Qora
Qora — ohang, ob’ektdan yorugʻlik oqimining yoʻqligi. HTML-svetov tizimida #000000 deb belgilangan. Qora soyalar kul rang deb ataladi. Qora rang akromatik rang, yaʼni oq va kul rangga oʻxshash rangsiz rangdir[1]. U koʻpincha ramziy yoki majoziy maʼnoda zulmatni, oq esa yorugʻlik uchun ishlatiladi[2]. Qora va oq koʻpincha yaxshilik va yomonlik, qorongʻu asrlar va maʼrifat davri va tun va kun kabi qarama-qarshiliklarni tasvirlash uchun ishlatilgan. Oʻrta asrlardan beri qora rang tantanali va hokimiyat ramzi boʻlib kelgan va shu sababli uni sudyalar va bosh xokimyat vakillari tez-tez kiyib yurishgan[1].
| Black | |
|---|---|
.png)     | |
 Rang mutanosibligi | |
| Hex triplet | #000000 |
| sRGBB (r, g, b) | (0, 0, 0) |
| CMYKH (c, m, y, k) | (0, 0, 0, 100) |
| HSV (h, s, v) | (0°, 0%, 0%) |
| CIELChuv (L, C, h) | (0, 0, 0°) |
| Manba | By definition |
|
B: Normallashtirilgan [0–255] (bayt) H: Normallashtirilgan [0–100] (bir yuz) | |
HikoyaTahrirlash
Qora rang neolit davrida rassomlar tomonidan gʻor rasmlarida ishlatilgan birinchi ranglardan biri edi. XIV asrda Evropaning aksariyat qismida uni Qirollik, ruhoniylar, sudyalar va hukumat amaldorlari kiyib yurishgan. Evropa hukmdorlari buni kuch, qadr-qimmat, kamtarlik va vazminlik rangi deb bilishgan. XVI asrning oxiriga kelib, bu Evropaning deyarli barcha monarxlari va ularning sudlari har doim kiyadigan rangga aylandi[4].
Qora rang Evropaning katolik hukmdorlari kiygan rang boʻlsa-da, u Evropada protestant islohotining, Angliya va Amerikadagi puritanlarning ramziy rangi edi. Jon Kalvin, Filipp Melanchton va boshqa protestant ilohiyotchilari Rim-katolik cherkovlarining rang-barang va bezatilgan interyerlarini qoralashdi. Ular Papa va uning kardinallari kiygan qizil rangni, hashamat, gunoh rangi sifatida koʻrdilar[5]. Shimoliy Evropaning baʼzi shaharlarida olomon cherkovlar va soborlarga hujum qilib, oynalarni sindirib, haykallar va bezaklarni buzishdi. Protestant taʼlimotida kiyim moʻtadil va sodda boʻlishi kerak edi. Jamiatdan yorqin ranglar chiqarib tashlandi va ularning oʻrniga qora, jigarrang va kulrang ranglar ishlatila boshlandi. ayollar va bolalarga oq rang kiyish tavsiya qilindi[2].
17-asrning ikkinchi yarmida Evropa va Amerikada jodugarlardan qoʻrqish epidemiyasi tarqaldi. Koʻpchilik shayton yarim tunda qora shanba deb ataladigan marosimda, koʻpincha echki, it, boʻri, ayiq, kiyik yoki xoʻroz shaklida, yoki tanish ruhlar, qora tanlilar bilan birga paydo boʻlishiga ishonishardi. Shunday qilib, qora mushuklar va boshqa qora hayvonlar haqidagi xurofot keng tarqaldi. Oʻrta asrlarda Flandriyada Kattenshtut (Kattenstoet) deb nomlangan marosimda insonlarni sehrgarlardan himoya qilish uchun qora mushuklar Ypres Cloth Hall qoʻngʻiroqxonasidan uloqtirib tashlandi[3].
Qora rang 19-asrda ingliz romantik shoirlari, ishbilarmonlari va davlat arboblari kiyadigan rangga, 20-asrda esa modada olamidagi mashxur rangga aylandi[1]. Rim imperiyasida u motam rangiga aylandi[4].
Evropa va Shimoliy Amerikada oʻtkazilgan soʻrovlarga koʻra, bu rang koʻpincha motam, oxirat, sirlar, sehr, kuch, zoʻravonlik, yovuzlik va nafsl, yomon ishlar hamda zulm bilan bogʻliq[1].
