Oltin shox ordeni (lotincha: Ordo Militia Aurata, italyancha: Ordine dello Speron d'oro o Milizia Aurata) — papalik ritsarlik ordeni faqatgina bir darajadan iborat.

Oltin Spurs ordeni
Asl nomi lotincha: Ordo Militia Aurata
italyancha: Ordine dello Speron d'Oro o Milizia Aurata
Mamlakat Vatikan shahri bayrogʻi
Turi orden
Kimga topshiriladi Vatikan fuqarolariga
Statistika
Taʼsis sanasi 1539-yil
Navbat
Toʻngʻich mukofot Masihning oliy ordeni
Kenja mukofot Pius IX ordeni

Muqaddas taxtning mukofotlari ierarxiyasida u Masihning Oliy ordenlar roʻyhatidan keyin ikkinchi oʻrinni egallagan.

Tarixi tahrir

"Oltin shnur" ordeni ilgari "Oltin militsiya ordeni" (lotincha: Ordo Militia Aurata) deb nomlangan.

Orden eng qadimiy papalik ritsarlik tuzilmasi (taʼsis vaqti aniq belgilanmagan[1][2], lekin 16-asrdan kechiktirmay[3]; bir qator tadqiqotchilarning fikricha, mukofot 1539-yildan keyin rasmiylashtirilgan[4]) va shu bilan birga butun dunyo boʻylab yuztadan koʻp boʻlmagan davlatda mavjud.

Grigoriy XVI va Piya X islohotlaridan oldin Oltin politsiya ordeni ritsarlik emas, balki zodagonlik unvoni, aniqrogʻi, olijanob sharaf va papa mukofoti edi[5]. Bu unvon nomzod va uning oilasi oʻrganilgandan soʻng beriladi — buni tasdiqlovchi hujjat Milandagi Sforza-Cesarini arxivida saqlanadi — chunki u faqat zodagonlarga berilgan (palatinadan farqli oʻlaroq, u taqdirlangan. Yevropa tillarida paladin haqidagi gʻoyalar taʼsirida paladinlar tushunchasi — monarxga aristokratik kelib chiqishi uchun emas, balki xizmati, fidoyiligi, „mafkurasi“ uchun yaqin boʻlgan tor guruh tarafdorlari obrazi sifatida rivojlandi.

Anʼanaga koʻra, „Oltin militsiya“ ordeniga qoʻshilish graf palatin (saroy grafi) sharafiga ega boʻlishni anglatardi, ammo palatinning oʻzi ritsarlikni anglatardi (garchi „Oltin otliq“ unvoni boʻlmasa-da — otliq aurato).

Muqaddas Rim Imperiyasida imperatordan tashqari, „oltin ritsar“ (eques auratus) saroyning maxsus faxriy grafi boʻlishi mumkin (Comes palatinus Caesareus), u boshqa zodagonlik unvonlariga ega boʻlishi va oʻz navbatida uni muqaddaslanishi mumkin edi. Erkin imperator shaharlarida „oltin ritsar“ faxriy unvoni savdogarlar sinfining eng boy oilalari aʼzolariga, shu jumladan uzoq mamlakatlardan kelgan savdogarlar, bankirlar, shahar kengashi aʼzolariga berila boshlandi, chunki aristokratiya ular bilan raqobatlashmagan.

Oltin Spur ordeni ingliz ritsarligining eng qadimiy unvoni —ritsar-bakalavr ham Angliyaning lotin tilidagi hujjatlarida eques auratus sifatida yozilgan, ammo 19-asrning oxirida bu tushunchalarni chalkashtirib yubormaslik kerak deb hisoblangan[6].

Papa katolik cherkovi va Muqaddas taxtga (oʻz tashabbusi bilan) munosib xizmatni motu proprio tamoyiliga muvofiq taqdirlaydi. Ariza beruvchini mukofotlash mezonlari uning katolik dinining tarqalishiga qoʻshgan katta hissasi yoki cherkov shon-shuhratini oshirishga qaratilgan boshqa faoliyati uchun taqdirlanar edi.

Orden bilan taqdirlangan, u nafaqat ritsarlikka, balki irsiy zodagonlikka ham loyiq edi.

