14-Noyabr 2022, 14:01 dagi koʻrinishi tahrirlash MalikxanBot (munozara \| hissa) Botlar 755 564 edits k Bot v2: Umumiy tuzatmalar; Imlo va grammatika ← Avvalgi tahrir		24-Yanvar 2023, 17:24 dagi koʻrinishi tahrirlash bekor qilish Umar Husayn (munozara \| hissa) 27 edits Tahrir izohi yoʻq Teglar: Mobil qurilma orqali Mobil sayt orqali Keyingi tahrir →
Qator 1: [[Fiqh\|Islom fiqhida]] '''Qasos''' (Arabcha: قِصَاص): qonunan belgilangan jazo bo‘lib, jinoyatchi qanday jazoga tortilgan bo‘lsa, xuddi shunday jazoga tortilishi kerak. Islomda qasos olishning qonuniyligiga dalil Alloh taoloning quyidagi so‘zlaridir: '''''Qisas;''''' ({{lang-ar\|قِصَاص\|Qiṣāṣ}}) islomiy atama boʻlib, “nasl qasos”,<ref name="mohelawa">Mohamed S. El-Awa (1993), Punishment In Islamic Law, American Trust Publications, {{ISBN\|978-0892591428}}</ref><ref>Shahid M. Shahidullah, Comparative Criminal Justice Systems: Global and Local Perspectives, {{ISBN\|978-1449604257}}, pp. 370-372</ref> “ koʻzga koʻz ” yoki jazolovchi adolat maʼnolarini bildiradi. Klassik / an’anaviy islom huquqida (''[[shariat]]'') qisas ta’limoti jinoyatga oʻxshash jazoni nazarda tutadi. "(178) Ey mo‘minlar, sizlarga o‘ldirilgan kishilar uchun ozod kishi muqobiliga ozod kishidan, qul uchun quldan, ayol kishi uchun ayoldan qasos olish farz qilindi. Endi kimga birodari tomonidan bir oz afv qilinsa (ya’ni, qotildan qasos olish o‘rniga tovon olishga rozi bo‘linsa), u holda yaxshilik bilan bo‘yinsunish va chiroyli suratda tovon to‘lash lozimdir. Bu (xukm) Parvardigoringiz tomonidan engillik va rahm-shafqatdir. Bas, kimki shundan keyin haddan oshsa (masalan, tovon to‘langandan keyin ham qotilni o‘ldirsa), uning uchun alamli azob bordir. (179) Sizlar uchun qasosda hayot bor, ey ahli donishlar! Shoyad (jinoyatlardan) saqlansangizlar." [[Baqara surasi]] == Qasosning lingvistik ta'rifi == Qadimgi jamiyatlarda qisos tamoyili jinoyat sodir etgan shaxs yoki u mansub qabila sodir etgan jinoyati kabi jazolanishini bildirgan. Ya’ni koʻzga koʻz, tishga tish, quloqqa quloq, jonga jon. ''Individual javobgarlik tamoyili'' qadimgi jamiyatlarda mavjud boʻlmagani uchun jinoyatchi oʻrniga boshqa birov (masalan, uning eng yaqin qarindoshi) jazolanishi mumkin edi. Koʻpincha, bu harakat qasddan qilinganmi yoki yoʻqmi, qatʼi nazar, har bir hayot uchun hayot yoki qon toʻlovi undirilgan. [[Arab tili]]da qasos mutlaq tenglik va izlanishdir. Qasos esa unga ergashayotgan izni kesishdan olinadi va undan hikoyachi izga, xabarga ergashgani uchun va she'rni kesishning o'z ta'siri bor, shuning uchun qotil o'ldirish va o'ldirish yo'lini tutgandek bo'ladi. Unda uning izini kesdi va u erda o'z yo'lida yurdi va bu Uning so'zidir: "Kelinglar (qissalardagi izlariga qaytdilar)" (Kahf surasi) Ularning orasidagi narsalarni kesib tashladi va undan qasos oldi, chunki uni yarasi kabi jarohatlaydi yoki u bilan o'ldiradi va hukmdor falonchini falonchidan ajratgan va aytadilar. u bilan uni qirib tashladi, shuning uchun unga itoat qildi, ya'ni undan o'ch oldi. == Qur'oni Karimda qasos == Qasos haqidagi matn Qur'oni Karimda bir necha oyatlarda keltirilgan: Alloh taoloning kalomida: "(178) Ey