Vikipediya

Microsoft

Eng yirik dasturiy taʼminot ishlab chiqaruvchi Amerika korporatsiyasi

Microsoft korporatsiyasi (Microsoft Corporation, Microsoft) — har xil turdagi hisoblash uskunalari: shaxsiy kompyuterlar, oʻyin pristavkalari, PDAʼlar, mobil telefonlar va boshqalar uchun dasturiy taʼminot ishlab chiqaruvchi eng yirik transmilliy kompaniyalardan biridir. Ayni paytda dunyoda eng keng tarqalgan dasturiy platforma — Windows operatsion tizimlar oilasi ham shu korporatsiyaga tegishlidir.

Microsoft Korporatsiyasi

Microsoft korporatsiyasining logotipi
Turi Ommaviy kompaniya
Xizmatlari dasturiy taʼminotlar ishlab chiqarish
Birja listingi NASDAQ: MSFT
Qachon asos solingan 4-aprel, 1975-yil (49 yil avval) (1975-04-04)[1]
Joylashuvi Redmond, Vashington (AQSH)
Asoschi(lari)
Direktori Satya Nadella (2014-yildan buyon)
Mahsulot(lar)i
Aylanma daromadi 168 mlrd $ (2021)
Operatsion foydasi 53 mlrd $ (2020)
Boyligi 118 mlrd $ (2020)
Kapitallashtirish 2,27 trln $ (26-avgust, 2021)
Sof foydasi 44.3 mlrd (2020)
Ishchilar soni 163 ming kishi (2020-yil 30-iyun)
Aʼzolari Xbox Game Studios
Shoʻba korxonalari
Vebsayti https://www.microsoft.com
Til(lar)i ingliz, rus, fransuz, nemis, koreys, yapon va b.

Korporatsiyaning shoʻbalarida Xbox oʻyin pristavkalari, shuningdek, shaxsiy kompyuterlar uchun aksessuarlar (klaviatura, sichqon va boshqalar) ham ishlab chiqaradi[2]. 2012-yildan beri oʻzining planshet kompyuteri — Surfaceʼni ishlab chiqarmoqda. Microsoft mahsulotlari dunyoning 80 dan ortiq mamlakatlarida sotiladi, dasturlar 45 dan ortiq tillarga tarjima qilinadi.

Korporatsiya shtab-kvartirasi AQShning Vashington shtati Redmond shahrida joylashgan.

Korporatsiyada 2020-yil 30-iyun holatiga koʻra, 163 mingdan ziyod kishi ishlamoqda. 2018-yilda u Forbes jurnali boʻyicha dunyoning 500 ta eng yaxshi ish beruvchilari roʻyxatida ikkinchi oʻrinni egalladi[3].

Microsoft Rossiyada 1992-yil noyabr oyidan (2004-yil iyulidan “Майкрософт Рус” MCHJ deb qayta tashkil etildi) faoliyat yuritadi.

Microsoft 2002-yilgi kelishuv natijasida AQSh sudi nazorati ostida[4].

Tarixi tahrir

 
Gʻarbiy Microsoft Redmond kampusi

Kompaniya oʻz tarixini 1975-yilda, Harvard universiteti talabalari Bill Gates va Paul Allen 1975-yil 1-yanvarda “Popular Electronics” jurnalida yangi Altair 8800 shaxsiy kompyuteri uchun Basic dasturlash tili interpretatori ishlab chiqish toʻgʻrisidagi maqolani oʻqishgandan soʻng boshlandi. Bir oy oʻtgach, 1-fevral kuni ushbu kompyuterni ishlab chiqaruvchi Micro Instrumentation and Telemetry Systems (MITS) bilan Basic tilidan Altair dasturiy taʼminotining bir qismi sifatida foydalanish uchun litsenziya shartnomasi imzolandi. Ular oʻz kompaniyasini “Allen va Geyts” deb nomlashni oʻylashdi, lekin ular yuridik firma uchun Pol taklif etgan “Micro-Soft”[5] yaʼni “microcomputer” va “software” — mikrokompyuterlar uchun dastur nomini maʼqul deb topishdi. Uch kishini ish bilan ta’minlagan yangi kompaniya oʻzining birinchi yilini 16 005 dollar tovar aylanmasi bilan yakunladi (taqqoslash uchun: 2000-yilda korporatsiya daromadi 25,3 milliard dollar, sof foydasi esa 7,3 milliard dollardan ortiq boʻlgan).

