Sakoku

Sakoku (soʻzma-soʻz tarjimasi „zanjirlangan mamlakat“) Yaponiya Tokugava syogunatining tashqi siyosatda yakkalanish siyosati boʻlib, unga 265 yil davomida, Edo davrida (1603—1888-yillar) amal qilingan. Ushbu siyosatda Yaponiya va boshqa davlatlar oʻrtasida savdo hamda diplomatik munosabatlar taqiqlangan, oʻzaro munosabatlar keskinlashgan. Deyarli barcha chet elliklarning mamlakatga kirishi, yaponiyaliklarning esa mamlakatdan chiqishi taqiqlangan.

Siyosat 1633—1639-yillarda hukmronlik qilgan syogun Tokugava Iemitsu boshchiligidagi syogunat hukumati (yoki (yaponcha: 幕府 bakufu)) tomonidan bir qator farmonlar orqali qabul qilingan va 1853-yildan keyin Metyu Perri boshchiligidagi Perri ekspeditsiyasi Yaponiyani ochilishga majbur qilganidan soʻng yakunlangan. Kanagava konventsiyasi deb ataladigan bir qator shartnomalar orqali Amerika (va gʻarb bilan savdo aloqalari yoʻlga qoʻyilgan.

Ushbu siyosat joriy etilishidan oldin asosan cheklanmagan savdo va keng qaroqchilik davri boʻlgan. Yapon dengizchilari va savdogarlari Osiyoga sayohat qilib, baʼzan maʼlum shaharlarda Nihonmachi jamoalarini tashkil qilgan, rasmiy elchilar esa Osiyo davlatlari, Yangi Ispaniya (XIX asr boshidan Meksika nomi bilan mashhur) va Yevropaga tashrif buyurgan. Bu davr Yaponiyada istiqomat qiluvchi va Yaponiya suvlarida faol boʻlgan koʻplab xorijiy savdogarlar va qaroqchilar uchun ham qayd etilgan.

Sakoku atamasi 1801-yilda yapon astronomi va tarjimoni Tadaoning „Sakoku ron“ deb ataluvchi qoʻlyozma asaridan olingan (yaponcha: 鎖国論). Shidzuki bu soʻzni XVII asrda yashagan nemis sayyohi Engelbert Kaempferning Yaponiyaga oid asarlarini tarjima qilayotganda kashf qilgan.

Yaponiya sakoku siyosati ostida butunlay yakkalanib qolmadi. Sakoku baʼzi feodal hududlar (han) tomonidan savdo va tashqi aloqalarga qatʼiy qoidalar qoʻyilgan tizim edi. Xitoy bilan Yaponiyaning gʻarbdagi Nagasaki porti orqali keng savdo aloqalari mavjud edi. Hatto bu joyda xitoyliklar uchun maxsus turar joylar ham mavjud edi. Siyosat shuni koʻrsatdiki, Yevropa bilan yagona aloqa manzili sifatida Nagasakidagi Dejimaʼda joylashgan Gollandiya faktoriyasi uchun ruxsat berilgan. Rangaku („Gollandiyani oʻrganish“) orqali Yaponiyaga gʻarbning ilmiy, texnik va tibbiy yangiliklari kirib keldi. Koreya bilan savdo Sushima domenida (hozirgi Nagasaki prefekturasining bir qismi) cheklangan va diplomatik almashinuv orqali amalga oshirilgan. Aynu xalqi bilan savdo Xokkaydodagi Matsumae domenida cheklangan va Ryukyu qirolligi bilan savdo Satsuma domenida (hozirgi Kagosima prefekturasi) amalga oshirilgan. Chet el bilan provinsiyalardagi ushbu toʻgʻridan-toʻgʻri tijorat aloqalaridan tashqari, savdo mamlakatlari Edo va Osaka qal'asidagi syōgun huzuriga muntazam ravishda missiyalar yubordilar.