1841-yilda Rim papasi Gregori XVI Oltin shox ordeni va yangi tashkil etilgan Avliyo Silvestr ordenini yagona muassasaga birlashtirdi. Orden Avliyo Silvestr va Oltin militsiya ordeni deb nomlandi. Yagona ordenning emblemasi Oltin Spur ordeni va Avliyo Silvestr ordeni elementlari tomonidan taqilgan. 1905-yilda ordenlarning boʻlinishi tiklandi.

Papa Pius X Bibi Maryamning dogmatik taʼrifining oltin yubileyini nishonlash uchun (1905-yil 7-fevral) Bibi Maryam homiyligida Oltin Spur ordeni bilan taqdirladi[7].

Oltin Spur ordeni soʻnggi tirik ritsar Lyuksemburg Buyuk Gersogi Jan edi. 2019-yil 23-aprelda vafotidan soʻng orden „Harakatsiz“ holatga keldi.

Orden nishoni tahrir

Dastlab, ordenning emblemasi xoch nurlari orasidagi oltin burchakli oq emaldan yasalgan oltin Malta xochi edi. Xochning ikkita pastki nurlari orasiga kichik bir teshik qoʻyilgan.

Muqaddas Silvestr ordeni bilan birlashgandan soʻng, xochning oʻrtasiga Sylvester tasviri tushirilgan medalyon qoʻyilgan.

1905-yildagi tartib islohotidan soʻng, oltin Malta xochi ordenning timsoliga aylandi, uning markazida Bibi Maryamning ramzi boʻlgan qirollik toji ostida „M“ monogrammasi tasvirlangan kichik oq emalli medalyon qoʻyildi. Belgining teskari tomonida sana yaqinida rim raqamlari bilan yozilgan „MDCCCCV“ yozuvi va aylana atrofida — „Pius X Restituit“ yozuvi bor edi. Xochning ikkita pastki nurlari orasiga kichik bir teshik qoʻyilgan.

Belgi qirralari boʻylab oq chiziqlar boʻlgan qizil ipak moire lentaga oʻrnatiladi.

Orden yulduzi — sakkiz qirrali kumush yulduzga oʻrnatilgan orden koʻkrak nishoni tasviri bor edi.

Tasvirlar tahrir

Orden liboslari tahrir

Orden libosi qizil rangli forma, ikki qator tilla tugmachali, qora baxmal yoqali va tilla manjetli naqshli manjetlar; oltin chiziqli qora shimlar edi. „Buyuk xizmatlari uchun“ ordeni tilla yelkalarida tasvirlangan. Shuningdek, oltin qizil qirrali kamar dastasi va oltin xochli qora tanli qilich boʻlishi kerak edi.

Orden geraldikasi tahrir

Orden ritsarining qalqon atrofidagi shaxsiy gerbidagi zanjirda orden emblemasini tasvirlash huquqi bor edi.

Manbalar tahrir

  1. SPERONE D'ORO(ital.) // Dizionario generale di scienze, lettere, arti, storia, geografia. — Società l'Unione Tipografico-Editrice, 1865.
  2. SPERONE D'ORO(ital.) // Dizionario generale di scienze, lettere, arti, storia, geografia. — Società l'Unione Tipografico-Editrice, 1865.
  3. Luigi Cibrario. Descrizione storica degli ordini cavallereschi, Torino, 1846. 
  4. „Тайна Ордена Золотой Шпоры“ (ru). Global InterGold. Qaraldi: 2021-yil 24-yanvar.
  5. Cesare Brancaleone. Legislazione Nobiliare Pontificia, Rivista Araldica. 
  6. Cobham Brewer, E.. Dictionary of Phrase & Fable, 1894. 
  7. Хазин 2016.

Adabiyotlar tahrir

  • Zolotoy shpori orden // Ensiklopedicheskiy slovar Brokgauza i Yefrona : v 86 t. (82 t. i 4 dop.). — SPb., 1890—1907.
  • А. Л. Хазин. Календарь 2017. Высшие награды Ватикана (из коллекции Андрея Хазина), Москва, 2016 — 3—4 bet. 

Havolalar tahrir