Lotin alifbosi: Versiyalar orasidagi farq

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
Tahrir izohi yoʻq
Qator 1:
{{Yozuv
'''Lotin alifbo''' – yozuv tizimidir. Bugungi kunda u juda koʻp [[xalq]]lar foydalandi. Oʻzbek qoʻshimcha xarflar bilan, u quyidagi xarflardan iborat:
|nomi=Lotin alifbosi
|turi=alifbo
|tillar=Dastlab [[Lotin tili|lotin]], Gʻarbiy va Markaziy Yevropa tillari, ayrim Osiyo tillari, Afrika, Amerika, Avstraliya va Okeaniyaning koʻpchilik tillari
|qayerda vujudga keldi=[[Italiya]]
|hudud=Dastlab [[Italiya]]da, keyinchalik butun [[Yevropa]], [[Amerika]], [[Avstraliya]] va [[Okeaniya]]
|sana=~e.o. 700 y.
|davr=~e.o. 700 y.dan hozirgi davrga qadar
|yoʻnalishi=chapdan oʻngga
|belgilar=26
|kelib chiqishi = [[Xanaaney yozuvi]]
* [[Finikiy yozuvi]]
** [[Yunon alifbosi]]
*** [[Etrus alifbosi]]
|qardosh=[[Kirill yozuvi]]<br />[[Kopt alifbosi]]<br />[[Arman alifbosi|Arman]]<br />[[Runalar]]
|iso=Latn
|misol=Caslon-schriftmusterblatt.jpeg
|oʻlchami=200px
}}
'''Lotin alifbosi''' - yozuv tizimidir. [[Roman tillari|roman]], [[olmon tillari|olmon]] va boshqa koʻpchilik tillarning asosiy yozuvi hisoblangan hozirgi lotin [[alifbo]]si 26 [[harf]]dan iborat. Harflar har tilda har xil nomlanadi.
Lotin alifbosi asosidagi [[yozuv]]dan [[roman tillari|roman]], [[olmon tillari|olmon]], [[kelt tillari|kelt]] va [[baltiy tillari|baltiy]] guruhlari barcha tillari, shuningdek [[slavyan tillari|slavyan]], [[fin-ugor tillari|fin-ugor]], [[turk tillari|turk]], [[semit tillari|semit]] va [[eron tillari|eron]] guruhlarining ayrim tillari, [[alban tili|alban]], [[bask tili|bask]] tillari, shuningdek ayrim [[Hindi-xitoy]] ([[vetnam tili]]), [[Myanma]] tillari, [[Zond arxipelagi]] va [[Filippin]], [[Afrika]] ([[Saxara]] janubi), [[Amerika]], [[Avstraliya]] va [[Okeaniya]] koʻpchilik tillari foydalanadilar.
 
== Tarixi ==
{{Katta-xarf | Xarf = A }}
[[Файл:Hermes 16 illustration1.png|left|thumb|200px|«[[Надпись Дуэноса]]» — одна из древнейших известных латинских надписей.]]
{{Katta-xarf | Xarf = B }}
{{Katta-xarf | Xarf = C }}
{{Katta-xarf | Xarf = D }}
{{Katta-xarf | Xarf = E }}
<div style="clear: both;"/>
{{Katta-xarf | Xarf = F }}
{{Katta-xarf | Xarf = G }}
{{Katta-xarf | Xarf = H }}
{{Katta-xarf | Xarf = I }}
{{Katta-xarf | Xarf = J }}
<div style="clear: both;"/>
{{Katta-xarf | Xarf = K }}
{{Katta-xarf | Xarf = L }}
{{Katta-xarf | Xarf = M }}
{{Katta-xarf | Xarf = M }}
{{Katta-xarf | Xarf = N }}
<div style="clear: both;"/>
{{Katta-xarf | Xarf = O }}
{{Katta-xarf | Xarf = P }}
{{Katta-xarf | Xarf = R }}
{{Katta-xarf | Xarf = S }}
{{Katta-xarf | Xarf = T }}
<div style="clear: both;"/>
{{Katta-xarf | Xarf = U }}
{{Katta-xarf | Xarf = V }}
{{Katta-xarf | Xarf = W }}
{{Katta-xarf | Xarf = X }}
{{Katta-xarf | Xarf = Y }}
<div style="clear: both;"/>
{{Katta-xarf | Xarf = Z }}
{{Katta-xarf | Xarf = Oʻ }}
{{Katta-xarf | Xarf = Gʻ }}
{{Katta-xarf | Xarf = Ch }}
{{Katta-xarf | Xarf = Sh }}
<div style="clear: both;"/>
{{Katta-xarf | Xarf = ' }}
<div style="clear: both;"/>
 