Sakoku ostida savdo qilish

Sakoku davrida Yaponiya beshta sub'ekt bilan toʻrtta „darvoza“ orqali savdo qilgan. Eng kattasi Nagasaki shahridagi xususiy xitoy savdosi edi (u Ryukyu qirolligi bilan ham savdo qilgan), u yerda Gollandiyaning Sharqiy Hindiston kompaniyasiga ham ishlashga ruxsat berilgan. Xokkaydodagi Matsumae klan domeni (keyinchalik Ezo deb ataladigan) Aynu xalqi bilan savdo qilgan. Sushimaning So urugʻi daimyō orqali Koreyaning Choson sulolasi bilan aloqalar mavjud edi. Deyarli butun Edo davrida yarim mustaqil qirollik boʻlgan Ryukyu Satsuma domenidagi Shimazu klani daimyō tomonidan nazorat qilingan. Tashiro Kazui Yaponiya va ushbu sub'ektlar oʻrtasidagi savdo ikki turga boʻlinganligini aytadi: u „A“ guruhida Xitoy va Gollandiya mamlakatlari bilan munosabatlar Nagasakidagi Bakufuning bevosita yuridiktsiyasi ostida boʻlgan. „B“ guruhiga esa Koreya qirolligi va Ryukyu qirolligi kiritilib, ular bilan „bevosita Tsushima (So klani) va Satsuma (Simazu klani) domenlari shugʻullangan.

Yaponiyadan Koreyaga va Ryukyu qirolligiga sotilgan koʻplab mahsulotlar oxir-oqibat Xitoyga joʻnatildi. Ryukyu orollari va Koreyada savdoga mas'ul boʻlgan klanlar Yaponiya hududidan tashqarida savdo shaharchalarini qurdilar, u yerda savdo haqiqatda amalga oshirildi. Yapon sub'ektlarining ushbu savdo nuqtalariga borish va qaytish zarurati tufayli, bu chiquvchi savdoga oʻxshardi, yapon sub'ektlari asosan ekstraterritorial yerlarda xorijiy savdogarlar bilan muntazam aloqada boʻlgan. Nagasakidagi xitoylik va gollandiyalik savdogarlar bilan savdo shahardan tor boʻgʻoz bilan ajratilgan Dejima nomli orolda boʻlib oʻtdi; chet elliklar Dejimadan Nagasakiga kira olmasdilar, shuningdek, yapon fuqarolari ham maxsus ruxsatsiz Dejimaga kira olmasdilar. Orol aholisi uchun Dejimadagi sharoitlar haqoratli edi; Nagasaki politsiyasi ularni xohlagancha taʼqib qilishi mumkin edi va har doim orolni tark etishiga yoʻl qoʻymaslik uchun tor koʻprikda kuchli yapon qoʻriqchilari joylashgan edi.

Terminologiya

Sakoku davrida savdo-sotiq haqiqatda gullab-yashnagan. Munosabatlar va savdo maʼlum portlar bilan cheklangan boʻlsa-da, mamlakat yopiq emas edi. Darhaqiqat, syogunat portugaliyaliklarni siqib chiqargan boʻlsa ham, ular bir vaqtning oʻzida Gollandiya va Koreya vakillari bilan umumiy savdo hajmi zarar koʻrmasligini taʼminlash uchun munozaralar olib borishdi. Shunday qilib, bu davrning tashqi aloqalar siyosatini sakoku deb emas, balki butunlay tanho, izolyatsiya qilingan va „yopiq“ mamlakatni nazarda tutgan holda emas, balki kaikin sifatida talqin qilish tobora keng tarqalgan. Bu oʻsha paytdagi hujjatlarda ishlatilgan va xitoychadagi shunga oʻxshash haijin tushunchasidan olingan.

Qonuniy asos

 

Hech bir yapon kemasi ... yoki Yaponiyada tugʻilgan hech bir fuqaro mamlakatdan chiqib ketish haqida oʻylamasligi kerak. Kim bunga qarshi ish qilsa oʻldiriladi. Ekipaj va bortidagi yuklar buyruqqa asosan musodara qilinadi. Chet eldan qaytgan barcha shaxslar oʻlimga mahkum etiladi. Kim nasroniy ruhoniyni topsa, 400 dan 500gacha kumush va har bir masihiyga mutanosib ravishda mukofot beriladi. Katolik ta'limotini targʻib qiluvchi yoki bu shov-shuvli nomga ega bo'lgan barcha Namban (portugal va ispan) Onra missionerlar shaharning umumiy qamoqxonasida qamoqqa olinadi.. Portugaliyaliklarning butun irqi oilalari, hamshiralari va ularga tegishli boʻlgan narsalar Makaoga surgun qilinadi. Kim chet eldan xat olib kelaman yoki badargʻa qilingandan keyin qaytib kelaman deb oʻylasa, oilasi bilan oʻldirilsin. Shuningdek, kim uning uchun shafoat soʻramoqchi boʻlsa, oʻlimga hukm qilinadi. Hech bir zodagon va askarga chet ellikdan biror narsa sotib olishga ruxsat boʻlmaydi.

