Moviy masjid
Moviy masjid (Hazrat Ali maqbarasi) (forscha: مسجد کبود; dariycha: مسجد کبود) — Afgʻonistondagi Balx viloyatining Mozori Sharif shahri markazida joylashgan meʼmoriy majmua. Tarkibiga masjid va maqbara kiradi[1]. Alining qabri joylashgan ziyoratgohlardan biri hisoblanadi. 1481-yilda bunyod etilgan. Binokorlik tashabbuschisi Husayn Boyqaro, bosh meʼmor — Kamoliddin Binoiy[2].
| Masjid | |
 | |
| Mamlakat |  Afgʻoniston
|
| Hudud | Balx viloyati |
| Shahar | Mozori Sharif |
| Yoʻnalishi | sunniy |
| Mulkdor | davlat mulki |
| Masjid turi | Jomeʼ-masjid |
| Meʼmoriy uslub | Markaziy Osiyo meʼmorchiligi |
| Meʼmor | Kamoliddin Binoiy |
| Binokorlik tashabbuschisi | Husayn Boyqaro |
| Homiylar | Husayn Boyqaro |
| Binokorlik sanasi | 1481-yil |
| Maqomi | amaldagi |
| Gumbazlar soni | 2 |
| Minoralar soni | 2 |
| Holati | Jomeʼ-masjid |
| Tarovih | 
|
| Saharlik va iftorlik |
|
 Moviy masjid Vikiomborda
| |
Tarixi tahrir
Dunyoda bir nechta ziyoratgohlar Muhammad paygʻambarning amakkivachchasi, kuyovi hamda oxirgi Roshidunlardan boʻlgan va Hazrat deya tilga olinadigan Ali nomi bilan bogʻlanadi. Moviy masjidning joylashgan oʻrni ham shunday ziyoratgohlar sirasiga kiradi[2].
Aytilishicha, Hazrat Alining jasadi, uning vasiyatiga koʻra, dastlab Bagʻdod yaqinidagi Najaf shahrida dafn etilgan. Tarixiy manbalarga koʻra, Hazrat Alining avlodlariga hurmatsizlik koʻrsatilgandan soʻng, uning jasadi Abu Muslim tomonidan Balxga olib boriladi va Hayron degan qishloqda yashirincha koʻmiladi[2].
Rivoyatlarga koʻra, Saljuqiylar hukmronligi davrida, Balxda Alining gʻishtin qabri Hayron qishloq aholisining yerga ishlov berish ishlari mobaynida tasodifan aniqlanadi. Unda Qurʼon, qilich va goʻyoki, yaxshi holatda saqlanib qolgan Hazrat Alining jasadi boʻladi[3]. Qabr ustiga Sulton Sanjar (1118—1157) tashabbusi bilan maqbara quriladi. XIII asrda, Moʻgʻullar istilosi sabab qabr koʻmib yuboriladi. 1481-yilga kelib esa, maqbara qayta ochiladi. Shu yilning oʻzida, Husayn Boyqaro (1469—1506) tashabbusi bilan bu yerda meʼmoriy majmua: yangi maqbara va katta masjid quriladi. Masjidning gumbazlari moviy rangda boʻlgani bois majmua xalq orasida Moviy masjid deya atala boshlaydi[2].
Keyinchalik Hazrat Ali mozori joylashgan qishloq katta shahar qiyofasini oladi va Hazrat Ali sharafiga Mozori Sharif deya yuritila boshlaydi[2].
Aytilishicha, masjidga har kuni mingdan ortiq ziyoratchilar tashrif buyurishadi. Moviy masjidga musulmon boʻlmaganlar tashrifi alohida toʻlov orqali amalga oshirilsada, ularga maqbaraga kirish taʼqiqlab qoʻyilgan[3].
2019-yilda, Oʻzbekiston yoshlari umumjahon asotsiatsiyasi delegatsiyasi uchun Hazrat Ali maqbarasini ziyorati uyushtirilgan[4].
Meʼmorchiligi tahrir
Moviy masjidda Husayn Boyqaro davridagi asl bezaklardan koʻpisi omon qolmagan. Koshin parchinlarining aksariyati XIX—XX asrlarda, tiklash va restavratsiya ishlari olib borilganda tayyorlangan[3].
Majmua hovlisida Hazrat Alining maqbarasi va boshqa ba'zi avliyolarning qabrlari joylashgan[3].
Rivoyatlar tahrir
Majmua hududida anʼanalarga koʻra oq kabutarlarning suruvi yashaydi. Mahalliy aholi ushbu kabutarlardan biri ruh ekanligiga ishonadi. Mahalliy eʼtiqodga koʻra, majmua hovlisida qoʻnim topgan va hattoki eng keng tarqalgan qushlar ham, bu yerning adolati tufayli, vaqt oʻtishi bilan goʻyoki oq rangga boʻyanishadi[3].
Manbalar tahrir
- ↑ „Aфғонистон: Исломнинг кириб келиши ва мусулмонлар ҳаёти“. Azon.uz. 2020-yil 17-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 13-noyabr.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 „Юртимизда Али розияллоҳу анҳунинг қабрлари борми?“. Azon.uz. 2021-yil 15-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 13-noyabr.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 „Голубая мечеть в Мазари-Шарифе“. Islam-today.ru. Qaraldi: 2020-yil 1-noyabr.
- ↑ „Ўзбекистон ёшлари умумжаҳон ассоциацияси делегациясининг Афғонистон Ислом Республикасига ташрифи“. Wayu.uz. 2020-yil 13-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 13-noyabr.