mo‘minlar, sizlarga o‘ldirilgan kishilar uchun ozod kishi muqobiliga ozod kishidan, qul uchun quldan, ayol kishi uchun ayoldan qasos olish farz qilindi. Endi kimga birodari tomonidan bir oz afv qilinsa (ya’ni, qotildan qasos olish o‘rniga tovon olishga rozi bo‘linsa), u holda yaxshilik bilan bo‘yinsunish va chiroyli suratda tovon to‘lash lozimdir. Bu (xukm) Parvardigoringiz tomonidan engillik va rahm-shafqatdir. Bas, kimki shundan keyin haddan oshsa (masalan, tovon to‘langandan keyin ham qotilni o‘ldirsa), uning uchun alamli azob bordir. (179) Sizlar uchun qasosda hayot bor, ey ahli donishlar! Shoyad (jinoyatlardan) saqlansangizlar." [[Baqara surasi]]. Bu amaliyotning asosi sifatida qotil mansub boʻlgan qabila a’zosi oʻldirilgan shaxsning ijtimoiy mavqeiga teng boʻlgan qatl qilish uchun qurbonning oilasiga topshirilgan edi.<ref>{{Veb manbasi\|url=https://zh.booksc.eu/book/52479161/c42c5a\|sarlavha=Conflict and Conflict Resolution in the pre-Islamic Arab Society \| SADIK KIRAZLI \| download}}</ref> ''Ijtimoiy ekvivalentlik'' sharti qotilning qabilasining oʻldirilganga teng boʻlgan aʼzosini qatl qilishni anglatardi, chunki oʻldirilgan odam erkak yoki ayol, qul yoki ozod, elita yoki oddiy odam edi. Masalan, qul uchun faqat bitta qul, ayol uchun ayol oʻldirilishi mumkin edi. Islomgacha boʻlgan bu tushunchaga Islom davrida musulmonni musulmon boʻlmaganlar uchun qatl qilish mumkinmi degan bahs qoʻshildi. Va Uning so'zida: "Shuning uchun ham Bani Isroilga: «Kim bir jonni nohaqdan yoki er yuzida fasod qilmasa ham o‘ldirsa, xuddi hamma odamlarni o‘ldirgan bo‘ladi. Kim uni tiriltirsa, xuddi hamma odamlarni tiriltirgandek bo‘ladi», deb yozdik. Batahqiq, ularga Payg‘ambarlarimiz bayonotlar olib keldilar. So‘ngra, bundan keyin ham, ulardan ko‘plari er yuzida isrof qilguvchilardan bo‘ldilar." [[Moida surasi]] Islomda tatbiq etiladigan asosiy oyat Al Baqaradir; 178 oyat; '': Ey'' iymon keltirganlar! Sizlarga oʻldirilganlar uchun qasos olish farz qilindi. Erkinga qarshi ozod, asirga qarshi asirga, ayolga qarshi ayolga. Kimki oʻlganning birodarining bahosi uchun kechirilgan boʻlsa, odatiga amal qilsin va narxini yaxshi toʻlasin”. Va Uning so'zida: "Biz unda ularga jonga–jon, ko‘zga–ko‘z, burunga–burun, quloqqa–quloq, tishga–tish va jarohatlarda qasos vojib, deb yozdik. Kim u(qasos)ni kechib yuborsa, bu unga kafforotdir. Kim Alloh nozil qilgan narsa ila hukm yuritmasa, o‘shalar zolimlardir." (45) [[Moida surasi]] Qisas jabrlanuvchiga yoki uning merosxoʻrlariga qotillik yoki qasddan tan jarohati yetkazganlikda aybdor deb topilgan shaxsga nisbatan mavjud.<ref>Tahir Wasti (2009), The Application of Islamic Criminal Law in Pakistan: Sharia in Practice, Brill Academic, {{ISBN\|978-9004172258}}, pp. 12-13</ref> Qotillik holatida qisas qotilning joniga qasd qilish huquqini beradi, agar qotil aybdor deb topilsa va sud maʼqullasa.