: A B C D E F Z H I K L M N O P Q R S T V X
[[Turkum:Alifbolar]]
 
{| class="wikitable"
|+ Arxaik lotin alifbosi
|-
! 𐌀 || 𐌁 || 𐌂 || 𐌃 || 𐌄 || 𐌅 || 𐌆 || 𐌇 || 𐌈 || 𐌉 || 𐌊 || 𐌋 || 𐌌 || 𐌍 || 𐌎 || 𐌏 || 𐌐 || 𐌑 || 𐌒 || 𐌓 || 𐌔 || 𐌕 || 𐌖 || 𐌗 || 𐌘 || 𐌙 || 𐌜 || 𐌚
|-
! A || B || C || D || E || F || Z || H || || I || K || L || M || N || || O || P || || Q || R || S || T || V || X || || ||
|}
 
 
: A B C D E F G H I K L M N O P Q R S T V X Y Z
 
{| class="wikitable IPA" style="text-align:center"
|+ Klassik lotin alifbosi
|-
! style="text-align:left" | Буква
! style="width:5em"| [[A|A]]
! style="width:5em"| [[B|B]]
! style="width:5em"| [[C|C]]
! style="width:5em"| [[D|D]]
! style="width:5em"| [[E|E]]
! style="width:5em"| [[F|F]]
! style="width:5em"| [[G|G]]
! style="width:5em"| [[H|H]]
|-
! style="text-align:left" | Lotincha nomi
| ā || bē || cē || dē || ē || ef || gē || hā
|- class="IPA"
! style="text-align:left" | Lotincha talaffuzi
| /aː/ || /beː/ || /keː/ || /deː/ || /eː/ || /ɛf/ || /ɡeː/ || /haː/
|-
| colspan="8" style="font-size:3px; line-height:1px;;"| &nbsp;
|-
! style="text-align:left" | Harf
! [[I|I]] !! [[K|K]] !! [[L|L]] !! [[M|M]] !! [[N|N]] !! [[O|O]] !! [[P|P]] !! [[Q|Q]]
|-
! style="text-align:left" | Lotincha nomi
| ī || kā || el || em || en || ō || pē || qū
|- class="IPA"
! style="text-align:left" | Lotincha talaffuzi
| /iː/ || /kaː/ || /ɛl/ || /ɛm/ || /ɛn/ || /oː/ || /peː/ || /kʷuː/
|-
| colspan="8" style="font-size:3px; line-height:1px;;"| &nbsp;
|-
! style="text-align:left" | Harf
! [[R|R]] !! [[S|S]] !! [[T|T]] !! [[V|V]] !! [[X|X]] !! [[Y|Y]] !! [[Z|Z]] !! rowspan="3"| &nbsp;
|-
! style="text-align:left" | Lotincha nomi
| er || es || tē || ū || ex || ī Graeca || zēta
|- class="IPA"
! style="text-align:left" | Lotincha talaffuzi
| /ɛɾ/ || /ɛs/ || /teː/ || /uː/ || /ɛks/ || /iː ˈɡrajka/ || /ˈzeːta/
|}
 
[[Файл:Claudian letters.svg|thumb|100px|right|Harflar kavldiyevlari]]
 
: Aa Bb Cc Dd Ee Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Mm Nn Oo Pp Qq Rr Ss Tt Uu Vv Xx Yy Zz
 
 
: Aa Bb Cc Dd Ee Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Mm Nn Oo Pp Qq Rr Ss Tt Uu Vv Ww Xx Yy Zz
 
