm-fan va doʻstlikni talabalarning katolik birodarligining asosiy tamoyillari sifatida taqdim etdi. Bu esa Vyurtsburg federatsiyasiga asos solishi uchun katalizator boʻlib xizmat qildi. Bugungi kunda ushbu fediratsiya ''«Kartellverband»'' nomi ostida mavjud.
Qator 352:
== Parlament aʼzosi va Bavariya vaziri-prezidenti ==
1875—1890 va 1896—1912-yillarda Gertling katolik Markaz partiyasi vakili sifatida Germaniya Reyxstagi aʼzosi boʻlgan. U oʻzini dastlab ijtimoiy-siyosiy masalalarga, keyin esa birinchi navbatda tashqi va moliyaviy siyosatga bagʻishladi. 1909—1912-yillarda u nemis katolikligining asosan protestantlar va prussiya taʼsiri ostida boʻlgan milliy davlat bilan murosaga kelishi tarafdori boʻlgan Markaz parlament guruhining raisi boʻlgan. 1891
1912-yil 9-fevralda shaxzoda regent Hertlingni Bavariya davlat vazirligining raisi va Bavariya tashqi ishlar vaziri, yaʼni vazir-prezidenti etib tayinladi, oʻsha paytda sobiq regent, hozirgi qirol Lyudvig III ham uni graf etib tayinladi. Shtat parlamentidagi koʻpchilik partiya vakilining hukumat boshligʻi lavozimiga tayinlanishi birinchi voqea boʻlib, Bavariya parlamentarizatsiyasi boshlanganidan dalolat beradi. Oʻzidan oldingi liberal Klemens fon Podevils-Dyurnizdan farqli oʻlaroq, u ishonchli parlament bazasiga ega edi va oʻz kabinetini tuzdi.
Qator 366:
1916-yil 31-avgustda Oliy Armiya qoʻmondonligi Erich Ludendorff va Pol fon Hindenburg tomonidan ishlab chiqilgan Hindenburg dasturini eʼlon qildi. Ushbu dastur iqtisodiy ishlab chiqarishni koʻpaytirish uchun keskin choralar koʻrishni talab qilardi. Imperator hokimiyatining ommaviy ravishda kuchayishi federal yerlarning siyosiy faoliyat qobiliyatining mos ravishda zaiflashishiga olib keldi.
1917-yil iyul oyida Betmann Xollveg hokimiyatdan chetlatilganidan keyin Hertling Reyx kansleri lavozimini egallashdan bosh tortdi. Betmanning vorisi Georg Michaelis muvaffaqiyatsizlikka uchraganidan keyingina 74 yoshli va jismonan zaif Hertling<ref>{{
== Germaniya kantsleri va Prussiya vaziri-prezidenti ==
Hertling Markaz partiyasining oʻng qanotiga mansub boʻlib, u soʻlchilardan farqli oʻlaroq parlamentarizatsiyani rad etdi, yaʼni vazirlar imperator emas, balki parlament oldida mas’ul edi. U, shuningdek, bu holat federalizmga putur yetkazishi va Sotsial-demokratik partiyani (SDP) yanada kuchaytirishidan qoʻrqardi. Uning Reyx kansleriligida nemis davlatlarining alohida huquqlariga eʼtibor qaratishni istagan Markaz va soʻl-liberal Taraqqiyot Xalq Partiyasi ustunlik qildi<ref>{{Kitob manbasi|last=Rauh|first=Manfred|title=Die Parlamentarisierung des Deutschen Reiches|publisher=Droste|year=1977|location=Düsseldorf|pages=383–384|language=
Vazirlar mahkamasiga ikki nafar faxriy parlamentariy Progressiv Xalq partiyasidan soʻl qanot liberali Fridrix fon Payer -vitse-kansler va Milliy liberal partiyadan Robert Fridberg -Prussiya bosh vaziri
Hertlingning hokimiyat davrida parlamentarizatsiya va demokratlashtirish yoʻlida bir qator muhim qadamlar qoʻyildi, masalan, proporsional vakillik elementlari bilan birgalikdagi saylov islohoti. Biroq, umuman olganda, SDP undan norozi edi, chunki Oliy Armiya qoʻmondonligining taʼsiri kuchligicha qoldi va islohotlarning borishi sekin edi<ref>Rauh, p. 423.</ref>. 1918-yil sentabr oyining oxiriga kelib, Hertling faqat siyosat oʻzgarishi bilan hukumatga kirishni istagan SDPning ishonchini yoʻqotdi. Bavariya va [[Baden]] hukumatlari ham Hertlingni izchil tinchlik siyosatini ishlab chiqish uchun toʻgʻri odam emas deb oʻylashdi. Taraqqiyot Xalq Partiyasi ham shunday fikrda edi, lekin koalitsiyani xavf ostiga
