Ismoil II
Ismoil II (1533 – 24-noyabr 1577) – Safaviylar sulolasidan fors shohi, 1576/77-yillarda hukmronlik qilgan.
Biografiya tahrir
Ismoil II Safaviylar sulolasidan boʻlgan Eron shohi Tahmasp I va Muso Sulton Mosulluning qizi Sultonum Begʻum Mavosiliyning ikkinchi oʻgʻli. Qojar qabilasidan boʻlgan Imomqulixon qoʻlida tarbiyalangan[1]. Boʻlajak Shoh Ismoil II ham boshqa Safaviy shahzodalari kabi yoshligidan davlat ishlari bilan shugʻullana boshlagan.
Ismoil Mirzo Shirvonni oʻziga boʻysundirish uchun Dogʻistondan koʻtarilgan Shirvonshohlar avlodi Burxon Mirzo ustidan katta gʻalaba qozondi, Burxon Mirzo esa Dogʻistonga chekindi[1] Tez orada u oʻzini Usmonli Sulton Sulaymon I ning Sharqidagi eng yaxshi armiyasi bilan qiyin janglarda tajribali qoʻmondon sifatida koʻrsatdi. 1548—1549-yillarda Usmonli imperatori Sulaymon Alqos Mirzoning taklifi bilan Safaviylar saltanatiga bostirib kiradi. Ismoil Mirzo saroyga chaqirilib, vaqti-vaqti bilan shohning turli topshiriqlarini bajarib turdi. U Anadoluga yuborilgan Qizilbosh qoʻshiniga qoʻmondon etib tayinlanadi va Erzurumda Iskandar Poshoni yengadi. Ayniqsa, uning Erzurumdagi Usmonli hukmdori, takabbur Iskandar Posho (1552) ustidan qozonilgan gʻalabasi zamondoshlarida katta taassurot qoldirgan[2].
1555-yilda Shoh Tahmasp Usmoniylar bilan uzoq kutilgan tinchlik shartnomasini (Amasya shartnomasi) tuzgan. Oradan koʻp oʻtmay ota bilan Ismoil oʻrtasida kelishmovchilik paydo boʻlgan. Uning aniq sababi nomaʼlum; tarixchi Iskandar Munshiyning xabar berishicha, Ismoil otasi maʼqullamagan koʻp ishlarga qoʻl urgan. 1556-yilda Tahmasp Hirot chegarasini boshqarish uchun oʻz oʻgʻlini poytaxtdan quvib chiqargan. Biroq oʻsha yerda ham Ismoil otasiga nisbatan hurmatsizlik va beadablik koʻrsatgan. Xususan, u viloyatlar hukmdorlariga Amasiya shartnomasini buzgan holda Usmonli imperiyasiga qarshi yangi yurish uchun qoʻshin toʻplashlari uchun maktublar yuborgan. Ismoil sarkardalik qobiliyati tufayli qizilboshlar orasida mashhur edi. Shoh Tahmasp Ismoilning qilmishlari uning hokimiyati va taxtiga tahdid solishidan qoʻrqib, oʻgʻlini hibsga olib, Kahkah qalʼasiga qamab qoʻyadi. Saroy aʼyonlarining ozod qilish haqidagi koʻplab iltimoslariga qaramay, Ismoil oʻn toʻqqiz yarim yil, yaʼni Tahmasp vafot etguniga qadar qamoqda qolgan.
Adabiyotlar tahrir
- K. Rijov. Musulmanskiy vostok XV—XX vek. M. 2004.