 
== Hozirgi holati ==
{| class="standard"
|-----
! Латинская буква || классическое русское название буквы || французское название буквы || итальянское название буквы || английское название буквы || немецкое название буквы
|-----
| A a || а || a/а || a/а || a/эй || A/а
|-----
| B b || бэ || bé/бэ || bi/би || bee/би || Be/бэ
|-----
| C c || цэ || cé/сэ || ci/чи || cee/си || Ce/цэ
|-----
| D d || дэ || dé/дэ || di/ди || dee/ди || De/дэ
|-----
| E e || е || e/нейотированное ё || e/э || e/и || E/э
|-----
| F f || эф || effe/эф || effe/эффе || ef/эф || Ef/эф
|-----
| G g || гэ/жэ || gé/же || gi/джи || gee/джи || Ge/гэ
|-----
| H h || ха/аш || hache/аш || acca/акка || aitch/эйч || Ha/ха
|-----
| I i || и || i/и || i/и || i/ай || I/и
|-----
| J j || йот/жи || jie/жи || (i lunga/и длинная)<sup>1</sup> || jay/джей || Jot/йот
|-----
| K k || ка || ka/ка || (kappa/каппа)<sup>1</sup> || kay/кей || Ka/ка
|-----
| L l || эль || elle/эль || elle/элле || el/эл || El/эль
|-----
| M m || эм || emme/эм || emme/эмме|| em/эм || Em/эм
|-----
| N n || эн || enne/эн || enne/энне || en/эн || En/эн
|-----
| O o || о || o/о || o/о || o/оу || O/о
|-----
| P p || пэ || pé/пэ || pi/пи || pee/пи || Pe/пэ
|-----
| Q q || ку || cu/кю || cu/ку || cue/кью || Qu/ку
|-----
| R r || эр || erre/эр || erre/эрре || ar/ар || Er/эр
|-----
| S s || эс || esse/эс || esse/эссе || ess/эс || Es/эс
|-----
| T t || тэ || té/тэ || ti/ти || tee/ти || Te/тэ
|-----
| U u || у || u/нейотированное ю || u/у || u/ю || U/у
|-----
| V v || вэ || vé/вэ || vu/ву || vee/ви || Vau/фау
|-----
| W w || дубль-вэ || double-vé/дубль-вэ || (doppia vu)<sup>1</sup> || double-u/дабл-ю || We/вэ
|-----
| X x || икс || ixe/икс || (ics/икс)<sup>1</sup> || ex/экс || Ix/икс
|-----
| Y y || игрек/ипсилон || i grec/игрек || (i greca/и греческая)<sup>1</sup> || wye/уай || Ypsilon/юпсилон
|-----
| Z z || зед || zède/зед || zeta/дзета || zed/зед (амер. zee/зи) || Zett/цет
|}
 
 
== Harflar koʻrinishlari ==
 
Ā Ă Â Ä Å Ą Æ Ç Ð Ē Ę Ğ Ģ Î Ķ Ł Ñ Ö Ő Ó Ø Œ ß Ş Ţ Ū Ŭ Ž Ź Ż
 
== Tarqalishi ==
[[Файл:Latin alphabet world distribution.svg|thumb|right|350px|На схеме показана распространённость латинского алфавита в мире. Тёмно-зелёным цветом обозначены страны, в которых латинский алфавит является официальной (или де-факто официальной) письменностью; светло-зелёным — государства, в которых латинский алфавит используется наряду с другими письменностями.]]
 
== Lotin yozuvi xalqaro sifatida ==
{{Lotin alifbosi}}
 
== Sh. qarang ==
* [[Lotin talaffuzi va imlosi]]
* [[Lotin yozuvi asosidagi alifbolar]]
* [[Yunikoddagi lotin alifbosi]]
* [[Lotinlashtirish]] — SSSJ xalqlarining yozuvini lotin alifbosiga oʻtkazish loyihasi
* [[Aviatsiya alifbosi]]
* [[Lotin harflari roʻyxati]]
 
== Manbalar ==
{{eslatmalar}}
 
== Havola ==
* [http://latinum.ru/ Hammasi lotin yozuvi haqida]
* [http://tapemark.narod.ru/les/253b.html Tilshunoslik ensiklopediya lugʻati (1990) / Lotin yozuvi]
 
{{Andoza:Yozuvlar}}
 
[[Turkum:Lotin alifbosi|*]]
[[Turkum:Lotin tili]]
[[Turkum:Qadimiy Yevropa yozuvlari]]
 
[[ab:Алаҭын алфавит]]
Qator 129 ⟶ 264:
[[rmy:Latinikano lekhipen]]
[[ro:Alfabetul latin]]
[[ru:Латинский алфавит]]
[[rue:Латиньскый алфавіт]]
[[se:Latiinnalaš alfabehta]]
Qator 153 ⟶ 287:
[[uk:Латинська абетка]]
[[ur:لاطینی حروفِ تہجی]]
[[uz:Lotin alifbosi]]
[[vep:Latinan kirjamišt]]
[[vi:Bảng chữ cái Latinh]]