Anʼanaviy ravishda syogunat barqarorlik va arxipelagdagi tinchlikka tahdid solayotgan Ispaniya va Portugaliyaning mustamlakachilik va diniy taʼsirini yoʻqotish uchun sakoku siyosatini joriy etgan va amalga oshirgan deb hisoblanadi. Janubiy Yaponiyada (asosan Kyushu) katolik dinini qabul qilganlar soni ortib borayotgani tahdid sifatida koʻrilgan muhim element edi. 1970-yillarda yapon tarixchilari tomonidan olib borilgan ishlarga asoslanib, baʼzi olimlar bu fikrni siyosiy voqelikning qisman izohi deb hisoblab, eʼtiroz bildirishdi.

Tokugavadan oldin Toyotomi Xideyoshi Ispaniyaning Filippinni bosib olishi boshlanganidan keyin Yevropalik missionerlarga qarshi chiqishni boshlagan edi va u yerda ispanlarning asta-sekin rivojlanishi Tokugavada ham dushmanlikning kuchayishiga olib keldi.

XVII asr boshlarida dengizdagi taqiqlarni bosqichma-bosqich kuchaytirish motivlarini Tokugava bakufu ichki kun tartibida koʻrib chiqish kerak deb hisobladi. Ushbu kun tartibining elementlaridan biri nafaqat ijtimoiy tinchlikni taʼminlash, balki Tokugavaning mamlakatdagi boshqa qudratli lordlar, xususan, daimyō ustidan hukmronligini saqlab qolish uchun Yaponiyaning tashqi siyosati ustidan yetarlicha nazoratni amalga oshirish edi. Bu daimyō Sharqiy Osiyo savdo aloqalaridan Sengoku davrida siyosiy taʼsir koʻrsatish uchun foydalangan, bu esa ularga harbiy kuchlarini oshirishga imkon bergan edi. Daimyōning Yaponiyaga keladigan xorijiy kemalar bilan savdo qilish yoki chet elda savdo imkoniyatlarini qoʻllash qobiliyatini cheklash orqali Tokugava bakufu hech kim bakufu ustunligiga qarshi kurashish uchun yetarlicha kuchli boʻlmasligini taʼminlay olardi. Bu Tokugava bakufu tomonidan muqobil sankin-kōtai tizimini amalga oshirishning umumiy kelishilgan mantiqiy asosiga mos kelardi.

1587-yilda savdoni asosan Toyotomi Xideyoshi nazorati ostida boʻlgan Nagasaki orqali yoʻnaltirish bakufuga soliq va yigʻimlar orqali oʻz xazinasini mustahkamlash imkonini berdi. Bu kichik masala emas edi, chunki boylikning yetishmasligi oldingi Kamakura bakufu va Muromachi bakufularni hal qiluvchi yoʻllar bilan cheklab qoʻygan edi. Savdoning taqiqlanishi yapon arxipelagidan gʻarb va nasroniylik taʼsirini olib tashlashni asosiy omili sifatida aytish mumkin, garchi bu umumiy idrok boʻlsa ham, Yaponiya tarixini biroz yevrosentrik oʻqishdir.

Shunga qaramay, nasroniylik va u bilan eng kuchli bogʻlangan ikki mustamlakachi kuch Tokugava bakufu tomonidan haqiqiy tahdid sifatida koʻrildi. 1615-yilda Toyotomi urugʻining vorislari magʻlubiyatga uchragach, Tokugava Hidetada oʻz eʼtiborini Tokugava ustunligi uchun qolgan yagona ishonchli muammoga qaratdi. Sengoku davrida qurolli buddist rohiblar tomonidan diniy chaqiriqlar odatiy hol boʻlganligi sababli, markaziy hokimiyatga nisbatan diniy muammolar bakufu tomonidan jiddiy qabul qilindi. Imperator Meysho (1629—1643-yillar) ispanlar va portugallar Yangi Dunyoga qanday joylashayotgani haqida eshitib, qattiq shubhaga bordi va Yaponiya tez orada ular egalik qiladigan koʻplab mamlakatlardan biriga aylanadi, deb oʻyladi.

Yaponiyadagi nasroniylar oʻzlarining haqiqiy e'tiqodlarini yashirish uchun ishlatgan orqasida yashirin xochli budda haykali.

