Parez

Parez (qadimgi yunoncha: πάρεσις qadimgi yunoncha: πάρεσιςpires [ paresis ] „zaiflash“) — nevrologik sindrom, asab tizimining yoki periferik asabning motor yoʻlining shikastlanishi tufayli mushak kuchining pasayishidir.

Paralich (plegiyadan) farqli oʻlaroq, parez bilan, harakatlar qilish imkoniyati saqlanib qoladi.

Tasniflash

• Asab tizimining shikastlanish darajasiga koʻra:

• markaziy
• periferik
• aralashgan
• psixogen

• Ogʻirligi boʻyicha:

• Yengil
• Oʻrtacha
• Chuqur
• falaj

• Bir aʼzoda tarqalishi boʻyicha:
  • Bir mushakning zaifligi
  • Mushaklar guruhining zaifligi (fleksorlar, ekstensorlar)
  • Oyoq-qoʻl qismlari (distal yoki proksimal)
• Ishtirok etgan aʼzolar soni boʻyicha
  • Bir oyoq-qoʻl (monoparez)
  • Ikki oyoq-qoʻl (biparez):
    • Gemiparez, qoʻl va oyoq bir tomondan taʼsirlanganda;
    • Paraparez, ikkala qoʻl yoki ikkala oyoq taʼsirlanganda
  • Uch oyoq-qoʻl (triparez)
  • Tetraparez (toʻrt oyoq)

Skelet mushaklarining parezlari bilan bir qatorda, bu atama ichki organlarning mushak pardalari uchun ham qoʻllaniladi: ichak parezlari, siydik pufagi parezi.

Parezning ogʻirligini baholash uchun ikkita shkala mavjud — mushaklar kuchining pasayishi darajasiga va bir-biriga teskari boʻlgan parezning zoʻravonlik darajasiga koʻra:

1. 0 ball „mushak kuchi“ — ixtiyoriy harakatlar yoʻq. falaj.
2. 1 ball — mushaklarning qisqarishi deyarli sezilmaydi, boʻgʻimlarda harakat yoʻq
3. 2 ball — boʻgʻimdagi harakat oraligʻi sezilarli darajada kamayadi, harakatlar tekislik boʻylab tortishish kuchini yengib oʻtmasdan mumkin.
4. 3 ball — boʻgʻimdagi harakat oraligʻining sezilarli darajada qisqarishi, mushaklar tortishish, ishqalanishni engishga qodir (oyoq-qoʻlning sirtdan ajralish ehtimoli)
5. 4 ball — mushaklar kuchining biroz pasayishi, toʻliq harakatlanish bilan
6. 5 ball — mushaklarning normal kuchi, toʻliq harakat doirasi

Lezyonning lokalizatsiyasiga koʻra, klinik koʻrinishda sezilarli darajada farq qiluvchi falajning ikki guruhi ajratiladi:

• boʻshashgan (periferik) parez va falaj
• spastik (markaziy) parez va falaj
• Aralash, ham boʻsh, ham spastik parez belgilariga ega.

Periferik parez va falajning eng muhim belgilari:

1. Mushaklarning atoniyasigacha boʻlgan gipotenziya (tonusining pasayishi);
2. Vegetativ innervatsiyaning toʻxtashi tufayli mushaklar atrofiyasigacha boʻlgan gipotrofiya;
3. Arefleksiyagacha boʻlgan giporefleksiya — zararlangan aʼzodan reflekslarning zoʻravonligining pasayishi;
4. Patologik belgilarning yoʻqligi;
5. Koʻpincha, baʼzi kasalliklarda fassikulyatsiyalar paydo boʻladi — bu orqa miya oldingi shoxlarining yirik alfa-motor neyronlarining shikastlanish belgilaridan biri boʻlgan individual mushak tolalarining majburiy qisqarishi.

