Klitemnestra (qadimgi yunoncha: Κλυταιμνήστρα qadimgi yunoncha: Κλυταιμνήστρα ning imlosi, Κλυταιμήστρα) — Leda va Tyndareusning qizi, Agamemnonning rafiqasi. Iliada (I 113) va Odisseyda eslatib oʻtilgan[1].

Per-Narcisse Guerin, Klytemnestra uxlab yotgan Agamemnonni oʻldirishdan oldin ikkilanadi, 1817 yil.

Mifologiyada hikoya tahrir

Qadimgi yunon mifologiyasida[2] Sparta qiroli Tyndareus va Ledaning qizi (ikkinchi manbaga koʻra)[3], Yelena va Dioskuriyning singlisi. Bir manbaga koʻra, u dastlab Tantalning xotini boʻlgan (Agamemnon tomonidan bolasi bilan oʻldirilgan)[4]. Troyaga qarshi yurishda yunon qoʻshinini boshqargan Miken qiroli Agamemnonga uylangan[5].

Agamemnon yoʻqligida, Nafplius[6] tomonidan taklif qilingan Klitemnestra, uni amakivachchasi Egistf bilan aldagan va eri qaytib kelgach, uni va uning bekasi Kassandrani[7] oʻldirgan.

Keyinchalik Klitemnestra Egisf bilan birga oʻz oʻgʻli Orest tomonidan oʻldirildi, u otasining oʻlimi uchun qasos oladi. Oʻlimi oldidan kechasi tushida ilon oʻziga qarab sudralib kelayotganini va tojdan tishlayotganini koʻradi[8]. Esxilning soʻzlariga koʻra, u koʻkragini tishlagan ilonni tugʻganini tushida koʻrgan[9]. Boshqa bir manbaga koʻra, u Agamemnon qirollik tayogʻi unib chiqib, daraxtga aylanganini orzu qilgan[10][11].

U Miken shahar devoridan uzoqda dafn etilgan[12][13].

Betti Radish taʼkidlaganidek, Gomer Klitemnestrani adashgan zaif ayol sifatida „xayriya“ bilan tasvirlaydi[14].

Bolalar tahrir

Sanʼatda Klitemnestra tasviri tahrir

 
Semenova Yekaterina Semenovna (Klitemnestra, V. A. Tropinin sifatida, N. I. Utkinning gravyurasidan, O. A. Kiprenskiyning asl nusxasidan keyin, 1815-1816)

Esxilning „Agamemnon“ va „Xoefora“ tragediyalarining bosh qahramoni („Eumenidlar“ tragediyasida uning soyasi ham uchraydi); Sofoklning „Ifigeniya“, „Klitemestre“, „Elektra“ tragediyalari; Evripid „Aulisdagi Iphigenia“ va „Elektra“; „Klitemester“ polemesi, Pakuviyaning „Dulorest“ tragediyasi, „Klitemester“ harakati, Senekaning „Agamemnon“, Rasinning "Ifigeniya".

Klitemnestraning taqdiri Esxil ("Oresteya" trilogiyasi), Sofokl („Elektra“), Evripid („Elektra“) va Sartr ("Pashshalar") tragediyalari uchun syujet boʻlib xizmat qiladi.

1895-yilda opera S. I. Taneeva Oresteia, librettosi A. Venkstern tragediyasining syujetiga aylanadi.

1909-yilda Richard Straussning „Elektra“ operasining premyerasi boʻlib oʻtadi, u yerda bosh qahramonlardan biri Klitemnestra boʻladi.

XX-asrda „Klitimnestra yoki jinoyat“ nasriy sheʼri Marguerite Yourcenarga tegishli. 1958-yilda Marta Grem „Klitemnestra“ baletini sahnalashtirdi, 1967-yilda janubiy afrikalik bastakor Kromvel Everson tomonidan birinchi afrikaans operasi „Klitemnestra“ yozilgan.

1877-yilda kashf etilgan asteroid (179) Klitemnestra, Klitemnestra nomi bilan atalgan.

Manbalar tahrir

  1. Любкер Ф. Agamemnon // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский, пер. А. Д. Вейсман, Ф. Гельбке, Л. А. Георгиевский, А. И. Давиденков, В. А. Канский, П. В. Никитин, И. А. Смирнов, Э. А. Верт, О. Ю. Клеменчич, Н. В. Рубинский — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 43.
  2. Mifi narodov mira. M., 1991-92. V 2 t. T. 1. S. 662—663; Псевдо-Аполлодор. Mifologicheskaya biblioteka III 10, 6 dalee
  3. Еврипид. Ifigeniya v Avlide 50
  4. Псевдо-Аполлодор. Mifologicheskaya biblioteka E II 15-16
  5. Любкер Ф. Orestes // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский, пер. А. Д. Вейсман, Ф. Гельбке, Л. А. Георгиевский, А. И. Давиденков, В. А. Канский, П. В. Никитин, И. А. Смирнов, Э. А. Верт, О. Ю. Клеменчич, Н. В. Рубинский — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 958—959.
  6. Psevdo-Apollodor. Mifologicheskaya biblioteka E VI 9
  7. Гомер. Одиссея XI 422
  8. Стесихор. Oresteya, fr.219 Peydj
  9. Эсхил. Xoefori 527—533
  10. Софокл. Elektra 417—424
  11. "Написание «Клитеместра» является более правильным, чем распространенная форма «Клитемнестра». Оно подтверждается надписями на античных вазах и в древней италийской транскрипции, а также сопоставлением с корнями, которые греки находили в этом имени… [Имя] «Клитеместра» [понималось как] «широко известная своим замыслом» [1] Архивная копия от 19 апреля 2014 на Wayback Machine (прим. 28).
  12. Павсаний. Opisanie Elladi II 16, 7
  13. Любкер Ф. Iphigenia // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский, пер. А. Д. Вейсман, Ф. Гельбке, Л. А. Георгиевский, А. И. Давиденков, В. А. Канский, П. В. Никитин, И. А. Смирнов, Э. А. Верт, О. Ю. Клеменчич, Н. В. Рубинский — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 667—668.
  14. „Бочаров Николай Алексеевич. Справочник мифологии“. 2015-yil 6-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 20-iyul.

Havolalar tahrir