S-elementlar: Versiyalar orasidagi farq

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
Tahrir izohi yoʻq
Teglar: Qaytarildi Mobil qurilma orqali Mobil sayt orqali
k 95.214.210.31 tahrirlari MalikxanBot versiyasiga qaytarildi
Teg: Eski holiga qaytarish
Qator 1:
 
Mukhammadsodiq
Elementlar [[Kimyoviy elementlar davriy sistemasi|davriy sistemasidagi]] '''S-elementlar―''' [[Kimyoviy unsur|elektron]] qobigʻi dastlabki ikkita s-elektronni oʻz ichiga olgan kimyoviy elementlardir. Bunday elementlar '''S-blok''' deb ataladigan guruhga birlashtirilgan.
 
s-elementlarga quyidagilar kiradi:
 
* [[Ishqoriy metallar|gidroksidli metallar]];
* [[Ishqoriy-yer metallar|ishqoriy tuproq metallari;]]
* [[vodorod]] va [[geliy]].
 
S-elementlarning farqi shundaki, atomlarining yuqori [[Ionlanish energiyasi|energiyali]] [[Elektron|elektroni]] qoʻzgʻalmagan holatda s- orbitalda joylashgan boʻladi. [[Vodorod]] va [[Geliy|geliydan]] tashqari, bu [[Elektron|elektronlar]] juda oson boʻlinib, [[Kimyoviy reaksiya|kimyoviy reaksiyada]] ijobiy [[Ion|ionlarga]] aylanadi. Geliy konfiguratsiyasi kimyoviy jihatdan barqarorligi uchun uni inert gazlar qatoriga kiritishadi.
 
S-elementlar (geliydan tashqari) kuchli qaytaruvchi moddalardir, shuning uchun ham tabiatda erkin shaklda uchramaydi. Metall shakldagi elementni faqatgina tuz eritmasinining [[Elektroliz|elektrolizi]] orqali olish mumkin. 1807 va 1808-yillarda Xamfri Deyvi birinchilardan boʻlib s-metallarni tuzlaridan [[Litiy|(litiy]], [[Berilliy|berelliy]], [[rubidiy]] va [[seziy]]lardan tashqari) ajratib olishga muvaffaq boʻldi. 1828-yilda Berelliyni tuzlaridan ikki mustaqil olim F. Vuller va A. A. Bazilar ilk marotaba ajratib olishgan. litiy esa 1854-[[Robert Bunsen|yilda R. Bunsen tomonidan]] avval u rubidiyi oʻrganilib, 9 yildan uni ajratib olingan. Seziy 1881-yilgacha, Karl Setterberg seziy siyanidini elektroliz qilganga qadar sof holda ajratilmagan edi.
 
Zich shakldagi (normal sharoitda) s-elementlarning qattiqlik darajasi juda kichik (barcha gidroksidli metallarni-pichoq bilan kesish mumkin) dan ancha yuqori (berilliy)gacha oʻzgarishi mumkin. Beriliy va magniy hisobga olmaganda, metallar reaksiyaga juda yaxshi kirishadi. Hatto [[Qoʻrgʻoshin|qoʻrgʻoshinli]] [[Qotishma|qotishmalarda]] oz miqdorda (<2%) ishlatilishi mumkin. Beriliy va magniy, ularning yuqori narxi tufayli, qattiqlik va yengillik talab qilinadigan qismlar uchun qimmatli komponentlar boʻlishi mumkin. Bu metallar juda muhim, chunki ular [[Titan (unsur)|titan]], [[sirkoniy]], [[toriy]] va [[Tantal (unsur)|tantalni]] [[mineral]] shakllaridan ajratib olishda harajatlarni tejash imkonini beradi. Hamda [[Organik kimyo|organik kimyoda]] tiklovchii moddalar sifatida qoʻllanilishini topa oladi.
 
== Xavflilik darajasi va saqlash ==