Qora siyoh kitoblar, gazetalar hamda hujjatlarni chop etishda ishlatiladigan eng keng tarqalgan rangdir, chunki u oq qogʻoz bilan eng yuqori kontrastnga kirishadigan va shuning uchun oʻqish oson boʻlgan rangni taminlaydi. Xuddi shunday, oq ekrandagi qora matn kompyuter ekranlarida ishlatiladigan eng keng tarqalgan formatdir[1].
Standartlar va soyalar naʼmunalariTahrirlash
Jismoniy standartlarTahrirlash
Mutlaq qora tana - bu har qanday haroratda barcha diapazonlarda unga tushadigan barcha elektromagnit nurlanishni yutadigan jismoniy tanadir. Shunday qilib, mutlaq qora tanada yutilish qobiliyati (soʻrilgan energiyaning tushayotgan nurlanish energiyasiga nisbati) barcha chastotalar, tarqalish yoʻnalishlari va qutblanishlarning emissiyasi uchun 1 ga teng. Nomiga qaramay, mutlaqo qora tananing oʻzi har qanday chastotadan elektromagnit nurlanishni chiqarishi va vizual ravishda rangga ega boʻlishi mumkin. Mutlaqo qora tananing nurlanish spektri faqat uning harorati bilan belgilanadi.
Tushayotgan nurlanishning 99 % gacha (yaʼni albedo 0,01 ga teng) koʻrinadigan toʻlqin uzunliklarida yutadi, ammo infraqizil nurlanish u tomonidan ancha yomon soʻriladi. Maʼlum boʻlgan barcha moddalarning eng qorasi — 2014-yilda ixtiro qilingan, parallel yoʻnaltirilgan uglerod nanotubalaridan tashkil topgan. Vantablack moddasi — koʻrinadigan yorugʻlik, mikrotoʻlqinli va radio toʻlqinlar diapazonida unga tushadigan nurlanishning 99,965 foizini yutadi.
Quyosh tizimining jismlari orasida quyosh mutlaqo qora tananing xususiyatlariga ega. Quyoshning maksimal nurlanish energiyasi taxminan 450 nm toʻlqin uzunligiga toʻgʻri keladi, bu Quyoshning tashqi qatlamlarining harorati taxminan 6000 k ga toʻgʻri keladi (Agar biz Quyoshni mutlaqo qora tan deb hisoblasak[5].
Aralashtirilgan boʻyoqlarni olishTahrirlash
Bosmaxonada siyoh ishlab chiqarish uchun va boshqa hollarda koʻpincha boshqa fizik va kimyoviy xususiyatlarga mos keladigan boʻyoq yaratish orqali qora rangni sintez qilish kerak boʻladi (eruvchanlik, yorugʻlik qarshiligi, maʼlum bir sirt materialiga yaqinlik, va boshqalar) — bir nechta boʻyoqlar yoki pigmentlarni aralashtirish natijasida xosil boʻladi. Xususan, qora rangni sariq, magenta va koʻk rangli boʻyoqlarni subtractiv aralashtirish orqali olish mumkin. Eriydigan siyohlarni ishlab chiqarish uchun koʻpincha yashil va qizil boʻyoqlar aralashmasi ishlatiladi.
Vintage soya nomlari [6]Tahrirlash
- Antrasit — boy qora, kuchli yorqinlik bilan. Qoida tariqasida, bu rang koʻzlarning rangini tavsiflashda ishlatilgan.
- Slate — qora va kulrang, shifer nomidan — aspid, oʻquv taxtalarini tayyorlash uchun ishlatiladi.
- Bardadim — tasodifiy karta oʻyinlarida qora kostyumlar qirolining uy nomi.
- Buqa qoni — qizil rang bilan qora.
- Karamazi — qora sochli, qoramtir.
- Klushi — qora karta kostyum — belkurak.
Rossiyaning davlat ramzlari tarixida qora rang juda ajoyib roʻl oʻynayadi. 1380-yilda mashhur Kulikovo jangida. Knyaz Dmitriy Donskoyning rus armiyasi qoʻl bilan yaratilmagan Qutqaruvchi tasviri tushurilgan bayroq ostida jang qildi. Bayroqning ranglari qora va oltin rang edi[7].
