Qogʻoz: Versiyalar orasidagi farq

'''Qogʻoz''' — asosan, oʻsimlik tolalaridan tayyorlanadigan yupqa material. Turli xil jinsdagi daraxt yogʻochi va bir yillik oʻsimlik [[Sellyuloza|sellyulozasi]] hamda yogʻoch massasidan ishlanadi. Q.Qogʻoz massasiga oʻsimlik tolalaridan tashqari turli qoʻshimcha (toʻldirgich)lar, mas, oq tus beradigan, zich, silliq qiladigan, boʻyoq olish xususiyatini yaxshilaydigan mineral moddalar (kaolin, talk va boshqalar); siyohni yoyiltirmaydigan yoki qogʻozni puxta va zich qiladigan yelimlovchi materiallar (kani-fol yelimi, kraxmal, smola va h.k.); boʻyagichlar, kimyoviy tolalar va boshqa qoʻshiladi.

Q.Qogʻoz dastlab (2-asr) [[Xitoy|Xitoyda]] olingan. Say Lun oʻsimlik tolalarining suvli boʻtqasini toʻrdan oʻtkazib, Q.Qogʻoz olishga muyassar boʻlgan. Bu usul koʻp vaqtlargacha sir saqlab kelindi, 6-asr boshlarida Yaponiyada joriy qilindi. 6—8-asrlarda Q.Qogʻoz ishlab chiqarish Osiyodagi boshqa mamlakatlarga tarqaldi. 7-asrning boshlaridan — 19-asrning 1-yarmigacha Samarqandda ishlab chiqarilgan Q.Qogʻoz Turkistondagina emas, balki qoʻshni mamlakatlarda ham mashhur boʻlgan. Keyinchalik Q.Qogʻoz tayyorlash arablar orqali Eron, Shimoliy Afrika va Kiprga, keyinroq esa Ispaniya, Marokash va boshqa mamlakatlarga yoyildi. Q.Qogʻoz bungacha yozuvda ishlatib kelinayotgan papirus va boshqa materiallarni siqib chiqardi. Keyinchalik (taxminan 10-asrda)Q.Qogʻoz ishlab chiqarish Ispaniyadan Yevropadagi barcha mamlakatlarga, shu jumladan, Rossiyaga oʻtdi. 15—16-asrlarda kitob bosish kashf qilinganidan keyin q. [[ishlab chiqarish surʼati tezlashdi]]. 17— 18-asr mobaynida Gollandiyada yangi tuyish apparati — roll ixtiro qilindi, fransuz ixtirochisi N. L. Rober qoʻl bilan uzluksiz aylantirib turiladigan sim toʻrli Q.Qogʻoz quyish mashinasini yaratdi. Keyinchalik bu sodda mashinaga presslash, quritish, kalandr va rulon qilib oʻrash seksiyalari qoʻshildi.

19-asr 60-yillarida Q.Qogʻoz mashinasi deyarli hozirgi Q.Qogʻoz mashinasi kabi qismlardan iborat boʻlgan. Keyinchalik Q.Qogʻoz mashinasining barcha qismlari takomillashtirildi. Q.Qogʻoz ishlab chiqarish tezligi oʻnlarcha marta oshi-rildi. Latta xom ashyosi oʻrniga yogʻoch sellyulozasi tolalari ishlatiladigan boʻldi. Qadimgi roll mashinasi uzluksiz ishlaydigan tuyish appa-ratlariga almashtirildi. Sintetik polimer smola va tolalar borgan sari koʻproq ishlatiladigan boʻldi va Q.Qogʻoz ishlash texnikasi takomillashtirildi (qarang [[Sellyuloza]]).

Q.ningQogʻozning 600 dan ortiq turi bor. Q.Qogʻoz, asosan, yozish, daftar va kitoblar chiqarish uchun ishlatiladi. Koʻpchilik hollarda Q.Qogʻoz va karton toʻqimachilik, yogoch ishlash va shisha sanoati mahsu-lotlari bilan raqobatlashmoqda. Ular turli metall buyumlari oʻrnini egallamoqda, konstruksion, izolyatsiya-lovchi, qistirma, filtrlovchi, par-dozlovchi va h.k. materiallar sifatida ishlatilmoqda.

