Randal Cremer
Ser Uilyam Randal Cremer (1828-yil 18-mart – 1908-yil 22-iyul) odatda oʻzining ikkinchi ismi “Randal” bilan tanilgan, ingliz liberal parlament aʼzosi, pasifist va xalqaro arbitrajning yetakchi advokati edi. U 1903-yilda xalqaro arbitraj harakati bilan ishlagani uchun Tinchlik uchun Nobel mukofoti bilan taqdirlangan.[1]
| Shaxsiy maʼlumotlari | |
|---|---|
| Siyosiy partiyasi | Liberal |
| Mukofotlari |
|
Yoshligi tahrir
Cremer Angliya janubidagi Fareham shahrida ishchi oilasida tugʻilgan. Uning otasi murabbiy boʻlib, Randal Cremer tugʻilgandan soʻng oilani tark etgan. Onasi uni ikki singlisi bilan birga tarbiyalab, mahalliy metodistlar maktabida taʻlim olishini taʻminladi. U bepul maʻruzalarda qatnashib, oʻz bilimini oshirdi, quruvchi boʻlib oʻqidi va mohir duradgor boʻldi.
1852-yilda Londonga koʻchib oʻtgan Cremer kasaba uyushma tashkilotchisi sifatida faol boʻldi va tezda tan olingan mehnat rahbariga aylandi. Cremer 1865-yilda Xalqaro ishchilar assotsiatsiyasining kotibi etib saylangan, ammo ikki yildan soʻng 1867-yilda, tashkilot ayollarni aʻzolikka kirish huquqini berishga qaror qilgandan soʻng, isteʻfoga chiqdi. Ayollarning saylov huquqiga keskin qarshi boʻlgan[2], bu unga tashkilot juda radikal boʻlib borayotganini his qilishiga yordam bergan boʻlishi mumkin. Ilgʻor sabablar uchun kampaniyada faol ishtirok etgan va Marks tomonidan hurmat qilingan boʻlsa-da, Cremer ishchilar inqilobiga rozi boʻlmadi.[3]
Xalqaro arbitraj harakatidagi roli tahrir
1868-yilda parlamentga birinchi marta muvaffaqiyatsiz qatnashgan paytdan boshlab, Cremer nizolarni hal qilish uchun urushga tinch alternativa sifatida xalqaro arbitrajni kengaytirishni yoqlab chiqdi.[3]
U 1885-yildan 1895-yilgacha, soʻngra 1900-yildan 1908-yilda pnevmoniyadan vafot etgunga qadar Xaknining Shoreditch tumanidagi Haggerston uchun parlamentning liberal aʻzosi (deputat) etib saylangan.
Deputat sifatidagi platformasidan foydalanib, Cremer ham kontinental Yevropada, ham Atlantika boʻylab ittifoqchilarni, jumladan Frederik Passi, Uilyam Jennings Brayan va Endryu Karnegini oʻstirdi. Oʻzining aloqa tarmogʻi va tashkilotchilik qobiliyatidan foydalangan holda, Cremer hayoti davomida koʻplab xalqaro nizolarni tinch yoʻl bilan hal qilishda muvaffaqiyat qozongan xalqaro arbitraj institutlarini yaratish va kengaytirish uchun koʻp ish qildi. Bu ish parlamentlararo ittifoq va Xalqaro arbitraj ligasining hammuassisligini oʻz ichiga oladi; Amerika Qoʻshma Shtatlari va Buyuk Britaniya oʻrtasidagi 1897-yildagi Olney-Pauncefote shartnomasini qabul qilish, bu esa Essequibo hududi sifatida asosiy nizolarni arbitrajda muhokama qilishni talab qiladi (shartnoma AQSh Senati tomonidan rad etilgan va hech qachon kuchga kirmagan); va 1899 va 1907-yillardagi Gaaga tinchlik konferensiyalari uchun zamin tayyorlash.[3]
Arbitraj harakatidagi ishini eʻtirof etgan holda, Cremer 1903-yilda birinchi boʻlib yakkaxon boʻlgan Nobel Tinchlik mukofotini qoʻlga kiritdi[4] 8,000 funt sterlinglik mukofotning 7,000 funt sterlingini Xalqaro arbitraj ligasi uchun xayriya qildi.[5]
U, shuningdek, Fransiya Legion dʻhonneur chevalier unvoniga sazovor boʻldi,[6] Norvegiyaning Avliyo Olaf ritsar unvonini qoʻlga kiritdi va 1907-yilda ritsar unvoniga sazovor boʻldi.
Xaggerstondagi Randal Cremer boshlangʻich maktabi[7] uning sharafiga nomlangan.
Oʻlim tahrir
Cremer 1908-yil 22-iyulda vafot etdi va 2241 funt sterling (sof 1803 funt sterling) mulk qoldirdi.[5]
Manbalar tahrir
- ↑ „The Nobel Peace Prize 1903 Randal Cremer“. nobelprize.org.
- ↑ Views of Anti-Suffrage MP William Cremer, The Times, April 1906
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Mark Mazower „Chpt 3: The empire of Law“,. Governing the world. Allen Lane, 2012. ISBN 9780-7-1399683-8.
- ↑ „Winners“ (inglizcha). The Nobel Peace Prize. Qaraldi: 11-fevral 2021-yil.
- ↑ 5,0 5,1 „Sir W. Cremer's Will“. The Cardiff Times. David Duncan and William Ward. 24–oktabr 1908–yil.
{{cite magazine}}: CS1 maint: date format () - ↑ Among the world's peacemakers: an epitome of the Interparliamentary Union edited by Hayne Davis, 1908
- ↑ „Randal Cremer Primary School“. Hackney Borough Council. Qaraldi: 24-avgust 2009-yil.
Manbalar tahrir
- Randal Cremer on Nobelprize.org including the Nobel Lecture, January 15, 1905 The Progress and Advantages of International Arbitration
- About Sir Randal Cremer on www.nobel-winners.com
- The Hugh & Helene Schonfield World Service Trust (Wayback Machine saytida 2017-11-06 sanasida arxivlangan)
- Link to article about Cremer by Simon Hall-Raleigh in Journal of Liberal History, Issue 9, December 1995
- Evans, H.: Sir Randal Cremer: his life and work. T. Fisher Unwin, 1909.
Havolalar tahrir
- Hansard 1803–2005: contributions in Parliament by Randal Cremer
| Siyosiy idoralar | ||
|---|---|---|
| Oʻtmishdoshi: New position |
General Secretary of the International Workingmen's Association 1864–1866 |
Vorisi: Peter Fox |
| Oʻtmishdoshi: Peter Fox |
General Secretary of the International Workingmen's Association 1866–1867 |
Vorisi: Johann Eccarius |
| New constituency | Member of Parliament for Haggerston 1885–1895 |
Keyingisi |
| Oʻtmishdoshi: John Lowles |
Member of Parliament for Haggerston 1900–1908 |
Vorisi: Rupert Guinness, Viscount Elveden |