Oqlar

Oq — terining rangi yoki irqi bilan bogʻliq boʻlgan tasnif boʻlib, koʻpincha Yevropa millatiga mansub odamlarni belgilash uchun ishlatiladi. Kontekst va mintaqaga koʻra farq qiladigan bu atama boshqa kontekstlarda oq deb hisoblanmaydigan guruhlarni ham oʻz ichiga olishi mumkin, masalan, Qoʻshma Shtatlar oʻz aholini roʻyxatga olishda Yaqin Sharq va Shimoliy Afrikaliklarni oq deb hisoblaydi.

Yevropa millatiga mansub odamlarning geografik joylashuvi. Koʻk rangda koʻrsatilgan hududlarning evropaligi bahsli.

Ochiq teri ranglari bilan ajralib turadigan „Oq“ atamasidan foydalanish Qadimgi Misr va Yunon-Rim davriga borib taqaladi, ammo bu kontekstda u faqat teri rangi yoki terining rangi bilan bogʻliq boʻlgan odamlarni nazarda tutgan. Pan-Yevropa oʻziga xosligi. 17-asrda Yevropa millatiga mansub odamlarni qora tanlilar va hindlardan ajratib koʻrsatish uchun qoʻllanila boshlangan bu atama 19-asrda ham irqiy maʼnoga ega boʻla boshladi.

“Oqlar” va “Oq irq” tushunchalari Yevropada 17-asr va undan keyingi davrlarda toʻliq qabul qilinmagan, yaʼni u ilk paydo boʻlgan davrlardir. Uning zamonaviy qoʻllanilishidan oldin xalqlar oʻzlarini „oq“ deb tasniflash oʻrniga, oʻzlarining irqi, kelib chiqishi va etnik mansubligini millatiga qarab aniqlaganlar. Fashistlar Germaniyasida hozir oq tanli deb hisoblangan slavyan xalqlari nemislardan farqli irq sifatida belgilandi.

Oqlik tushunchasi anglosferada, ayniqsa, ingliz tilida soʻzlashuvchi AQSh (oq amerikaliklar), Kanada, Avstraliya, Yangi Zelandiya, Buyuk Britaniya va Janubiy Afrika Respublikasida keng qoʻllaniladi. Boshqa tomondan, Yevropada irq va millat oʻrtasidagi farq ancha murakkab va oʻz-oʻzini tasniflash odatda milliylikka asoslanadi.