1980-yillar boshida ikki asoschi ajralishdi: Allenning xotirlashiga koʻra, u butun hayotini Microsoftʼga bagʻishlashni istamagan boʻlsa-da, Geyts butun eʼtiborini kompaniyaning ishi va rivojlanishiga qaratgan. Geytsning talabiga koʻra, sheriklar biznesdagi ulushlarini bir necha bor qayta koʻrib chiqishdi, Allen Geyts foydasiga magʻlub boʻldi. Allen oʻz kitobida shunday yozgan:

Sherigim imkon qadar foydaning yanada koʻprogʻiga ega boʻlishni xohlardi. Men u bilan kelisha olmadim... Keyin men qachondir ketishim kerak deb oʻyladim.

1981-yilda kompaniya MS-DOS operatsion tizimini chiqardi, u Sietl Computer Products kompaniyasidan Tim Paterson tomonidan yozilgan 86-DOSʼning qayta nomlangan versiyasi edi. 86-DOSʼni ishlab chiqish atigi olti hafta davom etdi. U Digital Research kompaniyasining CP/M kloni edi va 8086 protsessorida foydalanish uchun koʻchirilgan va asl nusxadan faqat ikkita farq: takomillashtirilgan disk sektori buferlash mantigʻi va yangi FAT12 fayl tizimi ajralib turgan. 86-DOSʼning birinchi versiyasi 1980-yil avgust oyida chiqarilgan. 1980-yil noyabr oyida IBM bilan imzolangan shartnomaga koʻra, Microsoft kompaniyasi Intel 8086 protsessoriga asoslangan yangi IBM shaxsiy kompyuteri uchun operatsion tizim tuzib berishi kerak edi. Buning uchun Microsoft 1981-yilning may oyida Tim Patersonni 86-DOSʼga moslashtirishni yakunlash uchun ishga oldi. IBM PC prototipi, keyin esa oʻsha yilning iyul oyida u 75 ming dollarga 86-DOS 1.10 huquqlarini toʻliq sotib oldi. Microsoft versiya raqamlashni saqlab qoldi, lekin OS nomini MS-DOS deb oʻzgartirdi. 1981-yil avgust oyida IBM korporatsiyasi tomonidan litsenziyalangan MS-DOS 1.10/1.14 PC DOS 1.0 nomi bilan yangi shaxsiy kompyuterlar IBM PC bilan yetkazib berila boshlandi.

1983-yilda Allen Microsoftni tark etib, oʻz aksiyalarining bir qismini har birini 10 dollarga sotdi va direktorlar kengashidagi oʻrnini saqlab qoldi. Shartnoma unga sarmoya kiritish imkoniyatini berdi va oxir-oqibat uni dunyodagi eng boy odamlardan biriga aylantirdi: 2011-yilda u 13 milliard dollar kapital bilan Forbes jurnalida 57-oʻrinni egalladi.

Keyinchalik, Microsoft mutlaqo yangi operatsion tizim ustida ishladi. Lekin uning grafik foydalanuvchi interfeysi, uning ayrim tamoyillari allaqachon Xerox va ayniqsa, Apple tomonidan ishlab chiqilgan. IBM bilan hamkorlik davom etdi va 1985-yil 20-noyabrda yangi operatsion tizim Microsoft Windows chiqarildi. Shu tariqa Windows davri boshlandi. Windows Bill Gatesni mashhur qilgan va eng boy odamga aylantirgan operatsion tizim boʻldi.

Sotib olish va birlashish tahrir

2011-yilda korporatsiyaning eng yirik xaridi aQuantive onlayn reklama kompaniyasini sotib olishi boʻldi (kelishuv 2007-yilning avgustida jami 6,333 milliard dollarga tuzilgan). 2012-yilda korporatsiya ushbu bitimning foydasiz deb topilishi munosabati bilan foydadan 6,2 milliard dollar hisobdan chiqardi[6].

2008-yilda Microsoft Yahoo!ʼni 48 milliard dollarga sotib olishga urindi, ammo minoritar aktsiyadorlarning qarshiligi tufayli bitim amalga oshmadi[7].

2011-yil may oyida korporatsiya internet-telefoniyaga ixtisoslashgan Skype Limited kompaniyasini 8,5 milliard dollarga sotib olgani haqida eʼlon qildi. Skype asoschilari va bir qator investitsiya fondlari aksiyalarning sotuvchisi boʻlishdi. Xarid bajarilgach, Skype Limited negizida Microsoft Skype boʻlimi tashkil etildi va Skype direktori Toni Beyts uning rahbari boʻlib qoldi.

2013-yil sentabr boshida Microsoft Finlandiyaning Nokia kompaniyasidan Devices & Services mobil telefonlarini ishlab chiqarish va xizmat koʻrsatish boʻlimini 5,44 milliard yevroga sotib olganini e’lon qildi. Tahlilchilarning fikriga koʻra, xuddi shunday tarzda, Microsoft mobil qurilmalarni ishlab chiqish va ular uchun dasturiy taʼminotni toʻldirishni birlashtirib, Apple bilan kurashishdan iborat edi[8]. 2013-yil 19-noyabrda Nokia aksiyadorlari yigʻilishi bitimni ma’qulladi. Kelishuv 2014-yilning birinchi choragida yopilishi rejalashtirilgan edi, ammo bu amalga oshmadi. Bitim 2014-yil 25-aprelda yopilgan.

