Vikipediya

Terminologiya: Versiyalar orasidagi farq

Tarixni interaktiv tarzda koʻrib chiqish
← Avvalgi tahrirKeyingi tahrir →
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
VizualVikimatn
„Терминология“ sahifasi tarjima qilib yaratildi
eski holiga qaytarildi
Teg: Qoʻlda qaytarildi
Qator 1:
{{ichki havolasiz}}
'''Terminologiya''' ([[termin]] va … logiya) — 1) 1) leksikanutg bir sohasi; muayyan fan, texnika, ishlab chiqarish. tarmogʻining, sanʼat, ijtimoiy faoliyat sohasining tegishli tushunchalar tizimi bilan bogʻliq terminlari majmui; 2) tilshunoslikning terminlarni oʻrganuvchi sohasi. Terminologiya tor maʼnoda maʼlum bir sohaga oid maxsus leksika. Mas., fizika terminologiyasi, ijtimoiysiyosiy terminologiya, mashinasozlik terminologiyasi kabi. Terminologiya umumxalq tilining leksikasi negizida vujudga keladi, boyiydi. Uz navbatida u, umumxalq tilining boyishi uchun xizmat qiladi. Terminologik leksika umumxalq tili leksikasining ajralmas qismi sifatida u bilan birga rivojlanadi, jamiyat va til taraqqiyotidagi barcha jarayonlarni boshdan kechiradi. Maʼlum bir soha yoki fan yuqori darajada taraqqiy etgandagina oʻsha tilda maxsus terminologiya vujudga keladi.
 
Terminologiyaning rivojlanishi, boyish yoʻllari har xil: boshqa tillardan soʻz olish, yangi soʻz yasash, ayrim fammatik kategoriyalarning leksikalashuvi, soʻz birikmasining semantik bir butun holga kelib qolishi va boshqa Bugungi kunda oʻzbek terminologiyasining boyishi, asosan, boshqa tillardan soʻz olish va ichki soʻz yasash hisobiga roʻy bermoqda. U yoki bu soha terminologik tizimining barkarorligini belgilovchi asosiy omil uning tartibga solinganligi va muntazamligidir. Terminologiyaning oʻziga xos xususiyatlari mavjud. Mas., umumadabiy tilda sinonimiya, omonimiya va kup maʼnolilik tilning boyligi boʻlsa, terminologiyada bular salbiy hodisa hisoblanadi. Mas., birgina tushunchani ifodalash uchun oʻzbek tilida yarimoʻtkazgich — chalaoʻtkazgich — nimoʻtkazgich terminlari qoʻllanmoqda. Bu, oʻz navbatida, oʻqishoʻqitish va axborot almashish jarayonini qiyinlashtiradi. Shu sababli ham terminologiya si maʼlum darajada barqarorlashgan barcha tillarda terminlar doimiy tartibga solib turiladi. Tartibga solish maʼlum terminologik meʼyorlar asosida amalga oshiriladi. Terminologiya rivojida fan sohalariga oid maxsus lugʻatlarni nashr qilib turish ham muhim ahamiyatga ega.
'''Terminologiya''' - ma'lum bir [[Bilim|bilim sohasida]] qo'llaniladigan atamalar yig'indisidir .
 