Harbiy vaziyatning yomonlashishini hisobga olgan holda, Partiyalararo qoʻmita partiyalari, shu jumladan Hertlingning Markaz partiyasi, Anneksiyalarni oʻz ichiga olmaydigan, shuningdek, reyxni parlamentarizatsiya qilish uchun ittifoqchilar bilan alohida tinchlik oʻrnatish uchun muzokaralar olib borishga chaqirdi. Konstitutsiyaga oʻzgartirish kiritish orqali hukumat Reyxstagning ishonchiga qaram boʻlishi kerak edi. Hertling bu talablarga qarshi turishga qaror qildi. 1918-yil 26-sentyabrda Bosh shtab boshliqlari tashqi ishlar vazirligining davlat kotibi Pol fon Hintsega umidsiz harbiy vaziyat toʻgʻrisida maʼlumot berishdi. Hintze yuqoridagi inqilob kontseptsiyasini ishlab chiqdi. 28-sentyabr kuni Oliy Armiya qoʻmondonligi ham hukumatdan kengroq bazani talab qildi — ehtimol ushbu magʻlubiyat uchun javobgarlikni demokratik partiyalar zimmasiga yuklash edi. Hertlingning chiqish yoʻli yoʻq edi. Uning kanslerligining tugashi 29-sentabr kuni Belgiyaning Spa shahridagi armiya bosh qarorgohida hal qilindi<ref>{{Kitob manbasi|last=Neitzel|first=Sönke|title=Weltkrieg und Revolution. 1914–1918/19|publisher=be.bra-Verlag|year=2008|location=Berlin|pages=150f|language=
Georg fon Hertling uch oydan soʻng Bavariyada, oʻzining asrab olingan uyi [[Ruhpolding|Rupoldingda]] vafot etdi, hamda u yerda dafn qilindi.
Qator 381:
== Orden va mukofotlar ==
* {{Flagicon image|Flag of Bavaria (striped).svg}} Bavariya Qirolligi:<ref>{{Citation|title=Hof- und – Staatshandbuch des Königreichs Bayern|year=1914|language=
** «Bavariya Qirolligi oldidagi xizmatlari» uchun ordeni kavaleri, ''1898''
** Avliyo Mixail Qirollik katta xoch ordeni, ''1912''
** [[Muqaddas Viloyat Ordeni|Avliyo Yuber]] Qirollik ordeni ritsari
** Qirol Lyudviy xochi
* {{Flagicon image|Flagge Großherzogtum Baden (
* {{Flagicon image|Flagge Herzogtum Braunschweig.svg}} Brunsvik: Genrix Arslon ordeni Katta xochi<ref name="bayern" />
* {{Flagicon image|Flagge Großherzogtum Hessen ohne Wappen.svg}} Hessenlar Buyuk knyazligi: Buyuk Filipp ordeni Katta xochi, toji bilan, with Crown<ref name="bayern" />
* {{Flagicon image|Flagge Fürstentum Lippe.svg}} Lippe knyazligi: Harbiy xizmat xochi<ref name="prussia" />
* {{Flagicon image|Flag of Prussia (
** 1-darajali Qizil lochin ordeni kavaleri
** 2-darajali Qirollik Toji ordeni kavaleri, yulduzi bilan
** 2-darajali Temir xoch Iron Cross (1914), oq-qora tasmali
* {{Flagicon image|Flag of Hohenzollern-Hechingen and Sigmaringen.png}} [[Gogensollernlar|Hohenzollern]]: 1-darajali [[Gohenzollern uyining ordeni|Gogenzollernlar knyazlik]] xonodoni ordeni faxriy xochi<ref name="prussia" />
* {{Flagicon image|Flagge Königreich Sachsen (
* {{Flagicon image|Flagge Königreich Württemberg.svg}} Vyurtemberg: Vyurtemberg Toj ordeni Katta xochi<ref name="bayern" />
* {{Flagicon image|Flag of the Habsburg Monarchy.svg}} {{Flagicon image|Flag of Hungary (1915-1918, 1919-1946).svg}} [[Avstriya-Vengriya imperiyasi|Austriya-Vengriya]]:<ref>{{Citation|chapter-url=https://alex.onb.ac.at/cgi-content/alex?aid=shb&datum=1918&page=424&size=45|chapter=Ritter-Orden|title=Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie|date=1918|access-date=23
** Leopold Avstriya Imperiyasi ordeni Katta xochi, ''1913''; javohiri bilan, ''1914''
** Avliyo Stefan Vengriya Qirollik ordeni Katta xochi, ''1917''
* {{Flagicon image|Flag of the Vatican City (2 by 3).svg}} Vatikan:<ref name="bayern">{{Citation|title=Hof- und – Staatshandbuch des Königreichs Bayern|year=1914|language=
** [[Piya IX ordeni]] Katta xochi
** Avliyo Buyuk Gregoriy ordeni Katta xochi
Qator 406:
== Manbalar ==
{{manbalar}}
==
* [[iarchive:a587314801hertuoft|''Erinnerungen aus meinen Leben'' „Hayotimdan xotiralar“ jild.]] [[iarchive:a587314801hertuoft|Men archive.org saytida.]] [[iarchive:a587314801hertuoft|Nemis tilida]]
|