<ref>Encyclopædia Britannica, [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/485784/qisas Qisas] (2012)</ref> ''Qisos'' olish huquqiga ega boʻlganlar oʻrniga pul kompensatsiyasi (''diyya'') olish yoki jinoyatchini avf etish imkoniyatiga ega. Va Uning so'zida: "Mo‘min mo‘minni o‘ldirmas. Magar bilmasdan qilishi mumkin. Kimki mo‘minni bilmasdan o‘ldirib qo‘ysa, bas, unga mo‘min qulni ozod qilish va (o‘lganning) ahli kechirmasalar, xun berish vojib bo‘lur. Agar u sizga dushman qavmdan bo‘lib, o‘zi mo‘min bo‘lsa, mo‘min qulni ozod qilish vojib bo‘lur. Agar u siz bilan orasida ahdnomasi bor qavmdan bo‘lsa, ahliga beriladigan xun va mo‘min qulni ozod qilish vojib bo‘lur. Kim topmasa, Allohga tavba uchun ketma-ket ikki oy ro‘za tutish vojib bo‘lur. Alloh biluvchi va hikmatli zotdir." [[Niso surasi]] Qisas va ''diyya'' klassik/anʼanaviy islom jinoyat yurisprudensiyasidagi bir necha jazo turlaridan ikkitasi boʻlib, qolganlari ''Hudud'' va ''Taʼzirdir'' .<ref>Asghar Schirazi (1997), The Constitution of Iran : politics and the state in the Islamic Republic, I.B. Tauris London, pp. 222-225</ref> Eron, Pokiston, Saudiya Arabistoni, Birlashgan Arab Amirliklari, Qatar va baʼzi Nigeriya davlatlarining huquqiy tizimlari hozirda qisasni nazarda tutadi. Va Uning so'zida: "Alloh (o‘ldirishni) harom qilgan jonni o‘ldirmang. Magar haq ila bo‘lsa, mayli. Kimki mazlum holida o‘ldirilsa, uning valiysiga haq berganmiz. Bas, u o‘ldirishda isrof qilmasin. Albatta, u nusrat berilgan odamdir." [[Isro surasi]] == Uning qonuniyligining donoligi == Qasos - naql jazolash tamoyilidir. Musulmon ulamolari uning qonunlaridagi ba'zi hukmlarni zikr qilganlar. kabi: Jabrlanuvchining yoki uning vasiylarining g'azabini davolaydi va ularni qasos olish yoki qasos olishga urinishdan saqlaydi. Jinoyat sodir etishdan qaytarish. Huquqbuzar jinoyat sodir etayotganda qo'rquv, g'alayon va ikkilanishni his qiladi, agar buning uchun jazo bilan jazolanishini bilsa. Qasos jamiyat uchun hayotdir.Qasd bu qilmishini asossiz ravishda qasddan o'ldirishda Allohning yerdagi hukmidir.Bundan tashqari: ta'zir. == Jazoni nima isbotlaydi == Qasos ikki narsadan birini isbotlaydi Jinoyatchining jinoyat sodir etganligini tan olishi. E'tirof - bu dalillarning ustasi. Yoki ikki adolatli odamning guvohligi. Qasos birovning guvohligi bilan ham, talab qiluvchining qasami bilan ham isbotlanmaydi. == O'z-o'zini jazolash shartlari == #O'ldirilganning ma'sumligi: Musulmon jangchini, murtadni yoki turmush qurgan zinokorni o'ldirsa, unga qasos va qon to'lovi yo'q, lekin uzrli bo'ladi. Hukmdor ustidagi qizlari uchun. #Qotil ataylab aqli raso voyaga yetgan ekan, shuning uchun yoshlar, aqldan ozganlar yoki aybdorlar uchun qasos yo'q, lekin ulardan qon puli talab qilinadi. #O'ldirilgan shaxs qotilning o'g'li emasligi, shuning uchun ota-onadan hech biri o'ldirilmasligi kerak, bola balandmi yoki pastmi, erkak yoki ayolmi, va agar ota-onasidan biri o'ldirilgan bo'lsa, bola o'ldirilmaydi. qon qo'riqchisi uni kechiradi. Agar oldingi shartlardan biri bajarilmasa, qisos solinadi va qon puli aniqlanadi. #Qondagi savob sharti uchta gapda ixtilof qilingan, bular shofiiylarning musulmonni kofir o‘ldirmaydi deganlari, hanafiylarning musulmonni kofir o‘ldirganlari va molikiylarning gapi. Musulmonni kofir zo'rlik bilan o'ldirsa, uni o'ldiradi. Ular qon puli miqdorida ham bir-biridan farq qilgan. == Yana qarang ==

Qisas: Versiyalar orasidagi farq