Pirmuhammadxon II
Pirmuhammadxon II (oʻzbekcha: Pirmuhammadxon II)—1598 — 1599-yillarda Buxoro xonligida hukmronlik qilgan oʻzbek Shayboniylar sulolasining oʻn uchinchi hukmdori.
| Pirmuhammadxon II | |
|---|---|
oʻzbekcha: Pirmuhammadxon II | |
 | |
|
Mansab davri 1598 – 1599 | |
| Oʻtmishdoshi |
Abdulmoʻminxon (1598) |
| Vorisi |
Joni Muhammad (1599—1603) |
| Toj kiydirish marosimi | 1598-yil,Buxoro |
| Shaxsiy maʼlumotlari | |
| Tavalludi |
1550-yil Buxoro Buxoro xonligi |
| Vafoti |
1599-yil Buxoro Buxoro xonligi |
| Bolalari | Muhammad Salim sulton, Ibodulla sulton |
| Otasi | Sulaymon Sulton |
| Dini | Islom sunniylik |
Kelib chiqishi tahrir
Pirmuhammadxon II Sulaymon Sultonning oʻgʻli, Oʻzbek xonligi asoschisi Abulxayrxonning avlodi. U Abdullaxon II ning ham amakivachchasi hisoblanadi.
Siyosiy faoliyati tahrir
Abulg‘ozi Bog‘adirxonning „Shajarat al-atrak“, Muhammad Yusuf Munshiyning „Tarixi Mukimxoniy“ va boshqalar kabi bir qator O‘rta Osiyo manbalari Abdullaxon IIning o‘g‘li va vorisi Abdulmo‘minxonni so‘nggi shiboniylar deb biladi. Movarounnahr hukmdori. Shuning uchun ham ayrim tadqiqotchilar 1598-yilni Movarounnahr Shiboniylar hukmronligining so‘nggi yili deb ko‘rsatadilar[1].
Biroq, 1864-yilda V. IN. Velyaminov-Zernov Iskandar Munshiyning „Tarix alamar Abbosiy“ materiallariga asoslanib, Abdalmoʻminxon isyonkor amirlar qoʻlidan vafot etganidan soʻng uning amakisi, Abdullaxon II ning amakivachchasi Pirmuhammad II . Buxoro xonligi taxtiga oʻtirgan, u Miyonqolada Abdulmoʻminxon tomonidan sodir etilgan qirgʻindan yashirinishga muvaffaq boʻldi. Natijada koʻplab mahalliy va xorijiy tadqiqotchilar, masalan, G. Xovors, S. Lene Pool, K. A. Bosvord, Movarounnahrdagi Shiboniylar sulolasining tarixi Abdulmo‘minxon bilan emas, Pirmuhammadxon II bilan tugaydi.
Buxoro xonligidagi Shiboniylar sulolasining Buxoro xonligidagi so‘nggi vakili Pirmuhammadxon II hokimiyat tepasiga 1598-yilda kelib, Movarounnahrdagi barcha Shiboniylarning oliy xoni sifatida Buxoro xonligini boshqargani[2]. Pirmuhammadxon II Movarounnahr hududiga bostirib kirgan qozoq sultonlariga qarshi muvaffaqiyatli kurash olib bordi. Bu janglarda unga Ashtarxoniy sultonlari yordam bergan. Qozoq sultonlarini daf qilgandan so‘ng , Samarqandni Pirmuhammadxon II Boqiy Muhammad va ashtarxoniylar urug‘ining boshqa aʼzolariga jangdagi roli uchun mukofot sifatida berdi.
Sharqshunoslarning so‘nggi tadqiqotlari shuni ko‘rsatdiki, B. A. Ahmedov va A. K. Alekseevlar hokimiyatning Shiboniylar qo‘lidan Ashtarxoniylar qo‘liga o‘tish sanasini belgilashda xato qilganlar. Shunday qilib, jahon tarixi fani 1599-yil sanasini tan oldi, bu ham tangalar bilan tasdiqlangan. Faqat bitta manba — " Bahr al-isror "da Shiboniylarning Ashtarxoniylar bilan almashtirilgan yili 1601-yil bo‘lganligi taʼkidlanadi.
Oilasi tahrir
Pirmuhammadxon IIning oʻgʻillari Muhammad Salim Sulton va Ibodulla Sulton Hisori Shodmon va Chagʻoniyonda hukmronlik qilganlar[3].
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Oʻlimi tahrir
1599-yilda Bog‘i shamol hududida Pirmuhammadxon II qo‘shinlari bilan ashtarxoniylar urug‘i o‘rtasidagi jangda Boqi Muhammad qo‘shin markazini ag‘darib, dushman qo‘shinlarini mag‘lub etishga muvaffaq bo‘ldi. Pirmuhammedxon II yaralanib, asirga olinadi. Oradan bir qancha vaqt o‘tgach, u Boqi Muhammadning buyrug‘i bilan qatl etildi[4][5].
Oʻshanda oʻz nomidan kumush va mis tangalar chiqargan Shayboniy Keldi Muhammad (1598 — 1604) Toshkent hokimi boʻlib qolgan
Manbalar tahrir
- ↑ Ахмедов 1982, s. 97.
- ↑ Ахмедов 1982, s. 100.
- ↑ Ахмедов 1982, s. 98—99.
- ↑ Thomas Welsford, Four Types of Loyalty in Early Modern Central Asia: the Tūqāy-Tīmūrid takeover of Greater Mā Warā al-Nahr, 1598—1605, Leiden. Boston., Brill, 2013, s.93
- ↑ „History of civilizations of Central Asia, v. 5: Development in contrast, from the sixteenth to the mid-nineteenth century, p. 629-657, illus.“. Unesdoc.unesco.org. 2019-yil 29-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 29-dekabr.
Adabiyotlar tahrir
- Ahmedov B.A.. Balx tarixi (XVI—XVIII asrning birinchi yarmi). T: Muxlis, 1982 — 295 bet.
 | Bu andozani aniqrogʻiga almashtirish kerak. |
|
Shayboniylar sulolasi | ||||||||
| ||||||||