Protestant ingliz va golland savdogarlari ispan va portugal missionerlarini Osiyo mamlakatlarini madaniy jihatdan hukmronlik qilish va mustamlaka qilish siyosatining bir qismi sifatida dinni tizimli ravishda tarqatishda ayblash orqali bu tushunchani kuchaytirdilar. Gollandiyaliklar va inglizlar, odatda, yaponiyaliklar tomonidan din va savdoni bir-biridan ajratish imkoniyatiga ega boʻlgan, iberiyalik hamkasblariga esa katta shubha bilan qarashgan. Ispan va portugallardan savdo-sotiqni oʻz zimmasiga olmoqchi boʻlgan gollandlar bu fikrni mustahkamlashda hech qanday muammoga duch kelmadilar. Yaponiyadagi nasroniylar soni Frensis Xaver va daimyō kabi missionerlarning saʼy-harakatlari tufayli doimiy ravishda oʻsib bordi. Sakoku joriy etishga turtki boʻlgan toʻgʻridan-toʻgʻri qoʻzgʻolon 1637—1638-yillardagi Shimabara qoʻzgʻoloni boʻlib, 40 000 kishilik, asosan nasroniy dehqonlar qoʻzgʻoloni boʻlgan. Shundan soʻng, syogunat missionerlarni qoʻzgʻolonni qoʻzgʻatganlikda aybladi va ularni mamlakatdan haydab chiqarib, oʻlim jazosi bilan dinni qatʼiy taqiqladi. Qolgan yapon masihiylari, asosan, Nagasakida, yer osti jamoalarini tuzdilar va Kakure Kirishitan deb nom oldilar.

Tashqi dunyo bilan barcha aloqalar syogunat yoki bu vazifaga tayinlangan domenlar (Tsushima, Matsumae va Satsuma) tomonidan qatʼiy tartibga solindi. Gollandiyalik savdogarlarga faqat missionerlik faoliyati bilan shugʻullanmaslik sharti bilan Yaponiyada savdoni davom ettirishga ruxsat berildi. Bugungi kunda Yaponiya aholisining nasroniy ulushi (1%) boshqa Sharqiy Osiyo mamlakatlari, jumladan Xitoy (3%), Vyetnam (7%) va Janubiy Koreya (29%)ga qaraganda ancha pastligicha qolmoqda.

Taketomidagi mayoq, 1644-yilda chet el yuklarini kuzatish uchun qurilgan Sakishima mayoqlaridan biri

Sakoku siyosati, shuningdek, Yaponiyaning boshqa davlatlar bilan savdosini nazorat qilish, shuningdek, Sharqiy Osiyo ierarxiyasida oʻzining yangi oʻrnini mustahkamlash usuli edi. Tokugava oʻzining kichik miqyosdagi xalqaro tizimini yaratishga kirishdi. Bunda Yaponiya dori-darmonlar kabi muhim tovarlar savdosini davom ettirishi va Xitoyga boʻysunuvchi maqomga rozi boʻlishdan qochib, Xitoyda sodir boʻlayotgan voqealar haqida muhim maʼlumotlarga ega boʻlishi mumkin edi.

Yaponiyaning Choson bilan umumiy konstruktiv rasmiy diplomatik munosabatlari Koreya tomonidan Yaponiyaga muntazam elchilarni (Tongsinsa) joʻnatish imkonini berdi. Sushima va Koreya oʻrtasidagi jadal savdo, shuningdek, Pusanda yaponlarning mavjudligi bilan bir qatorda, Yaponiya Edo davrida Xitoyning madaniy, intellektual va texnologik oʻzgarishlariga kirishga imkon berdi. Dengiz taqiqlarining eng qatʼiy versiyalari eʼlon qilingan paytda, Min sulolasi Xitoyning katta qismi ustidan nazoratini yoʻqotgan va Yaponiyaning Min yoki Sin hukumatlari bilan rasmiy diplomatik munosabatlarni davom ettirishi keraksiz va ehtimol istalmagan ham edi. Chunki Xitoyda imperator qonuniyligi masalasi hal etilmagan edi.

