Abbos I: Versiyalar orasidagi farq

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
MalikxanBot (munozara | hissa)
{{stub → {{chala (xato haqida xabar berish)
Tahrir izohi yoʻq
Qator 22:
| bolalari = 6 ta o'g'il, 5 ta qiz
}}
'''Abbos I'''-5-[[Safaviylar davlati]]ning podshohi. Abbos Eronning harbiy, siyosiy va iqtisodiy qudrati ustidan hukmronlik qilsa ham, Safaviylar imperiyasi uchun qiyin paytlarda taxtga chiqdi. Uning irodali otasi hukmronligida mamlakat Qizilbosh qo'shininingqoʻshinining turli guruhlari o'rtasidaoʻrtasida kelishmovchiliklarga olib keldi, ular Abbosning onasi va akasini o'ldirdilaroʻldirdilar. Shu bilan birga, Eronning dushmanlari, Usmonli imperiyasi (uning arxivi) va o'zbeklaroʻzbeklar bu siyosiy xaosdan foydalanib, o'zoʻz hududlarini egallab olishdi. 1588-yilda Qizilbosh rahbarlaridan biri Murshid Qoli Xon shoh Muhammadni to'ntarishtoʻntarish bilan ag'daribagʻdarib tashladi va 16 yoshli Abbosni taxtga qo'ydiqoʻydi. Ammo Abbos qo'g'irchoqqoʻgʻirchoq bo'lmaganboʻlmagan va tez orada o'zioʻzi uchun hokimiyatni qo'lgaqoʻlga kiritgan.
Uning rahbarligi ostida [[Eron]] minglab [[cherkes]], [[gruzin]] va [[arman]] quldorlari davlat boshqaruvi va harbiy kuchlariga qo'shilganqoʻshilgan gilman tizimini rivojlantirdi. Eron jamiyatida yangi tashkil etilgan qatlamlar yordamida (o'tmishdoshlarioʻtmishdoshlari tomonidan tuzilgan, lekin uning hukmronligi davrida sezilarli darajada kengayib ketgan) Abbos fuqarolik boshqaruvida, qirollik uyida va harbiy kuchlarda Qizilbashning kuchini oshirishga muvaffaq bo'ldiboʻldi. Bu xatti-harakatlar, shuningdek, Eron armiyasining islohotlari unga Usmonlilar va o'zbeklargaoʻzbeklarga qarshi kurashish va Eronning yo'qolganyoʻqolgan viloyatlarini, shu jumladan Kaxetini xalqini keng qirg'inqirgʻin va deportatsiyalarga qaytarish imkoniyatini berdi. 1603-1618-yillarda Usmonli urushining oxirida Abbos Zaqafqaziya va Dog'istonniDogʻistonni, shuningdek, Sharqiy Anadolu va Mesopotamiyani yutib oldi; ikkinchisi 1555-yilda Amasiya tinchligi natijasida yo'qolganyoʻqolgan hududlar edi. Shuningdek, u portugal va mo'g'ullardanmoʻgʻullardan erlarni qaytarib olib, Eronning Shimoliy Kavkazda, Dog'istonningDogʻistonning an'anaviyanʼanaviy hududlaridan tashqarida boshqaruvi va ta'sirinitaʼsirini kengaytirdi.
Abbos katta quruvchi bo'lganboʻlgan va qirolligi poytaxtini Qazvindan Isfaxonga ko'chiribkoʻchirib, bu shaharni Safaviylar me'morchiliginingmeʼmorchiligining poydevoriga aylantirgan. Keyingi yillarda, bir nechta etakchi cherkeslar ishtirokidagi sud fitnasidan so'ngsoʻng, Abbos o'zoʻz o'g'illaridanoʻgʻillaridan shubhalana boshladi va ularni o'ldirdioʻldirdi yoki ko'rkoʻr qilib qo'ydiqoʻydi.
== Yoshlik davri ==
Abbos [[Hirot]]da (hozirgi [[Afgʻoniston]]da, keyin [[Xuroson]]ning ikki yirik shaharlaridan biri) qirol shahzoda Muhammad Xudobanda va uning rafiqasi Xayr an-Niso Begum ("Mahd„Mahd-i Ulya"Ulya“ nomi bilan tanilgan) ning uchinchi oʻgʻli sifatida dunyoga kelgan. To'rtinchiToʻrtinchi shia Imom Zayn al-Abidin avlodidan bo'lganboʻlgan Mazandaran viloyati Marashi hukmdori qizi.Tug'ilgan Tugʻilgan paytda Abbosning bobosi Shoh Toxmasp I Eronning shohi bo'lganboʻlgan. Abbosning ota-onasi uni Hirot gubernatori Ali-Qoli Xon Shamlining onasi Xani Xonim tomonidan boqishgan. [6] [nb 1] Abbos to'rttoʻrt yoshda bo'lganidaboʻlganida, Tahmosb Abbosning otasini Shirazda qolishga yubordi. uning sog'lig'isogʻligʻi uchun iqlim yaxshiroq edi. An'anagaAnʼanaga ko'rakoʻra, kamida qirollik qonining shahzodasi Xurosonda yashashi kerak edi, shuning uchun Tahmosb yosh bo'lishigaboʻlishiga qaramay, Abbosni viloyat hokimi etib tayinladi va Abbos Hirotda qoldirildi.
14 yoshida Abbos Xurosondagi Qizilbash rahbarlaridan biri Murshid Qoli Xonning qaramog'idaqaramogʻida edi. 1587-yilda katta o'zbekoʻzbek qo'shinlariqoʻshinlari Xurosonga bostirib kirganda, Murshid Shoh Muhammadni ag'darishagʻdarish vaqti keldi deb qaror qildi. U yosh shahzoda bilan Safaviy poytaxti Gazvin shahriga bostirib kirib, uni 1587-yil 16-oktabrda qirol deb e'loneʼlon qildi. .
 
{{OʻzME}}