'''Ali''' ibn Abu Tolib (taxm. 600-661, Ko`faKoʻfa) - [[islom]]da "xulafo ar-roshidin" ("to`g`ritoʻgʻri yo`ldanyoʻldan borgan xalafalar"), dindorlar o`rtasidaoʻrtasida "choryorlar" deb atalgan dastlabki 4 [[xalifadan]] to`rtinchisitoʻrtinchisi. [[Quraysh qabilasi]]ning hoshimiylar xonadonidan. [[Muhammad (S.A.V)]]ning amakivachchasi va kuyovi (Fotimaning eri). Islomda vujudga kelgan shialik harakati bevosita Ali ismi bilan bog`liqdirbogʻliqdir. [[VII asr]] o`rtalaridaoʻrtalarida xalifa [[Usmon]] siyosatidan norozilik ommaviy tus oldi. [[Muhammad (S.A.V)]]ning barcha yurishlarida ishtirok etgan, qo`rqmasqoʻrqmas va sodiq jangchi, o`taoʻta taqvodor inson, mohir notiq Ali xalifalikka munosib nomzod sifatida ko`pchilikkakoʻpchilikka ma`qul edi. [[656]] - yil [[iyun]]da [[Usmon]] o`ldirildioʻldirildi va Ali xalifa deb e`lon qilindi. Ammo sahobalardan Talha va az-Zubayr hamda Aliga nisbatan adovatda bo`lganboʻlgan payg`mbarningpaygʻmbarning bevasi Oysha tarafdorlari unga qarshi bosh ko`tardilarkoʻtardilar. Qatl etilgan Usmonning qarindoshi [[Suriya]] hokimi Muoviya ham Aliga qarshi urush e`lon qildi. [[657]]-yil Furot daryosi o`ngoʻng qirg`og`idagiqirgʻogʻidagi Siffin degan joyda yuz bergan jangda Ali qo`liqoʻli baland kelgan bo`lsadaboʻlsada, u raqiblari bilan kelishishga ko`ndikoʻndi. Bundan norozi bo`lganboʻlgan Ali askarlaridan 12 ming kishi jang maydonini tark etdilar va xorojiylar deb atalgan diniy-siyosiy oqimni tashkin qildilar. Xorijiylar raqiblariga nisbatan yakka terror usulini qo`llayqoʻllay boshladilar. [[661]] yil [[19-yanvar]]da Ali Ibn Muljam degan shaxs tomonidan [[masjid]]dan chiqish paytida jarohatlanadi va ikki kundan so`ngsoʻng vafot etadi. [[Islom]]da Ali shaxsiga munosabat turlichadir. Xorijiylar unga o`taoʻta salbiy munosabat bildirgan bo`lsalarboʻlsalar, shialar aksincha uni ilohiylashtirib yuborganlar. Ahli sunna Ali shaxsiga mo`tadilmoʻtadil va to`g`ritoʻgʻri baho beradi. Shubhasiz, Ali Umar al-Xattob singari [[islom]] g`alabasigʻalabasi yo`lidayoʻlida katta xizmat ko`rsatgankoʻrsatgan arbob, islom ahkomlari, [[Qurʼon]] va uning tavsirlari hamda [[hadis]] rivoyatlari bilan bog`liqbogʻliq ko`pkoʻp masalalarning chuqur bilimdoni bo`lganboʻlgan. Ali tarafdorlari keyinchalik [[islom]]dagi [[shia]]lik (arab. - "shia" - guruh, bu o`rindaoʻrinda "Ali tarafdorlari" mazmunida) oqimini tashkil etganlar. Ali shialarning qahramonliklari va sarguzashtlarini tasvirlovchi juda ko`pkoʻp rivoyatlar to`qilgantoʻqilgan va bu [[Sunniy mazhab|sunniylar]] o`rtasidaoʻrtasida ham keng yoyilgan. [[Shia]] yo`nalishinigyoʻnalishinig '''ba`zi ashaddiy firqalari''' Ali shaxsini ilohiylashtirib, uni [[Muhammad (S.A.V)]]dan ham yuqori qo`yadilarqoʻyadilar. [[O`rta Osiyo]], xususan [[O`zbekiston]]da bir necha qadamjo va [[mozor]]lar Ali nomi bilan bog`lanibbogʻlanib, muqaddaslashtirilgan. Haqiqatda esa Ali [[O`rta Osiyo]] va [[Eron]]da hech qachon bo`lmaganboʻlmagan.
[[Tasvir:Investiture of Ali Edinburgh codex.jpg|thumb|left|Ali]]