Yaponiya oʻzi uchun zarur boʻlgan import tovarlarni Gollandiya bilan vositachilik savdosi va Ryukyu orollari orqali sotib olishga muvaffaq boʻldi. Shimazu klani Ryukyu orollarida yashirincha katta siyosiy taʼsir oʻrnatgan boʻlsa ham, yaponlar Ryukyu qirolligi hukmdorlarini Xitoy bilan vassal munosabatlarini saqlab qolishga undashgan. Sinlar Tayvanda Min tarafdorlarini magʻlub etgandan soʻng savdo-sotiq uchun ancha ochiq boʻldi va shuning uchun Yaponiya hukmdorlari Xitoy bilan rasmiy aloqalarni oʻrnatishga kamroq ehtiyoj sezdilar.

Sakoku uchun liberallashtirish muammolari XVIII asrda Yaponiya elitasidan kelib chiqqan, ammo ular hech qanday natija bermagan. Keyinchalik sakoku siyosati Yaponiya mineral resurslari, masalan, kumush va misning tashqi dunyoga toʻliq eksportiga qarshi asosiy himoya vositasi edi. Biroq, Nagasaki orqali kumush eksporti syogunat tomonidan barcha eksportni toʻxtatilguncha nazorat qilingan boʻlsa-da, Koreya orqali kumush eksporti nisbatan yuqori miqdorda davom etdi.

Bu davrda Yaponiyaning gʻarb texnologiyasidan xabardor boʻlish usuli, Dejima orqali olingan golland tilidagi tibbiy va boshqa matnlarni oʻrganish edi. Bu XVIII asr oxirida Rangaku (Gollandiya tadqiqotlari) nomi bilan mashhur boʻlgan rivojlanish vositasiga aylandi. Mamlakat ochilib, sakoku siyosati barbod boʻlgach, u usul ham eskirdi. Shundan soʻng koʻplab yapon talabalari (masalan, Kikuchi Dairoku) xorijiy mamlakatlarga oʻqishga yuborildi va koʻplab chet ellik xodimlar Yaponiyada ishga joylashtirildi.

Sakoku bilan bogʻliq siyosat Kommodor Perry tomonidan qoʻyilgan talablarga javoban Kanagava Konventsiyasi bilan yakunlandi.

Sakoku davri qiyinchiliklari

XVII, XVIII va XIX asrlarda gʻarb kuchlarini kengaytirish orqali Yaponiyaning yopiqligini tugatishga qaratilgan koʻplab yakka urinishlar qilingan. Amerika, Rossiya va Fransiya kemalari Yaponiya bilan aloqa oʻrnatishga harakat qilishdi, ammo rad etildi.

