Vikipediya

Psyche Cattell

Psyche Cattell (1893-yil 2-avgust – 1989-yil 17-aprel) amerikalik psixolog boʻlib, bolalarda kognitiv rivojlanishni oʻrgangan.[1][2]  U 1939-1963-yillarda Pensilvaniya shtati Lankaster shahridagi Lancaster Guidance Clinicda bosh psixolog boʻlgan. U intellekt testlari boʻyicha kitob nashr etdi va oʻz uyida 1941-yildan 1974-yilgacha faoliyat koʻrsatgan bolalar bogʻchasi tashkil etdi. U bolalarning rivojlanishini baholash uchun ishlatiladigan IQ testining pastga yoʻnaltirilgan kengaytmasi boʻlgan Cattell Infant Intelligence Scale bilan mashhur.[3][4][5]

Yoshlik yillari tahrir

Psyche Cattell 1893-yil 2-avgustda Nyu-Yorkning Garrison shahrida Jeyms MakKin Kettell va Jozefin Ouen Kettell oilasida tugʻilgan[1][6] Uning otasi taniqli psixolog va Pensilvaniya universiteti va Kolumbiya universiteti kabi universitetlarda professor boʻlgan.

Taʼlim tahrir

Jeyms Kettell Psychega katta taʼsir koʻrsatdi, chunki u bolalarining taʼlimi bilan shugʻullangan. Professor sifatida Jeyms Kettell oʻz farzandlariga yuqori sifatli taʼlim berish uchun koʻplab resurslarga ega edi. Kettell va uning ukalari otalari va boshqa oʻqituvchilar tomonidan uyda taʼlim olishgan.[7] Kettell koʻpincha oʻz aka-ukalaridan orqada qoldi, ehtimol disleksiya tufayli, lekin unga hech qachon rasman tashxis qoʻyilmagan. Akademik qiyinchiliklari tufayli otasi uning kollejga borishini qoʻllab-quvvatlamadi. Natijada u kollejga pul yigʻish maqsadida ilmiy xodim boʻldi.[2]

Taʼlim Kettell hayotida yoshligidan otasi orqali katta rol oʻynadi. U oʻqish uchun yetarli pul ishlab topgach, 1912—1914-yillarda Barnard kollejida va 1913—1917-yillarda Sargent jismoniy tarbiya maktabida, keyinroq Kornell universitetida oʻqidi .[1] U va uning singlisi oʻrta maʼlumotga ega boʻlmagani uchun bu muassasalardan rasmiy diplom olmagan.[1] 1925-yilda u Korneldan sanʼat magistri va Garvard universitetida taʼlim magistri darajasini oldi.[2][8] U 1927-yilda Garvardda taʼlim fanlari doktori darajasini oldi[8] U Garvard Oliy taʼlim maktabidan taʼlim doktori unvonini olgan birinchi ayol boʻldi. 

Akademik martaba tahrir

U 1922-yildan boshlab Garvard universitetida va 1925—1926-yillarda Stenford universitetida ilmiy xodim boʻlgan[2] U 1936-yilgacha Garvardda ilmiy xodim boʻlib qoldi[2][6] Garvardda oʻqigan vaqti uni chaqaloqlarning IQ darajasini tekshirish usullari boʻyicha keyingi tadqiqotlar oʻtkizishga undadi. U Kaliforniyaga Lyuis Terman bilan Stenforddagi muvaffaqiyat testida ishlash va erkaklik-ayollik testini ishlab chiqish uchun bordi. 

Stenforddagi ishidan keyin u 1927-yilda Garvardga qaytib keldi. Garvardda tadqiqotchi boʻlib ishlaganida u bolalarning aql-idrokiga oid koʻplab testlarda qatnashgan va yordam bergan. Tadqiqotchi sifatida u ushbu aqliy testlarning koʻpini yaxshilash mumkinligini aniqladi, chunki ular chaqaloqlarga qaraganda maktab yoshidagi bolalarga koʻproq taalluqlidir. 1932-yilga kelib, u Garvardda tadqiqotchi lavozimiga tayinlandi va yangi sinov usulini ishlab chiqishni boshladi, buning natijasida Cattell Infant Intelligence Scale paydo boʻldi va 1940-yilda oʻzining „ Chaqaloqlar va yosh bolalarning aql-zakovatini oʻlchash“ kitobida chop etildi[6] U, shuningdek, Bostondagi bolalar bogʻchasida aqliy test boʻyicha oʻqituvchi boʻlgan. Yoz davomida u Woods Hole dengiz biologik laboratoriyasi, Mount Desert oroli biologik laboratoriyasi va Vena universiteti kabi muassasalarda koʻplab kurslarda qatnashdi.