1858-yilda imperator Aleksandr IIning 1858-yil 11-iyundagi farmoni bilan qora-oltin-oq rangli „gerb bayrogʻi“ joriy etildi. 1883-yil 28-aprelda Aleksandr III „Tantanali kunlarda binolarni bezash uchun bayroqlar toʻgʻrisida“ gi farmonni chiqardi, unda faqat oq-koʻk-qizil bayroqdan foydalanishni buyurdi. Oʻsha paytdan boshlab qora-sariq-oq Romanovlar hukmronlik uyining sulolaviy bayrogʻi hisoblanardi.
Madaniy kontekstda qora rang, qoida tariqasida, yovuzlikni anglatadi, bu „yomgʻirli kun“, „qora roʻyxat“, „qora chiziq“, „qora qoʻy“ va boshqalar kabi tez-tez ishlatiladigan metaforalar bilan tasdiqlanadi[8].
Qora bilan mashhur iboralarTahrirlash
- Qora hazil — bu hazilning oʻziga xos turi boʻlib, unda kulgili effektga axloqiy qadriyatlarni agʻdarish orqali erishiladi va kulgi boshqa vaziyatda dahshatga olib kelishi kerak boʻlgan narsadan kelib chiqadi. Muqaddas yoki tegib boʻlmaydigan mavzularni masxara qilishda inglizcha „qora komediya“lar yaratilgan.
- Noir (fransuzcha: noir — „qora“) — adabiy subjanr va kino yoʻnalishi .
- Qora metal („qora metal“) — musiqiy janr.
- Qora ritsar — Oʻrta asrlarda geraldik identifikatsiya belgilari boʻlmagan ritsar boʻlib, bu ritsarning yoʻqligi yoki oʻz shaxsini yoki oʻz qoʻlining kimligini yashirish istagi bilan bogʻliq boʻlishi mumkin.
- Qora jon — ular makkor, shafqatsiz odam haqida gapirishadi.
- Qora hasad — bu odamga, uning shaxsiy fazilatlariga, isteʼdodiga, goʻzalligiga, boyligiga nisbatan nafratli munosabat. Bu qora hasad hasadgoʻy odamni bu odamga nisbatan yomon ishlar qilishga undaydi (masalan, Motsart va Salieri).
- Qora kulba — dehqon kulbasining issiq qismi, moʻrisiz pechka (qora pechka). Bunday kulbada juda koʻp tutun bor edi, shuning uchun uni „qora“ deb atashgan.
- Qora porridge — boshqa ism ruscha pyuresi, bu qattiq qaynatilgan grechka pyuresi .
- Qora kitob 18-asrda arifmetikaning qiyinligi tufayli shunday nomlandi.
- Qora komediya komediya turi boʻlib, unda dolzarb, jamiyat uchun ogʻriqli va jiddiy mavzular mazax qilinadi.
- Qora suyak — quyi tabaqaga mansub odam haqida.
- Qora oʻlim oʻrta asrlarda tarqalgan vabo haqida.
- Qora sahifa — hayotdagi baxtsiz vaqt yoki voqea.
- Qora biznes yomon, yomon biznes.
- Qora ruhoniylar monastir ruhoniylaridir.
- Qora oltin neft haqida.
- Qora beretlar — maxsus politsiya boʻlinmasi — maxsus kuchlar (OMON) jangchilarining belgisi.
- Qora tanlilar — bu Rossiyaning soliqqa tortiladigan aholisi, oʻlpon, soliq toʻlaganlar.
- Qora hovli — shaharcha soligʻiga kiritilgan. Boshqacha aytganda, ogʻir hovli.
- Qora qayta taqsimlash — 19-asrning ikkinchi yarmidagi populistik tashkilot.
- Qora bozor — sotish taqiqlangan yoki sezilarli darajada cheklangan tovarlar va xizmatlar savdosi.
- Qora odam — bu odamda qorongʻu boshlanish hukmronligining ramzi, masalan, Pushkin Sergey Yeseninning sheʼrida xarakterga ega.
Mifologiya, eʼtiqodlar va afsonalarTahrirlash
- Chuvashlar qora hayvonlarga gʻayritabiiy kuch bagʻishlaydi. Masalan, qargʻa barcha odamlarning gʻazabini biladi va har safar odamlarga xiyonat qilganda, u kelajakni bashorat qiladi, muammolar haqida ogohlantiradi. Agar chuvash onasining kichik bolalari birin-ketin oʻlib ketsa, u tirik qolishi uchun yangi tugʻilgan chaqaloqqa qora rangdagi hayvonning nomini beriladi. Chuvashlarning eʼtiqodiga koʻra, qora rangli xoʻroz oʻz egasiga baxt keltiradi.