Oʻzbek tili terminologiya si maʼlum taraqqiyot yoʻlini bosib oʻtgan. Oʻzbek tili terminologiyasi sohasidagi ishlarni oʻtgan asrning 50-yillarida Oʻzbekiston SSR Oliy Soveta Prezidiumi huzuridagi Til va terminologiya komiteta boshkargan (1931—1937-yillarda faoliyat koʻrsatgan), keyinchalik Oʻzbekiston Fanlar akademiyasi Til va adabiyot instituti krshidagi terminologiya boʻlimi (1964-yildan) olib bordi. Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Respublika atamashunoslik qoʻmitasi 1988-yildan 2004-yilgacha oʻzbek tili terminologiyasini tartibga solish va takomillashtirish bilan shugʻullanib keldi (2004-yil yanvardan mazkur koʻmita faoliyati toʻxtatildi).
== Umumiy xususiyatlar ==
Har bir bilim sohasining terminologiyasi kasbiy bilimlarning kontseptual munosabatlari asosida quriladi. Terminologiya atamalarning tizimli to'plami sifatida ma'lum bir bilim sohasi tushunchalari tizimini og'zaki ravishda cheklaydi va mustahkamlaydi. A. A Reformatskiyning nazarariyasiga ko'ra, terminologiya va "terminlar, ularning tarkibiy qismlari sifatida, ilmiy nazariyalar, qonunlar, tamoyillar, qoidalar shakllanadigan vosita", ya'ni "terminlar ijtimoiy tashkil etilgan haqiqatni aks ettiradi, shuning uchun atamalar ijtimoiy harakterdir" <ref>''Реформатский А. А.'' Термин как член лексической системы языка // Проблемы структурной лингвистики. М., 1968.</ref> .
 
Aniq ilmiy terminologik tizimlarni o‘rganish bilan tegishli fanlarning olimlari, mutaxassislari shug‘ullanadi. Asosan [[Tilshunoslik|lingvistik]] nuqtai nazardan atamalar va terminologik tizimlarni (muayyan fandan qat'iy nazar) uterminologiya (amaliy tilshunoslik sohasi) o‘rganadi.
 
{{OʻzME}}
'''Terminologiyalar''' bir-biridan farq qiladi - ma'lum bilim sohalari yoki ularning bo'laklari va '''atama tizimlarining''' tabiiy ravishda shakllangan atamalari to'plami - atamalar o'rtasidagi qat'iy munosabatlarga ega bo'lgan tartibli terminologiyalar, bu atamalar tomonidan chaqirilgan tushunchalar o'rtasidagi munosabatni aks ettiradi.
 
{{chala}}
Muayyan bilim sohasiga oid asosiy atamalar - terminologiya majmui sifatida terminologik to'plamlar shaklida nashr etiladi.
 
Xalqaro terminologiya komissiyasining tavsiyasiga ko‘ra, terminologik to‘plamlar hajmi “100 ta atama sonidan ko‘p bo‘lmasligi” kerak.
 
Terminologiya muammolari bilan ixtisoslashgan davlat qoʻmitalari, komissiyalar, muassasalar va boshqalar shugʻullanadi. tashkilotlar.
 
Rossiya Federatsiyasida terminologiya bilan bog'liq muammolar Rossiya Davlat standartining Butunrossiya tasniflash va kodlash ilmiy-tadqiqot instituti ( VNIIKI ) qoshidagi TK-55 "Terminologiya" texnik qo'mitasi va ilmiy terminologiya qo'mitasi tomonidan ko'rib chiqiladi. Rossiya Fanlar akademiyasining fundamental fanlari - KNT RAS.
 
== Eslatmalar ==
{{Manbalar}}
 
== Adabiyot ==
 
* ''Lotte D.S.'' Ilmiy va texnik atamalarni tanlash va qurishning ba'zi fundamental masalalari. М. .; Л., 1941 yil.
* ''Lotte D.S.'' Ilmiy va texnik terminologiyani qurish asoslari. M.: SSSR, 1961 yil.
* ''Wills W.'' Fachsprache und Übersetzung // Terminologie al angewandte Sprachwissenschaft. Myunxen; Nyu York; London; Parij, 1979 yil.
* ''Grinev SV'' Terminologiyaga kirish. - M., Moskva davlat universiteti nashriyoti, 1993, 309 p.
* ''Leichik V. M.'' Terminologiya: mavzu, usullar, tuzilma. - M., KomKniga, 2006, 256 b.
* ''Grinev-Grinevich S. V.'' Terminologiya. Qo'llanma. - M: Akademiya, 2008, 304 b.
[[Turkum:Leksikologiya]]
"https://uz.wikipedia.org/wiki/Terminologiya" dan olindi