Emanuel Vigeland
Emanuel Vigeland - norvegiyalik rassom. U 1875-yil 2-dekabr tugʻilgan , 1948-yilning 22-dekabrda vafot etgan. Koʻp isteʼdodli rassom edi. U Skandinaviya cherkovlarining turli bezaklari va Tomba Emmanuelle, Oslodagi Slemdal maqbarasi bilan mashhur[1]. Uning akasi haykaltarosh Gustav Vigeland edi.
Fon tahrir
Avgust Emanuel Vigeland Vest-Agder okrugidagi Mandal shahridagi Halse og Harkmark shahrida tugʻilgan. Vigeland hunarmandlar oilasida tugʻilgan. Uning ota-onasi Elesæus Thorsen (1835-1886-yillar), vazirlar mahkamasi va Anne Anensdatter (1835-1907-yillar) edi. 1894-yil kuzida u Norvegiya Milliy akademiyasining talabasi sifatida Osloga bordi. 1897-yil bahorida u Milliy sanʼat koʻrgazmasida debyut qildi. Vigeland 1898-yilning kuzida Kopengagenga bordi va Den Frie Studieskoleda Peder Severin Krøyerning talabasi edi. 1899-yil oktyabrdan 1902-yil fevralgacha Vigeland chet elda, avval Parijda talaba sifatida, keyin Italiya, Ispaniya va Buyuk Britaniyada qoldi.
Faoliyati tahrir
Uning birinchi shaxsiy koʻrgazmasi 1902-yil fevral oyida Oslodagi Karl Johan koʻchasidagi Dioramalokaletda boʻlib oʻtdi. 1905-yilda Vigeland freskalarni oʻrganish uchun stipendiya ostida Italiyaga sayohat qildi, bu sayohat uni Misr va Quddusga ham olib bordi. 1909-yilda Vigeland birinchi Norvegiya krematoriyasi uchun freskalar, vitraylar va yoritish uskunalarini bezash uchun topshirildi (Det gamle kapell). Oʻsha yili u Oslo universitetining yangi majlislar zalida freska rasmlari va vitraylarni bezash boʻyicha tanlovda ishtirok etishga taklif qilindi.
Koʻpincha rasmlari bilan mashhur boʻlgan Vigeland, shuningdek, fresklar, vitraylar va haykallar ishlab chiqargan. Eʼtiborga molik haykallar orasida Bergendagi Nygårdsparkenʼda oʻrnatilgan "Bokira qiz va yagona shox" haykallari mavjud. Uning koʻpgina dizaynlari nasroniylikdan ilhomlangan va u asosan Norvegiyadagi bir qator cherkovlarning ichki qismini bezatgan. Berumdagi Brin cherkovi (1911-1914-yillar)dagi minbar va qurbongohdan tortib yorugʻlik moslamalari va boshqa dekoratsiyalargacha boʻlgan interyerning dizayni va Skiendagi Gjerpen cherkovidagi (1919-1921-yillar) mozaika va vitrajlar diqqatga sazovordir. Boshqa diqqatga sazovor misol, xordagi qandillar va devor lampalari va Stavanger soboridagi kema, Århus soboridagi vitraylar, Lund soboridagi vitraylar va Borg yeparxiyasidagi Fredrikstad sobori vitraylarini misol keltirish mumkin[2].
1919-1922-yillarda u Slemdaldagi studiyasida vitraj sanʼati maktabini boshqargan. 1920-yillarda u chet elda bir qator muvaffaqiyatli missiyalarni amalga oshirib, shon-shuhrat choʻqqisida edi. Uning Stokgolmdagi Oskar cherkovidagi shisha rasmlari bilan ishi ayniqsa keng va obroʻli edi.
