Parrak (nashtarqanot) ( lotincha: Capoetobrama kuschakewitschi) — karpsimonlar oilasiga mansub, Capoetobrama turkumidagi yagona nashtarqanotli baliqlar turi hisoblanadi.

Parrak
Ilmiy tasniflashUshbu tasnifni tahrirlash
Olam: Hayvonlar
Tip: Xordalilar
Sinf: Actinopterygii
Oila: Karpsimonlar
Urugʻ: Capoetobrama
Turlari: Parrak
Xalqaro ilmiy nomi
Capoetobrama kuschakewitschi (Kessler, 1872)

Tarqalishi tahrir

U Markaziy Osiyoning chuchuk suv havzalarida (Amudaryo, Sirdaryo, Qashqadaryo) suv harorati + 16 ... + 20 ° S gacha yashaydi. Hozirgi vaqtda daryolar oqimi tartibga solingandan so‘ng, ko‘plab suv havzalarida uning soni keskin kamaydi . Hozirgi vaqtda Markaziy Osiyo uchun endemik hisoblanadi. O‘zbekiston Qizil kitobiga kiritilgan. U qimmatbaliqlar sirasiga kirmaydi, savdoda ham qiymati yo‘q[1].

Tavsif tahrir

Uzunligi 25 sm ga etadi, vazni 150 grammgacha. Nashtarqanot yutish uchun mo‘ljallangan bir qatorli tishlarga ega. Jabra tirqishining yuqori chetidan dum suyagining tagiga qadar to‘q tusdagi pigmentli dog‘i mavjud. Voyaga yetayotgan erkaklarining boshida, tanasida va qanotlarida epiteliy chuqurchalari bor. Tana uzunligi 10-14 sm bo‘lgan 3 yoshida jinsiy yetuklikka erishadi. Urchishi aprel-iyun oylarida unchalik chuqur bo‘lmagan havzalarda sodir bo‘ladi. Urug‘lanish joylari yumshoq, loyli tuproqda joylashgan. Serpushtligi – 6-90 ming uvuldiriq atrofida. Loy, chirigan, quruqlikdagi o‘simliklar qoldiqlari bilan oziqlanadi[1].

Kichik turlari tahrir

2 ta kichik turga bo‘linadi [2] :

  • Capoetobrama kuschakewitschi kuschakewitschi (Kessler, 1872)
  • Capoetobrama kuschakewitschi orientalis Nikolskii, 1934

Yashash joyi tahrir

Daryoning chuqurligi 1-2 m, tubi qumli va toshloq joylari. Loyqa oqar suvlarda yashaydi.

Soni tahrir

Ilgari barcha yashash joylarida ko‘p edi. So‘nggi o‘n yilliklarda ularning soni keskin kamaydi.

Hayot tarzi tahrir

Kam sonli to‘dani vujudga keltirib yashovchi daryo balig‘i. 3-4 yoshda jinsiy voyaga yetadi. Urchishi – aprel–iyun oylarida. Serpushtligi – 1,75–42,3 ming uvuldiriqni tashkil etadi. Jonivorlarning chiriyotgan qoldiqlari va balchiq bilan oziqlanadi.

Cheklovchi omillar tahrir

Daryolar oqimining sun’iy tartiblanishi natijasida tabiiy suv rejimining keskin o‘zgarishi, suvining ifloslanishi, ko‘payish sharoitlarining yomonlashuvi; kelgindi baliqlar raqobati.

Muhofaza etish tahrir

Qizilqum, Surxon qo‘riqxonalarida va Quyi Amudaryo biosfera rezervatining qo‘riqlanadigan hududida muhofaza qilinadi. Turning yashash joylarida maxsus himoya choralarini joriy qilish kerak[3].

Manbalar tahrir