Rebab, rabab (arabcha: ربابة[1]) — kelib chiqishi arabcha boʻlgan, bir-ikki torli kamonchali (baʼzan chertib chalinadigan) cholgʻu asbobi, korpusi deyarli yumaloq boʻlib, qopqogʻida rezonans uchun dumaloq kichik teshikka ega.

Shoirlarning rebabi — „rebab-esh-shaer“ — bitta torli. Diapazoni birinchi oktavada re dan si demolgacha. Xonandalarning rebabi — „rebab el moganni“ ikki torli. Diapazoni kichik oktavadagi la dan birinchi oktavadagi la gacha. Rebabni tizzada ushlab, kamoncha bilan chalinadi. Rebab monoton ohangli qiroat yoki qoʻshiq aytishda akkomponement boʻlib xizmat qiladi. Arab orkestrida rebab uchramaydi.

XII asrda, rebab Evropada rebek nomi bilan oʻzlashtirib olingan. Turkiyada uch torli rebab bor. Forslar orasida rebabga oʻxshash asbob rabet barbitus deb ataladi.

Rebab turlari turli nomlar ostida Sharq xalqlari, Markaziy Afrika, shuningdek, Ispaniyaning turli xalqlari orasida, cholgʻuni tartibga solish va kuy ijro etishda oʻziga xos anʼanalarga ega.

Hozirgi vaqtda rebablarning bir nechta turlari qoʻllaniladi, nomlari shartli ravishda, bir xil turdagilar turli yerlarda turli nomlar bilan ataladi[2]. Masalan, afgʻon cholgʻusi katta chuqur korpusi yon tarafida oʻyiq joylari va kalta grifi bor[2]. Qashqar cholgʻu asbobida kichkina dumaloq korpus va uzun, tortilgan pardalari boʻlgan, grifi bor, oʻziga xoslikni unga asosidadi ikkita „oʻsimtasi“ ifodalaydi, ularning kelib chiqishi va nima maqsadda yaratilganligi nomaʼlum[2]. Shunisi eʼtiborga loyiqki, Sovet Tojikistonida 1940-yildan boshlab afgʻon reboblarini ijro etuvchi rubobchilar ansambli boʻlgan[2].

Galereya tahrir

Manbalar tahrir

  1. БРЭ 2015.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 „РУБАБ • Большая российская энциклопедия — электронная версия“. bigenc.ru. 2021-yil 26-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 26-oktyabr.

Adabiyotlar tahrir

  • „Ребаб“,Большая российская энциклопедия. Том 28, М., 2015 — 289 bet. 
  • „Ребаб“,Музыкальная энциклопедия. Том 4. М.: Советская энциклопедия, 1978. 
  • „Ребаб“,Музыкальный энциклопедический словарь. М.: Советская энциклопедия, 1990 — 454 bet. 
  • Rebab // Ensiklopedicheskiy slovar Brokgauza i Yefrona : v 86 t. (82 t. i 4 dop.). — SPb., 1890—1907.