- Qora kiyimdagi erkaklar — bu asosan AQShda tarqalgan shahar afsonasi. Koʻpincha mashhur madaniyatda NUJlar va begona insonlarni oʻgʻirlashlar bilan bogʻliq turli xil fitna nazariyalarining elementi sifatida topiladi.
- Qora rangga boʻlgan eng mashhur eʼtiqod — bu qora mushuk (mushuk) odamning yoʻlidan yugurish haqidagi eʼtiqoddir. Agar mushuk „koʻkragida“, yaʼni kiyimdagi mahkamlagich tomon yugursa, bu ayniqsa yomon. „Baxtsizlikning oldini olish“ uchun siz boshqa yoʻl bilan borishingiz yoki hech boʻlmaganda chap yelkangizga uch marta tupurishingiz kerak. Rus xalq belgisi uyda boshqa birovning qora mushukining paydo boʻlishi muammoning xabarchisi ekanligini aytadi. Yana shunday eʼtiqodlardanbiri: momaqaldiroq paytida qora mushuk chaqmoqni oʻziga tortadi, shuning uchun ular bu vaqtda koʻchaga chiqishga urinishadi.
SimvolizmTahrirlash
- Qora rang koʻpincha erdagi quvonchlardan, oʻlimdan, qaygʻudan, stressdan, motamdan, noaniqlikdan, sirdan va qoʻrqinchli nomaʼlumlikdandan qochishning ramzi hisoblanadi („zulmat bilan qoplangan sir“). Yapon madaniyatida qora rang shogirdlik, yoshlikni anglatuvchi oq rangdan farqli oʻlaroq, yosh va tajribaning ramzi hisoblanadi. Qora rang koʻplab jang sanʼatlarida (qora kamar) eng yuqori darajani anglatadi. Turkiy tarixda, toponimikada qora „buyuk“, „ katta“, „yengilmas“ tushunchasini anglatadi. Qoraxoniylar imperiyasi-Buyuk (qora) xonlar, qora-Qumlar (qora qumlar emas, balki katta choʻl), qora-buloq, qora-Qalpaq va hatto ajoyib „qora-bas Barabas“ — turkiy tilidan „qora bosh“ deb tarjima qilingan. Qora-anarxistlarning anʼanaviy rangi. Qora bayroq ostida N.I.Maxno otryadlari Rossiya fuqarolar urushi paytida (1917-1922) jang qildilar. Qora bayroq tarixi Lion qo'zg'olonlari davridan (1831 va 1834), isyonkor boʻyoqchilar oq rang ustun boʻlgan monarxiya bayrogʻiga qarshi qora bayroqdan foydalangan paytga toʻgʻri keladi. Qora rang fashizm bilan bogʻliq, chunki Italiyadagi fashistik otryadlar (qora koʻylaklar) va SS shaklining variantlaridan biri. 21-asrda qora bayroqlar birinchi navbatda radikal Islomizm bilan bogʻliq. Qora bayroqlar asosan Al-Qoida va IShID terorchilik gruxlarida bor. Qora rang qizil, sariq va yashil ranglar bilan bir qatorda Afrika qit'asi va uning tub aholisini ramziy maʼnoda Pan-Afrika ranglaridan biridir. Anʼanaga koʻra, koʻplab mamlakatlarda rasmiy vakillik funktsiyalarini bajaradigan avtomobillar qora rangga boʻyalgan (garchi rasmiylar SSSRning Janubiy respublikalarida, aksincha, oq mashinalarda yurishgan).
DinTahrirlash
Xristianlikda, Xudo yorugʻlikni yaratishdan oldin koinot qora edi, deb ishoniladi. Koʻpgina dinlar dunyo asl zulmatdan yaratilganligini aytadilar[3]. Muqaddas Kitobda imon va nasroniylik nuri koʻpincha johillik va butparastlik zulmatiga qarama-qarshi qoʻyilgan. Xristian dinida shayton „zulmat shahzodasi“ deb ataladi.