• 1640-yilda Makaodan portugaliyaliklar syogunatni haydab chiqarishni va savdoni toʻxtatishni bekor qilishga undash uchun elchilar yubordilar. Ular qoʻlga olindi, kemasi yoqib yuborildi va missiyaning 61 aʼzosi 4-avgust kuni bakufu buyrugʻi bilan qatl etildi.
• 1647-yilda Portugaliya harbiy kemalari Nagasakiga kirishga harakat qilishdi. Yaponlar kemalarni toʻxtatish uchun 900 ga yaqin qayiqdan iborat blokada tuzdilar. Ushbu urinishdan soʻng yaponlar Nagasakida qoʻshimcha xavfsizlik choralarini koʻrdilar. Chunki boshqa davlatlar yangi izolyatsiya siyosatiga eʼtiroz bildirishi va Nagasaki orqali kirishga urinishidan qoʻrquv ortib borayotgan edi.
• 1738-yilda rus dengiz floti eskadroni (shu jumladan Martin Spangberg) Xonsyu oroliga tashrif buyurdi. Ruslar hozir Rikuchu Kaygan milliy bogʻining bir qismi boʻlgan manzarali hududga toʻxtashdi. Yopiqlik siyosatiga qaramay, dengizchilarga xushmuomalalik bilan munosabatda boʻlishdi.
• 1778-yilda Yakutskdan Pavel Lebedev-Lastochkin ismli rus savdogar kichik ekspeditsiya tarkibida Xokkaydoga keldi. U sovgʻalar taklif qildi va muloyimlik bilan savdo qilish uchun ruxsat soʻradi.
• 1787-yilda Kont de Laperuz Jan-Fransua de Galaup Yaponiya suvlarida sayohat qildi. U Ryukyu orollariga, Xokkaydo va Saxalin oʻrtasidagi boʻgʻozga tashrif buyurib, uni oʻz nomi bilan atadi.
• 1791-yilda amerikalik tadqiqotchi Jon Kendrik qoʻmondonlik qilgan ikkita Amerika kemasi - Kapitan Kendrik boshchiligidagi Lady Vashington va kapitan Uilyam Duglas boshchiligidagi Greys kemasi - Kii yarim orolining janubidagi Kii Oshima orolida 11 kun toʻxtadi. Kendrik Yaponiyaga tashrif buyurgan birinchi taniqli amerikalik edi. Sayohat haqidagi yagona ingliz tilidagi maʼlumotga koʻra, ehtimol u Amerika bayrogʻini koʻtarib, orollarga daʼvo qiladi.
• 1792-yilda rus Adam Laksman Xokkaydo oroliga tashrif buyurdi.
• 1797—1809-yillarda bir nechta Amerika kemalari Napoleon urushlari paytida Britaniyaga qarshi mojaro tufayli oʻz kemalarini joʻnata olmagan gollandiyaliklarning iltimosiga binoan Nagasakida Gollandiya bayrogʻi ostida savdo qilgan. Ular:
  • 1797-yilda amerikalik kapitan Uilyam Robert Styuart Gollandiyaliklar tomonidan Bataviyadan buyurtma qilingan Eliza Nyu-York kemasini Gollandiya savdo tovarlari bilan Yaponiyaning Nagasaki shahriga olib keldi.
  • 1803-yilda Uilyam Robert Styuart „Yaponiya imperatori“ (asirga olingan va „Nyu-York Elizasi“ nomini oʻzgartirgan) kemasida qaytib keldi va Nagasaki bandargohiga kirib, Gollandiyaning Dejima anklavi orqali savdo qilishga urindi.
  • Massachusets shtatidagi Salemlik yana bir amerikalik kapitan Jon Derbi „Margaret“ kemasida Yaponiyani afyun savdosiga ochish uchun behuda urindi..
• 1804-yilda kapitan Adam Iogan fon Krusenstern boshchiligidagi rus ekspeditsiyasi Nagasakiga yetib keldi. Rossiya elchisi Nikolay Rezanov savdo aloqalari oʻrnatishni soʻradi. Bakufu bu soʻrovni rad etdi va kemalar 1805-yil bahorida qaytib ketishga majbur boʻldi. Keyingi uch yil ichida ruslar Saxalin va Kuril orollariga hujum qilishdi, bu esa Bakufularni Ezoda mudofaani kuchaytirishga undadi.
• 1808-yilda ingliz fregati HMS Phaeton Tinch okeanida Gollandiya kemalarini oʻlja olib, Gollandiya bayrogʻi ostida Nagasakiga suzib bordi va oʻljalari allaqachon qoʻldan chiqib ketganini bilib, yetkazib berishni talab qildi. Fayton Yaponiya hukumati Kiotodan yetib kelguncha suzib ketdi.
• 1811-yilda rus dengiz floti leytenanti Vasiliy Golovnin Kunashiri oroliga tushdi va Bakufu tomonidan hibsga olinib, 2 yilga qamaldi.
• 1825-yilda, Takahashi Kageyasu taklifiga koʻra, syogunat „Xorijiy kemalarni haydash toʻgʻrisida buyruq“ chiqardi. Bunda qirgʻoq maʼmurlariga qirgʻoqqa kelayotgan chet elliklarni hibsga olishni yoki oʻldirishni buyurdi.
