Afrika-Osiyo gʻoʻzasi

Afrika-osiyo gʻoʻzasi, oʻt gʻoʻza (Gossypium herbaceum L.) — madaniy gʻoʻza turi. Birinchi marta K. Linney taʼ-riflab bergan (1753). Qadimdan va oʻrta asrlarda A.-o.gʻ. Gʻarbiy Afrikaning Atlantika okeani sohillaridan Xitoyning shim. viloyatlarigacha tarqalgan. Oʻzbekistonda 19-asr oxirigacha asosan A.-o.gʻ. populyatsiyalari ekilgan. A.-o. F. oʻrtacha buta, tuklar bilan qoplangan (goho tuksiz boʻladi). Oʻsuv shoxlari uzun; hosil shoxlari 4-5 boʻgʻimli. Barglari oʻrtacha kat-talikda, och yashildan qizgʻishgacha, 3-7 boʻlakli. Gullari oʻrtacha kattalikda, gul-barglari sariq. Koʻsaklari 3-4 chanoqdi. Tolasi kalta, dagʻal, oq yoki qoʻngʻir, tolasining uz. 15 mm dan 25 mm gacha. Oʻsish sharoiti turlicha boʻlishi tufayli A.-o.gʻ. keng polimorfizmga ega. A.-o.gʻ.ning barcha formalari F. M. Mauyer sistemasi boʻyicha toʻrtta evolyutsion guruhga boʻlinadi: qad. yovvoyi xillar; koʻp yillik ruderal va madaniy xillar; juda madaniylashgan, nisbatan tezpishar tropik xillar; tezpishar, hosil shoxli subtro-pik xillar. A.-o.gʻ. paxtasining tola uzunligi va texnologik koʻrsatkichlari boʻyicha oʻrta tolali gʻoʻzalar tolasidan past turadi. Ulardan quyi nomerli iplar yigiriladi, ogʻir, shu jumladan issiq gazlamalar ishlab chiqarish da foydalaniladi (qarang Gʻoʻza).

Adabiyotlar

• Mauyer F. M., Gʻoʻza, 1-t., T., 1957;
• Ter-Avanesyan D. V., Xlopchatnik, L., 1973.