OIVga qarshi dori vositalari(antiretroviruslar deb ham ataladi) OIV replikatsiyasini nazorat qilish va OIV bilan bogʻliq kasalliklarning rivojlanishini sekinlashtirish uchun ishlatiladi[1]. ATC tasnifiga koʻra OIV infektsiyasini davolash uchun koʻplab dorilar J05 guruhiga tegishli — „Tizimli foydalanish uchun antiviral preparatlar“ deb ataladi.
- Zidovudin (Retrovir, ZDV, AZT) birinchi antiretrovirus preparatdir. 1964-yilda saraton bilan kurashish uchun sintez qilingan. 1985-yilda u OIV infeksiyasini davolash boʻyicha klinik sinovlardan oʻtgan. 1987-yildan beri antiretrovirus terapiyada keng qoʻllanadi
- 1991—1994- yillarda Zalsitabin, didanozin va stavudin paydo boʻlgan. Taxminan bu vaqtda trimetoprim/sulfametoksazol, pentamidin, gansiklovir, foskarnet va flukonazol ham paydo boʻladi va opportunistik infeksiyalarga qarshi kurashda qoʻllangan.
- 1995-yil dekabr — 1996-yil mart oylarida birinchi proteaza ingibitorlari paydo boʻladi bular — sakvinavir, ritonavir, indinavir, ulardan foydalanish oʻlimni 38 % dan 22 % gacha kamaytirishga olib kelgan[2].
- 1996-yilda birinchi nukleozid boʻlmagan qaytar transkriptaza ingibitori — nevirapin va boshqa proteaz inhibitori — nelfinavir kashf etilgan.
- 1994-yildan 1997-yilgacha Yevropada Yuqori faollikdagi antivirus terapiya olgan bemorlarning ulushi 2 % dan 64 % gacha koʻtarilgan[3] va 1994-yildan 1998-yilgacha OITS bilan kasallanish 30,7 % dan 2,5 % gacha kamaygan.
- 1998-yilda lipodistrofiya tushunchasi terapiyaning murakkabligi sifatida paydo boʻlgan va 1999-yilda bu dorilarning mitoxondriyalarga toksik taʼsiridan kelib chiqqan boʻlishi mumkinligi haqida xabarlar paydo boʻlgan.
- 2000-yilda Harrington va Carpenter tomonidan CD4 limfotsitlar soniga qarab terapiyaning selektivligi boʻyicha tadqiqotlar olib borilgan[4].
Nukleozid qaytar transkriptaza ingibitorlari
tahrir
Nukleozid qaytar transkriptaza ingibitorlari qaytar transkriptaza reaksiyasiga kirishadi.
| Dori
|
Abbreviatura
|
Savdo nomi
|
| Abakavir
|
ABC
|
Ziagen, Olitid
|
| didanozin
|
ddI
|
Videks
|
| Zalsitabin
|
ddC
|
Hivid, Zamitsit
|
| Zidovudin
|
AZT, ZDV
|
Retrovir
|
| Lamivudin
|
3TC
|
Epivir, Amivaren, Geptavir
|
| Stavudin
|
d4T
|
Zerit
|
|
|
|
| Dori
|
Qisqartirish
|
Savdo nomi
|
| tenofovir
|
TDF
|
Viread, Tenofovir, Virfoten
|
| Emtrisitabin
|
FTC
|
Emtriva
|
| Abakavir + Lamivudin
|
ABC/3TC, KVX
|
Epzikom
|
| Tenofovir + Emtrisitabin
|
TDF/FTC, TVD
|
Truvada
|
| Zidovudin + Lamivudin
|
ZDV/3TC, CBV
|
Kombivir, Zilakomb
|
| Zidovudin + Lamivudin + Abakavir
|
ZDV/3TC/ABC, TZV
|
Trizivir
|
|
Nukleozid boʻlmagan qaytar transkriptaza ingibitorlari
tahrir
Nukleozid boʻlmagan qaytar transkriptaza ingibitorlari (NNRTI) qaytar transkriptaza reaksiyaga kirishadi.
| Dori
|
Abbreviatura
|
Savdo nomi
|
| Delavrdin
|
DLV
|
Rekriptor
|
| Nevirapin
|
NVP
|
Viramune
|
| Efavirenz
|
EFV
|
Sustiva, Stokrin, Regastic
|
| Etravirin
|
ETR
|
Intellekt
|
| Rilpivirin
|
RPV
|
Edyurant
|
| Elsulfavirin
|
ESV
|
Elpida
|
Proteaza ingibitorlari (PI) Gag-Pol poliproteinlarini alohida oqsillarga parchalaydigan virusli proteaza fermentini bloklaydi. Natijada, yangi hujayralarni zararlashga qodir boʻlmagan virusli zarralar hosil boʻladi.