Kettell 1939-yilda Lankasterdagi rahbarlik klinikasida bosh psixolog boʻlish uchun ukasi yashagan Lankasterga (Pensilvaniya shtati) koʻchib oʻtdi.[2][1][6] U umrining qolgan qismini shu hududda oʻtkazdi.[1] U, shuningdek, 1939-yildan 1943-yilgacha Lankaster okrugidagi ruhiy salomatlik klinikasida psixolog boʻlgan[2] U 1941-yilda oʻz uyida dastlab West End bolalar bogʻchasi va West End bolalar maktabi va bolalar bogʻchasi nomi bilan tanilgan yosh bolalar uchun maktab yaratdi[6] U The Cattell School nomi bilan tanildi va 1945-yilda rasman nomi oʻzgartirildi[2][6] U 1963-yilda Lancaster Guidance Clinicdan nafaqaga chiqqanidan keyin, 1974-yilda 80 yoshga toʻlguniga qadar operatsiyani davom ettirdi[2][1][6]

U 1972-yilda oʻz tajribasiga asoslanib , “Bolalarni mehr va chegaralar bilan tarbiyalash ” kitobini yozgan[2][1] U, shuningdek, mahalliy Lancaster New Era gazetasi uchun „Sakkiz yoshgacha boʻlgan bolalar“ deb nomlangan maqola yozgan.[2][1][8]

Kettell chaqaloqlarning aql-zakovat shkalasi tahrir

Garvardda ishlayotganida u oʻzining „ Chaqaloqlar va yosh bolalarning aql-zakovatini oʻlchash“ kitobi uchun tadqiqot oʻtkaza boshladi va chaqaloqlarda miya rivojlanishini baholashning eng yaxshi usullarini ishlab chiqishga rahbarlik qildi. Kettell bolalarning miya rivojlanishi va atrof-muhitning unga taʼsiri atrofida aylanib yuradigan koʻplab rivojlanish intellekt testlarida yordam berdi. Ushbu testlar 2 oydan 30 oygacha boʻlgan bolalarning qobiliyatini tekshirishga qaratilgan. U bu testni Stenford-Bine shkalasidan va Garvardda qilgan ishidan olgan.[2] U muammoni oʻsha paytda mavjud boʻlgan testlar bilan aniqladi va shuning uchun yosh bolalar uchun ishlaydigan yangi test usulini joriy etishga harakat qildi. Ushbu testlarning maqsadi yosh bolalarda miya rivojlanishini tahlil qilish, shuningdek, tugʻilish sharoitlarining markaziy asab tizimiga taʼsir qilish usullarini aniqlash edi. Kettell bu testlarni sinovdan oʻtgan har bir yosh guruhi uchun turli oʻyinchoqlar yordamida oʻtkazdi; har bir yosh darajasida besh xil element mavjud edi. U ushbu testlar orqali erta aqliy qobiliyatni tekshirishning standartlashtirilgan shaklini yaratdi va 274 bolaga 1346 ta tekshiruv oʻtkazdi.

Cattell Infant Intelligence Scale, ayniqsa, yosh diapazoni, qoʻllash vaqtining qisqaligi va oson baholash usullari tufayli juda taʼsirli deb topildi.Kettell uy hayotiga taʼsir qilishi mumkin boʻlgan obyektlardan foydalanishni hisobga olgan holda testga sezilarli oʻzgarishlar kiritdi va testni obyektivroq qilish uchun ularni sinovdan olib tashladi. U oʻzining "Chaqaloqlar va yosh bolalarning aql-zakovatini oʻlchash" kitobida oʻz topilmalarini nashr etdi va oʻlchovni tijorat maqsadlarida bajarish uchun baʼzi toʻplamlarni sotdi. Oʻlchov foydalidir, chunki u bolaning rivojlanishidagi muayyan muammolarni aniqlashga qodir boʻlmasa-da, u muammo borligini erta aniqlashi mumkin.