2014-yil sentabrida Microsoft Shvetsiyaning Mojang AB kompaniyasi mahsuloti Minecraft kompyuter oʻynini 2,5 milliard dollarga sotib oldi[9][10].

2018-yil yanvar oyida Microsoft bulutli oʻyinlarni yaratish va ishga tushirish uchun backend xizmat koʻrsatuvchi PlayFabʼni sotib olganini eʼlon qildi. Kompaniya xizmatlaridan 3 mingdan ortiq studiyalar foydalanadi, uni 1,2 mingdan ortiq faol oʻyinlarda topish mumkin, ular 700 millionga yaqin kishini qamrab oladi. Mashhur mijozlar: Disney, Rovio va Atari. Eʼtiborli loyihalar qatoriga Idle Miner Tycoon, Angry Birds Seasons va Roller Coaster Tycoon Touch kiradi[11]. Xuddi shu yili Microsoft GitHub’ni 7,5 milliard dollarga sotib oldi, bu dunyodagi eng yirik manba kodli hosting va hamkorlikda ishlab chiqish xizmati hisoblanadi.

Rahbariyat va boshqaruv tahrir

Microsoft aksiyalari quyidagicha taqsimlanadi: Bill Gates 7,55%, Stiv Balmer 4,66%, korporatsiyaning boshqa menejerlari bir foizdan kamroqni tashkil qiladi, qolgan qimmatli qogʻozlar NASDAQ (Nyu York birjasi)da erkin sotuvda. 2021-yil iyul oyida korporatsiyaning bozor kapitallashuvi 2,14 trillion dollar deb baholandi[12].

Kompaniya direktorlar kengashining ijrochi boʻlmagan raisi Jon Tompson, bosh ijrochi direktori esa Satya Nadella hisoblanadi[13].

Microsoft oʻn kishidan iborat direktorlar kengashi tomonidan boshqariladi. Bu oʻn kishi aksiyadorlarning yillik yigʻilishida saylanadi. Koʻpchilik ovoz ololmaganlar isteʼfoga chiqish toʻgʻrisidagi arizani topshirishlari kerak, keyin esa koʻrib chiqiladi. Turli masalalarni koʻrib chiqish uchun 5 ta qoʻmita mavjud: audit (auditorlik masalalari bilan bog'liq), kompensatsiya (kompaniya xodimlariga kompensatsiyalarni tasdiqlaydi), moliyaviy (moliyaviy muammolarni hal qilish), boshqaruv va nomzodlik (turli ichki muammolarni hal qilish) va inqirozga qarshi (prognozlash va inqirozlarni oldini olish) qoʻmita faoliyat koʻrsatmoqda.

Faoliyati tahrir

Microsoft korporatsiyasi dasturiy va texnik vositalarning keng assortimentini ishlab chiqaruvchisi boʻlib, u birinchi navbatda Windows oilasining operatsion tizimlari, shuningdek hujjatlari bilan ishlash dasturi — Microsoft Office bilan butun dunyoga mashhur boʻldi[14]. Bugungi kunga kelib korporatsiya turli xil mahsulotlarni ishlab chiqaradi: server dasturlari toʻplamlari, oʻyinlar, dasturiy taʼminotni ishlab chiqish vositalari va Xbox oʻyin konsollari shular jumlasidandir.

Microsoft muntazam ravishda boshqa dasturiy taʼminot ishlab chiqaruvchilarni sotib olish bilan shugʻullanib kelmoqda[15]. Xususan, Navision, Solomonruen, Great Plainsruen kompaniyalarini sotib olish natijasida Microsoft assortimentida Microsoft Dynamicsʼning yangi yirik yoʻnalishi (ilgari Microsoft Business Solutions deb ataladi) paydo boʻldi.

Microsoft kompaniyasi Groove musiqa xizmatini eʼlon qildi. U mavjud Xbox Music xizmatining oʻrnini bosadi va shunga oʻxshash imkoniyatlarga ega boʻladi: Windows doʻkoni (Microsoft Store)dan qoʻshiq va albomlarni yuklab olish, treklarni, shu jumladan OneDriveʼga yuklanganlarni oqimlash va tanlangan treklar, albomlar yoki ijrochilar asosida radioni avtomatik ijro etish imkoniyati mavjud.