| Dori
|
Abbreviatura
|
Savdo nomi
|
| Amprenavir
|
APV
|
Ageneraz
|
| Atazanavir
|
ATV
|
Reataz
|
| indinavir
|
IDV
|
Kriksivan
|
| Lopinavir / Ritonavir
|
LPV/r
|
Kaletra, Kalidavir
|
| Nelfinavir
|
NFV
|
Virasept
|
|
|
|
| Dori
|
Abbreviatura
|
Savdo nomi
|
| Ritonavir
|
RTV, / r
|
norvir
|
| Sakvinavir — INV
|
SQV-INV
|
Inviraz (sakvinavir yumshoq jelatinli kapsulalar)
|
| Sakvinavir-MJK
|
SQV-FTV
|
2006-yilda Fortovaza chiqarilishi toʻxtatilgan
|
| Tipranavir
|
TPV
|
Aptivus
|
| Fosamprenavir
|
FPV
|
Leksiva/Telzir
|
| Darunavir
|
DRV
|
Prezista
|
|
Penetratsiya ingibitorlari
tahrir
Penetratsiya ingibitorlari virusli zarralarning limfotsitlarga kirishiga toʻsqinlik qiladi. Penetratsiya jarayoni uchta asosiy bosqichdan iborat:
- OIVning retseptorlarga biriktirilishi — CD4 molekulasi (birikma ingibitorlari uchun qoʻllash nuqtasi)
- OIVning koretseptorlari bilan oʻzaro taʼsiri (ko-retseptor blokerlari uchun qoʻllash nuqtasi)
- OIV-limfotsitlar sintezi
Mavjud uchta dori klassi — biriktiruvchi ingibitorlar, ko-retseptor blokerlari va termoyadro ingibitorlari — penetratsiya ingibitorlari guruhiga kitradi.
Integraza ingibitorlari
tahrir
Integraza ingibitorlari (IIs) — OIV-1 integraza fermentini uning faol joyiga bogʻlash orqali blokirovka qiladi, bu retrovirus DNKning hujayra DNKsiga integratsiyalashuvi jarayonida zanjir oʻtkazish bosqichini bloklaydi va shu bilan butun OIV replikatsiya siklini toʻxtatadi.
| Dori
|
Abbreviatura
|
Savdo nomi
|
| Dolutegravir
|
DTG
|
Tivikay
|
| Elvitegravir
|
EVG
|
Vitekta
|
| Raltegravir
|
RAL
|
Tarkibida Isentress saqlovchilar
|
| Biktegravir
|
BIC
|
Tarkibida Biktarvy saqlovchilar
|
- ↑ „Одобренные препараты для лечения ВИЧ-инфекции — на EUROLAB | Lechenie VICh / SPIDa i Lechenie i uxod“. 2014-yil 28-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 19-iyun.
- ↑ Cameron DW, Heath-Chiozzi M, Danner S, Cohen C, Kravcik S, Maurath C, Sun E, Henry D, Rode R, Potthoff A, Leonard J. Randomised placebo-controlled trial of ritonavir in advanced HIV-1 disease
- ↑ Kirk O, Mocroft A, Katzenstein TL, Lazzarin A, Antunes F, Francioli P, Brettle RP, Parkin JM, Gonzales-Lahoz J, Lundgren JD. Changes in use of antiretroviral therapy in regions of Europe over time. EuroSIDA Study Group.
- ↑ Harrington M, Carpenter CC. Hit HIV-1 hard, but only when necessary.
- Леви Д. Э.. ВИЧ и патогенез СПИДа, Перевод 3-го издания, M.. ISBN 978-5-91522-198-6.
- Малый В.П.. ВИЧ. СПИД. Новейший медицинский справочник. М.: Эксмо, 2009 — 224-307-bet. ISBN 978-5-699-31017-3.
- Покровский В.В. (редактор). ВИЧ-инфекция и СПИД: Национальное руководство. М.: ГЭОТАР-Медиа, 2013. ISBN 978-5-9704-2442-1.
- Bushman F.D., Nabel G.J., Swanstrom R. (Editors). HIV: From biology to prevention and treatment. Cold Spring Harbor, New York, USA: Cold Spring Harbor Laboratory Press, 2012 — 321-343-bet. ISBN 978-193611340-8.
- Hall J.C., Hall B.J., Cockerell C.J. (Editors). HIV/AIDS in the post-HAART era: Manifestations, treatment, and epidemiology. Shelton, CT, USA: People's Medical Publishing House - USA, 2011 — 389-403-bet. ISBN 978-1-60795-105-6.
- Kazmierski W.M. (Editor). Antiviral drugs: From basic discovery through clinical trials. John Wiley and Sons., Inc., 2011 — 1-208-bet. ISBN 978-0-470-45563-0.
- Levy J.A.. HIV and the pathogenesis of AIDS, Third edition, USA: American Society for Microbiology, 2007 — 363-396-bet. ISBN 9781555813932.
- Saag M.S., Chambers H.F., Eliopoulos G.M., Gilbert D.N., Moellering R.C. (Editors). The Sanford guide to HIV/AIDS therapy 2012. Sperryville, VA, USA: Antimicrobial Therapy Inc., 2012. ISBN 978-1-930808-69-0.
- Sax P.E., Cohen C.J., Kuritzkes D.R. (Editors). HIV essentials. Jones and Bartlett Learning, 2012 — 18-64-bet. ISBN 978-1-4496-5092-6.
- Volberding P.A., Greene W.C., Lange J.M.A., Gallant J.E., Sewankambo N. (Editors). Sande's HIV/AIDS medicine: Medical management of AIDS 2013. Elsevier, 2012 — 133-191-bet. ISBN 9781455706952.