Q.Qogʻoz qanday maqsadlarda ishlatilishiga koʻra, massasi (1m;da 4—250 g). qalinligi (4 mm dan 400 mm gacha). mexanik xossalari (uzilish uzunli-gi, sinish, ezilish, titilish. siqilish, buralish), yelim olishi, kul-liligi, namliligi, rangi, oqlili-gi, silliqligi, singdirish qobiliya-ti, havo, bugʻ, yogʻ oʻtkazmasligi, die-lektrikligi va boshqa xossalari bilan ifo-dalanadi.

Xalqaro tasnifga koʻra, Q.Qogʻoz quyidagilarga boʻlinadi: Matbuot Q.Qogʻoz (bosmaxona, ofset, illyustratsiya, kartografiya, boʻrlangan Q.Qogʻoz) — juda silliqligi, oqligi, bosma boʻyoqni yaxshi singdirishi bilan ajraladi. Gazeta q. [[bilan gul (oboy]]) Q.Qogʻoz ham shu sinfga oid. Yozuv Q.Qogʻoz (yozuv, pochta, konvert, kartochka Q) — yelim olishi, singdirish xususiyatining kichikligi, juda silliqligi bilan ajraladi. Chizmachilik-rasmchilik Q.Qogʻoz (rasm, chizmachilik, chiz-machilik kalkasi Q.Qogʻoz) — yelimni yaxshi oladi. Elektroizolyatsion Q.Qogʻoz (kondensator, kabel, telefon, izo-lyatsion-oʻrov Q.Qogʻoz) — mexanik mustah-kamligi, dielektriklik xossasi yax-shiligi bilan ajraladi. Papiros Q.Qogʻoz (mundshtuk, papiros, sigaret, chekma Q.Qogʻoz) — bu sinf Q.ningQogʻozning kompozitsiyasi. xossasi va tayyorlanish texnologiyasi turlicha. Shimuvchi Q.Qogʻoz (filtr, bosma, singdiruvchi Q.Qogʻoz) — fibra, pergament, sanitariyagigiyena mahsulotlari va boshqa tayyorlashda ishlatiladi. Apparat Q.Qogʻoz (telegraf len-tasi, Krid lentasi, perfokarta Q.Qogʻoz) — mexanik mustahkamligi bilan ifodalanadi. Yorugʻlik sezgir Q.Qogʻoz — mexanik mustahkamligi, yaxshi yelim olishi bilan ajraladi, fotografiyada ishlatiladi (qarang [[Fotografiya]]). Koʻchirish Q.Qogʻoz (kopirovka va koʻchirish Q.Qogʻoz) — maxsus ishlov berib tayyorlanadi. Oʻrov Q.Qogʻoz — oziq-ovqat mahsulotlari va sanoat tovarlarini oʻrash uchun ishlatiladi. Sanoat-texnika Q.Qogʻoz (patron, jilvir, diffuzor tovush yozib olish, ip oʻrashda ishlatiladigan va h.k.) — paxta tolasi, asbest, sunʼiy tolalardan oddiy usulda ishlab chiqariladi.

Q boʻtqasini tayyorlash texnologiyasi tola materiallarini tuyish; tolaga mos kompozitsiya tuzish; suspen-ziya, toʻldirgich, boʻyagichlar tayyorlash; q. [[braklarini qayta ishlashni oʻz ichiga oladi]]. Q.Qogʻoz qogoz tayyorlash mashinasida olinadi. U uzluksiz ishlaydigan koʻp seksiyali agregat. Unda sersuv tola suspenziyasidan q. [[va baʼzi bir turdagi karton olinadi]]. Q.Qogʻoz tayyorlash mashinasi 2 asosiy turga: yassi toʻrli (asosiy qogʻoz turlari ishlab chiqariladigan) va dumaloq toʻrli (baʼzi qogʻoz turlari va karton ishlab chiqariladigan) tiplarga boʻlinadi.