2021-yil aprel oyida Microsoft AQSh Mudofaa vazirligidan armiya uchun koʻzga taqiladigan qurilmalarini yetkazib berish boʻyicha shartnoma olgani ma’lum boʻldi. Shartnoma summasi 21,9 milliard dollarni tashkil etadi. Oʻn yil ichida Microsoft AQSh armiyasiga HoloLens qoʻshimcha reallik koʻzoynaklari asosidagi 120 mingta qurilma yetkazib berishni oʻz zimmasiga oldi[16].

Tanqidlar tahrir

Korporatsiya turli xil bosim usullaridan foydalangan holda, oʻz monopoliyasini saqlab qolishga harakat qiladigan haqiqiy va potentsial raqobatchilarni (birinchi navbatda Linux operatsion tizimini) kuzatib boradi.

Microsoft oʻz mahsulotlarining koʻpchiligini ishlab chiqishda shaffoflik yoʻqligi uchun tanqid qilindi, bu esa bir necha sud jarayonlariga sabab boʻldi. Google kompaniyasining Microsoftʼga qarshi daʼvosi mashhur boʻldi, uning maqsadi Googleʼdan Windows Vista qidiruv tizimi va Windows Vista uchun Google Desktopʼni ishlab chiqish uchun zarur boʻlgan boshqa maʼlumotlarni olish edi[17].

Microsoft, shuningdek, Office Open XML (OOXML) matn hujjati formatini ISO standarti sifatida targʻib qilgani uchun tanqid qilinadi, chunki bir tomondan, standart allaqachon OpenDocument (ODF, ISO/IEC 26300 standarti), boshqa tomondan, OOXML hujjatidir. Microsoft Office 2007 tomonidan ishlatiladigan format Microsoftʼning OOXML standartiga mos kelmaydi[18][19].

Manbalar tahrir

  1. ↑ „Bill Gates: A Timeline“ (en). BBC News Online. BBC (15-iyul 2006-yil). 22-iyun 2006-yilda asl nusxadan arxivlangan.
  2. ↑ Компьютерные мыши, клавиатуры, веб-камеры и прочее
  3. ↑ „Forbes определил лучших работодателей мира“ (ru). Verelq News (2018-yil 11-oktyabr).
  4. ↑ „Южная Корея наказала Microsoft“. Компьюлента (9 декабря 2006). — „Заместитель генерального прокурора из антимонопольного департамента Министерства юстиции США Дж. Брюс Макдональд заявил, что … компания находится под надзором суда в результате мирового соглашения 2002 года.“. 2009-yil 11-fevralda asl nusxadan arxivlangan. (Wayback Machine saytida 2009-02-11 sanasida arxivlangan)
  5. ↑ „Microsoft Corporation“. Encyclopedia Britannica.
  6. ↑ Тамила Джоджуа. „Microsoft списывает $6,2 млрд из-за неудачной инвестиции в aQuantive“. Коммерсантъ (издательский дом) (2012-yil 3-iyul).
  7. ↑ Анастасия Голицына, Александр Силонов. „$8,5 млрд за облака“. Ведомости № 83(2849) (2011-yil 11-may).
  8. ↑ Наталья Райбман. „Microsoft покупает мобильный бизнес Nokia“. // vedomosti.ru.
  9. ↑ Owen.. „Yes, we’re being bought by Microsoft“ (en). Mojang AB (2014-yil 15-sentyabr). „Yes, the deal is real. Mojang is being bought by Microsoft.“.
  10. ↑ Артемий Козлов. Microsoft купила Minecraft. Что дальше?. — Игромания (журнал), 2014.
  11. ↑ „Microsoft окутана облаками“. Коммерсантъ.
  12. ↑ „Microsoft (MSFT) Stock Key Data“ (En). Forbes.
  13. ↑ Nick Wingfield. „New Boss at Microsoft, With Gates at His Side“. // nytimes.com.
  14. ↑ OS Statistics
  15. ↑ „ЕС вновь обвинил Microsoft в нарушении антимонопольного законодательства“. Лента.ру (2009-yil 17-yanvar).
  16. ↑ „Microsoft поставит американской армии устройства дополненной реальности на $22 млрд“ (ru). Коммерсантъ (2021-yil 1-aprel).
  17. ↑ Чаплюк Андрей. Google опять жалуется на Microsoft (Wayback Machine saytida 2013-07-20 sanasida arxivlangan) // telnews.ru
  18. ↑ „Документы Microsoft Office 2007 не соответствуют стандарту OOXML, принятому ISO“. CNews (2008-yil 22-aprel). 2012-yil 28-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 26-yanvar. (Wayback Machine saytida 2012-01-28 sanasida arxivlangan)
  19. ↑ „Microsoft Office 2007 Fails OOXML Conformance Tests, Alex Brown Admits, Hopes For the Best“. Groklaw (2008-yil 21-aprel). 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Microsoft&oldid=3959676" dan olindi