Tomba Emmanuelle tahrir
Vigeland oʻzining maqbarasidan (Tomba Emmanuelle) oʻzining asosiy asarini yaratdi. Uning muzey vazifasini bajaradigan maqbarasi Osloda joylashgan. U derazasiz kichkina cherkovga oʻxshaydi, u ajoyib akustikaga ega boʻlib, baland ovozda gapirishni deyarli imkonsiz qiladi. Ichki devorlar va tom inson hayoti, sevgi va oʻlimni tasvirlaydigan ulkan Vita freskasi bilan qoplangan. Tugʻayotgan ayollarning bir nechta haykallari polni bezatadi. Maqbaraga kirish juda past boʻlib, rassomning kullari solingan urna yaʼni axlat solish uchun maxsus idishni kirish joyi tepasida joylashgan boʻlib, barcha tashrif buyuruvchilar chiqib ketayotganda unga taʼzim qilishga majbur qiladi. Mish-mishlarga koʻra, Emanuel har doim oʻzining taniqli akasi Gustav Vigelandning soyasida boʻlganidan gʻazablangan va bu kasal hazil imo- ishorasi uning oʻlimidan keyin qasos olgan[3].
1958-yilda maqbara jamoat uchun ochildi. U Emanuel Vigeland muzeyi xususiy fondi tomonidan boshqariladi. Maqbaraning ajoyib akustikasini turli rassomlarning yozuvlarida eshitish mumkin:
- Amerikalik folklor sanʼatkori Jey Brannanga shaxsiy tashrif buyurishga ruxsat berilgan, uning davomida oʻzining „Oʻlim valsi“ qoʻshigʻini kuylayotgani videoga olingan.
- Shved/German guruhi Mattimatti[4].
- Daniyalik qora metall musiqachisi Myrkur, u erda Norvegiya qizlari xori ishtirokidagi Mausoleum (2016-yil) jonli akustik albomini yozgan.
- Inuk tomogʻi qoʻshiqchisi Tanya Tagaq Tomba Emmanuelle ichida oʻzining Aorta[5]qoʻshigʻiga klip suratga oldi.
- Norvegiyalik anʼanaviy qoʻshiqchi Unni Løvlid — Vita, yakkaxon vokal yozuvi, Helio Records, 2005-yil
- vokal ansambli Kristin Bolstad + Stemmeklang, kapella yozuvi, 2L Records, 2019-yil
Shaxsiy hayoti tahrir
1902-yilda Emanuel Vigeland Valborg Kristine Madsenga (1879-1951-yillar) turmushga chiqdi. Ularning farzandlari Mariya Vigeland (1903-1983-yillar), (1904-1968-yillar) va Imm Vigeland (1917-yilda tugʻilgan).
U zargar Ton Vigelandning bobosi edi[6].
Manbalar tahrir
- ↑ Messel. „Emanuel Vigeland – Norsk biografisk leksikon“ (Norwegian). Qaraldi: 2013-yil 3-dekabr.
- ↑ „Emanuel Vigeland Museum – life and work“. Qaraldi: 2013-yil 3-dekabr.
- ↑ „Emanuel Vigeland Museum – the mausoleum“. Qaraldi: 2013-yil 3-dekabr.
- ↑ „Mattimatti Music“. — „Osloharmonica and Crypt recorded by Lasse Kuhlmann in Emanuel Vigeland mausoleum in Oslo/Norway“.
- ↑ Six Shooter Records (2015-11-23), Tanya Tagaq - Aorta, 2016-08-19da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2016-08-20
- ↑ Brundtland, Cecilie Malm. "Tone Vigeland" (Norwegian). Oslo: Kunnskapsforlaget. https://nbl.snl.no/Tone_Vigeland. Qaraldi: 20 February 2017.
Qoʻshimcha oʻqish tahrir
- Falcon, Jan (1925): Emmanuel Vigeland . Parij.
- Tybring, Fredrik (1935): Emanuel Vigeland . Oslo.
- Kortner, Magne (1996): Kirkekunstneren Emanuel Vigeland : Borgestad kirke — Gjerpen kirke .ISBN 82-7065-021-8ISBN 82-7065-021-8 .