Biroq, qora rangning ramziyligi cherkov hayotining oʻzida butunlay boshqacha maʼnoga ega boʻladi. Qora — monastirizmning rangi. Monastizm — bu „cherkov ichidagi cherkov“, „chuqur cherkov“, Masihda ochilgan yangi jamiyatning „tuzi“. Monastir yoʻliga kirgan kishi dunyodan va barcha dunyoviy manfaatlardan voz kechadi. Rohib oʻlganligi sababli, monastir liboslarining rangi qora, motam va oʻlim rangidir. Ammo bu holda, qora rang kelajakdagi „oq kiyim“, kelajakdagi maʼrifatning chuqur ramzidir. Qora monastir liboslari oʻlim eshiklarini kesib oʻtish uchun doʻzaxga tushgan Masihdan oʻrnak olib, yorugʻlik va shon-shuhrat yoʻlida yakuniy xoʻrlik va oʻlimning ramziyligini ifodalaydi[9].
Islomda qora rangga yashil rang kabi katta ahamiyat beriladi. Muhammad paygʻambarning askarlari koʻtargan bayroq qora rangda boʻlib, u shialarda ham mavjud (Mahdiyning kelishini bashorat qilgan).
Hinduizmda vaqt va oʻzgarish maʼbudasi Kali qora yoki quyuq koʻk teri bilan tasvirlangan. Uning ismi „qora“ degan maʼnoni anglatadi[3].
FunktsionallikTahrirlash
19—20-asrlarda maishiy texnika va mashinalar (masalan, telefonlar, tikuv mashinalari, paroxodlar, lokomotivlar, avtomobillar) koʻpincha ularning funksionalligini taʼkidlash uchun qora rangda ishlab chiqarilgan. 1914-yildan 1926-yilgacha ishlab chiqarilgan birinchi avtomobil faqat qora rangda mavjud edi. Barcha transport vositalaridan faqat samolyotlar kamdan-kam qora rangga boʻyalgan[1].
SarlavhalardaTahrirlash
- Cherny familiyasi va boshqa hosilalari: Chernov, Chernyaev va boshqalar.
- Hayvonot dunyosi: qora turna, qora oqqush, qora iguana, qora kayman, qora murda, qora karkidon, qora pantera .
- Toponimlar: Qora daryo, Qora Yar, Qora burni, Qora dengiz, Qora Rossiya [10] .
- Siyosat: Qora blok, Qora boʻlinish, Qora pantera partiyasi, Qora sher, Qora armiya .
- Sanʼat: " Qora kvadrat ".
- Adabiyot: " Qizil va qora ", " Qora rohib ", " Qora odam ", " Qora obelisk ", " Qora turna ".
- Kinematografiya: " Qora Piter ", " Qora ritsar ", " Qora qozon ", " Qora plash ".
- Musiqiy guruhlar: " Qora obelisk ", " Qora kofe ".
- Musiqa: " Qora qargʻa ", " Qora mushuk ", " Qora albom ".
- Komikslar: Qora fonar korpusi .
- Anatomiya: qora rang (oʻrta miyaning bir qismi).
Qora bilan topishmoqlarTahrirlash
- Qora sigir butun dunyoni yengdi (kecha).
- Qora, kichkina, koʻylakda sakrab, shohni uygʻotdi (burga)
- Qargʻa, lekin ot emas, qora, lekin ayiq emas, tuyoqsiz olti oyoq, shoxli, buqa emas (qora tarakan).
ManbalarTahrirlash
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Heller 2009.
- ↑ Pastoureau 2008.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Zuffi 2012.
- ↑ St. Clair 2016.
- ↑ Кочаров Г. Е. „Солнце“,. Физическая энциклопедия, 40000 экз, М.: Большая Российская энциклопедия, Lua xatosi: bad argument #2 to 'formatDate': invalid timestamp 'Yanvar'. — 594 bet. ISBN 5-85270-087-8.
- ↑ Russkiy svet. M.: Izdatelskiy Dom „Ekonomicheskaya gazeta“, 2011. S. 160—162
- ↑ Russkiy svet. M.: Izdatelskiy Dom „Ekonomicheskaya gazeta“, 2011. S. 186
- ↑ Тальма Лобель. Тёплая чашка в холодный день: Как физические ощущения влияют на наши решения. М.: Альпина Паблишер, Lua xatosi: bad argument #2 to 'formatDate': invalid timestamp 'Yanvar'.. ISBN 978-5-9614-4698-2.
- ↑ Russkiy svet… S. 183
- ↑ Drevnie russkie zemli s gorodami Grodno, Volkovisk, Slonim, Nesvijsk (nine eto vsyo goroda Belorussii), v verxovyax reki Neman.