Akademik va professional ish tahrir

  • Ilmiy yordamchi, Garvard Growth Study, Garvard universiteti (1922—1925)[7]
  • Stenford universiteti (1925—1926) Lyuis Termanning psixologiya boʻyicha ilmiy xodimi[7]
  • Garvard universiteti jamoat salomatligi maktabi tadqiqotchisi (1932—1939)[7]
  • Bostondagi bolalar bogʻchasining aqliy testlari boʻyicha oʻqituvchisi (1936—1938)[7]
  • Psixolog, Livan okrugi ruhiy salomatlik klinikasi, Livan PA (1939—1942)[7]
  • Bosh psixolog, Lankasterdagi rahbarlik klinikasi, PA (1939—1963)[7]
  • Xususiy amaliyot (1939—1972)[7]
  • Cattell Infant Intelligence Scale (1940) nashr etilgan[7]
  • West End bolalar bogʻchasi asoschisi va direktori (keyinchalik The Cattell maktabi deb oʻzgartirildi), Lankaster, Pensilvaniya (1941—1974)[7]

Eʼtiborli asarlari tahrir

Psyche Cattell turli kitoblar va maqolalar muallifi:

  • Doimiy tishlarning chiqishi va oʻsishi. Dental tadqiqotlar jurnali, 8, 279-287 (1928). 
  • Tishlar yetuklik oʻlchovi sifatida. (Garvard Monogi. taʼlim. № 9). Kembrij: Garvard universiteti nashriyoti. (1928).OCLC 492563835OCLC 492563835
  • Chaqaloqlik davrida aql va vosita boshqaruvining rivojlanishi. Taʼlim tadqiqotlari sharhi. 6, 3-16. (1936). 
  • Chaqaloqlik davrida harakat funksiyalari va aqliy qobiliyatlarning rivojlanishi. Taʼlim tadqiqotlari sharhi. 9, 5-17. (1939). 
  • Chaqaloqlar va yosh bolalarning aql-zakovatini oʻlchash. NY: Psixologik korporatsiya (1940)ISBN 0384079253
  • Chaqaloqlarning aql-zakovati va uni oʻlchash. Nyu-York Fanlar Akademiyasining operatsiyalari. 3,162-71. (1941). 
  • Bolalarni sevgi va chegaralar bilan tarbiyalash. Chikago: Nelson-Xall (1972).ISBN 0911012206ISBN 0911012206

Shaxsiy hayoti tahrir

Kettell hech qachon turmushga chiqmagan, lekin ikki farzandni asrab olgan; 1931-yilda oʻgʻli Hudson va 1940-yilda bir qizi Jowain[2][1][6]

Soʻnggi hayot va oʻlim tahrir

Kettell 1987-yil mart oyida insultni boshdan kechirdi va uni Lankasterdagi uyidan koʻchib oʻtishga majbur qildi.[2] Kettell 1989-yil 17-aprelda Pensilvaniya shtatining Litits shahridagi Moravian Manorda vafot etdi.[8]

Manbalar tahrir

  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 Bazar. „Profile of Psyche Cattell“. Psychology's Feminist Voices. 7-yanvar 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 15-noyabr 2017-yil.
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 Hochman. „Psyche Cattell“. Women's Intellectual Contributions to the Study of Mind and Society. Webster University.
  3. ↑ Hooper, Stephen R; Conner, Robert E; Umansky, Warren (1986-yil iyun). „The Cattell Infant Intelligence Scale: A review of the literature“. Developmental Review. 6-jild, № 2. 146–164-bet. doi:10.1016/0273-2297 (86)90009-2. {{cite magazine}}: Check |doi= value (yordam); sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim: |date= (yordam)
  4. ↑ Bledsoe, Patricia. „The Predictive Value of the Cattell Infant Intelligence Scale“ (PDF). Loyola University Chicago (PhD thesis). 15 November 2017da asl nusxadan (PDF) arxivlandi. Qaraldi: 15–noyabr 2017–yil. {{cite magazine}}: Cite magazine requires |magazine= (yordam)CS1 maint: date format ()
  5. ↑ Strassmeier. „An Item Analysis of the Cattell Infant Intelligence Scale“. eCommons. Loyola University Chicago (PhD thesis). Qaraldi: 15-noyabr 2017-yil.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 6,7 Bitting. „Psyche Cattell dies“ (18-aprel 1989-yil). Qaraldi: 3-may 2021-yil.
  7. ↑ 7,00 7,01 7,02 7,03 7,04 7,05 7,06 7,07 7,08 7,09 „Human Intelligence: Psyche Cattell“. www.intelltheory.com. 2023-yil 30-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 5-sentyabr.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 Bitting. „Psyche Cattell dies at age 95; psychologist, school founder“ (18-aprel 1989-yil). Qaraldi: 3-may 2021-yil.
Manba xatosi: <ref> tag with name "cavanaugh" defined in <references> is not used in prior text.
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Psyche_Cattell&oldid=3781904" dan olindi