Markaziy parez quyidagilar bilan tavsiflanadi:

1. Spastik (yoki piramidal) turiga koʻra gipertoniklik (mushak tonusining oshishi), „jacknife“ fenomeni;
2. Toʻyib ovqatlanmaslik;
3. Giperrefleksiya (chuqur reflekslarning kuchayishi), klonozlarning paydo boʻlishigacha, shuningdek, sirt reflekslarining pasayishi;
4. Patologik reflekslar (ekstansor: Babinskiy, Oppenxaym, Sheffer, Gordon, Chaddok, Pussep; fleksiyon: Rossolimo, Jukovskiy, Bexterev, Mendel va boshqalar.);
5. Patologik sinkinezning paydo boʻlishi (doʻstona harakatlar), masalan, bemor oʻzboshimchalik bilan sogʻlom qoʻlini mushtiga siqib, bu harakatni kasal qoʻli bilan beixtiyor takrorlaydi, lekin kamroq kuch bilan;

Kasallikning rivojlanish sabablari va mexanizmlari

Paralich biron bir etiologik omil tufayli yuzaga kelmaydi. Kortikal neyrondan periferik nervgacha boʻlgan vosita yoʻlining har qanday shikastlanishi vosita funksiyasining buzilishiga olib kelishi mumkin.

Harakat yoʻlining biron bir qismi shikastlangan boʻlsa — kortikal neyrondan periferik nervgacha — qoʻzgʻalish mushakka oʻtmaydi va zaiflashgan mushak tomonidan harakatga kiritilgan oyoq-qoʻl yoki tananing boshqa qismida zaiflik paydo boʻladi.

Diagnostika

Parezni aniqlash faqat klinik jihatdan qoʻshimcha instrumental tadqiqotlardan foydalanmasdan sodir boʻladi. Mushaklarning kuchi tekshiriluvchining mushaklari va tananing qarama-qarshi qismining mushaklari kuchiga nisbatan baholanadi. Oyoq-qoʻllarining kuchini baholash uchun ball shkalasi qoʻllaniladi..Standart qarshilik testida parez sezilmasligi mumkin. Bunday hollarda, bemordan qoʻllarini yoki oyoqlarini uzoq vaqt davomida toʻxtatilgan holatda ushlab turish soʻralganda, Barre testi yordamida parezni aniqlash mumkin. Bunday holda, 20 soniya ichida taʼsirlangan oyoq-qoʻl asta-sekin tushadi.

Bolalarda tashxis qoʻyishning xususiyatlari.

Parezning shakllanishining dastlabki bosqichida bola faqat bir oz noqulaylik his qiladi, bu esa keyinchalik falajga aylanadi. Agar bolalarda asab tizimining har qanday oʻtkir kasalliklari boʻlsa, falaj oʻz-oʻzidan va tez rivojlanishi bilan tavsiflanadi. Parezlar mavjud boʻlgan joylarda periferik asab tizimining kasalligi bilan bola ogʻriqni his qiladi. Kutilmagan hujum boʻlsa, parezning oʻzini qoʻzgʻatgan kasallikni cheklashga qaratilgan birinchi yordamni koʻrsatish kerak.

Davolash va oldini olish

Murakkab davolashda faol nerv impulslarining rivojlanishiga hissa qoʻshadigan va toʻqimalarning trofizmini yaxshilaydigan massaj bilan birgalikda issiqlikdan foydalanish kerak.

Massaj passiv gimnastikaning bir turi. Bemor mushaklarning faol qisqarishini ishlab chiqarish qobiliyatiga ega boʻlganda, ular massajni faol harakatlar bilan birlashtira boshlaydi, asta-sekin yukni oshiradi, mushaklarning hajmini va kuchini oshiradigan qarshilik bilan harakatlarni oʻz ichiga oladi. Boʻshashgan falajda qoʻllaniladigan massajni qatʼiy dozalash kerak.

Uskuna usullari

• Propriokorrektsiya

Robotik usullar

Asab tizimining markaziy lezyonidan kelib chiqqan parezlarni davolashda vosita funksiyalarini tiklashga yordam beradigan robot komplekslari keng qoʻllaniladi. Bunday tizimlar harakatlarni takroriy takrorlash orqali motorli oʻrganish nazariyasiga asoslanadi. Bunday davolash usullaridan biri HAL terapiyasidir.

Yana qarang

• piramida tizimi
• Gastroparez
• Oftalmoplegiya

Havolalar

• Umumiy parezlar / Medline, 2014(Inglizcha) )