• 1830-yilda oʻz xoʻjayinlariga qarshi muvaffaqiyatli qoʻzgʻolon koʻtargan va Xitoyning Kanton shahriga joʻnab ketgan Kipr deb nomalnadigan ikki machtali britaniyalik mahkumlar kemasi (Avstraliyadagi koloniyalar uchun moʻljallangan) Tokusima prefekturasidagi Mugi shahri yaqinida joylashgan Sikoku qirgʻogʻiga yetib keldi. Qoʻzgʻolonchilarga suv, oʻtin va oziq-ovqat juda kam edi, ammo yaponiyaliklar hujum qilib, ularni qaytarib yuborishdi. Bu hozirgi Avstraliya suvlaridan Yaponiyaga borgan birinchi kema edi.
• Shuningdek, 1830-yilda Yaponiya tomonidan daʼvo qilingan, ammo aholi yashamaydigan Bonin orollaridagi Chichijima oroliga langar tashlandi va u yerda birinchi koloniya amerikalik Nathaniel Savory tomonidan tashkil etildi.
• 1837-yilda Kantonda (Guanchjou) Charlz V. King ismli amerikalik tadbirkor Oregon qirgʻogʻida bir necha yil oldin kema halokatga uchragan uch yapon dengizchisini (ular orasida Otokichi ham bor edi) Yaponiyaga qaytarishga urinib, savdoni ochishga harakat qilib koʻrdi. U qurolsiz Amerika savdo kemasi Morrison bilan Uraga kanaliga bordi. Kema bir necha marta oʻqqa tutildi va oxiri muvaffaqiyatsiz holda ortga qaytdi.
• 1842-yilda Xitoyning afyun urushida magʻlubiyati haqidagi xabar va Morrison voqeasidan keyingi ichki tanqidlardan soʻng, Bakufu chet elliklarni qatl qilish buyrugʻini bekor qilib, Yaponiyada yonilgʻi quyish huquqi toʻgʻrisidagi xorijiy talablarga ijobiy javob berdi va dastlabki „buyurtmani“ qabul qildi.
• Kapitan Fornier-Duplan boshchiligidagi fransuz dengiz ekspeditsiyasi 1844-yil 28-aprelda Okinavaga tashrif buyurdi. Savdo rad etildi, ammo ota Forkad tarjimon bilan shu yerda qoldi.
• 1845-yilda Manxetten (1843) kit ovlash kemasi halokatga uchragan 22 yapon dengizchini qutqardi. Kapitan Merkator Kuperga Edo koʻrfaziga ruxsat berildi, u yerda toʻrt kun qolib, Edo gubernatori va imperatorning bir qancha yuqori darajali zobitlari bilan uchrashdi. Ularga bir qancha sovgʻalar berilib, ularning ketishlariga ruxsat berildi. Lekin hech qachon qaytib kelmasliklarini aytishdi.
• 1846-yil 20-iyulda Qoʻshma Shtatlar hukumati tomonidan savdoni ochish uchun yuborilgan qoʻmondon Jeyms Biddl Tokio koʻrfaziga ikkita kema, shu jumladan 72 ta toʻp bilan qurollangan bitta harbiy kema bilan langar tashladi, biroq uning savdo kelishuvi haqidagi talablari muvaffaqiyatsizligicha qoldi.
• 1846-yil 24-iyulda fransuz admirali Sesil Nagasakiga keldi, ammo muzokaralarda muvaffaqiyatsizlikka uchradi va qolishga ruxsat berilmadi. Unga Okinavada yapon tilini oʻrgangan ikki ruhoniy hamroh boʻlgan: Ota Forkad and Ota Ko.
• 1848-yilda yarim Shotlandi/Yarim chinuk Ranald MakDonald Yaponiyaga kirish uchun Rishiri orolida kemasi halokatga uchragandek koʻrsatdi. U Nagasakiga yuborildi va u yerda 10 oy qolib, Yaponiyadagi birinchi ingliz tili oʻqituvchisi boʻldi. Amerikaga qaytib kelgach, MakDonald Amerika Qoʻshma Shtatlari Kongressiga yozma bayonot berib, yapon jamiyati yaxshi politsiya tizimiga ega ekanligini, yapon xalqi oʻzini yaxshi tutishini va eng yuqori standartlarga ega ekanligini tushuntirdi.
• 1848-yilda kapitan Jeyms Glinn Nagasakiga suzib bordi va nihoyat amerikaliklarning „yopiq mamlakat“ Yaponiya bilan birinchi muvaffaqiyatli muzokarasiga kirishdi. Jeyms Glin Amerika Qoʻshma Shtatlari Kongressiga Yaponiyani ochish boʻyicha muzokaralar uchun kuch ishlatishni tavsiya qildi va shu bilan Perri ekspeditsiyasiga yoʻl ochdi.
• 1849-yilda Qirollik dengiz flotining HMS Mariner kemasi topografik tadqiqot oʻtkazish uchun Uraga bandargohiga kirdi. Kema bortida tarjimon sifatida ishlagan yaponiyalik halokatga uchragan Otokichi boʻlgan. Yaponiya hukumati bilan muammolarga duch kelmaslik uchun u oʻzini xitoylik qilib koʻrsatdi va yapon tilini goʻyoki Nagasaki bilan aloqada ishlagan tadbirkor otasidan, oʻrganganligini aytdi.
• 1853-yilda Yevfimiy Putyatinning Rossiya elchiligi Nagasakiga keldi (1853-yil 12-avgust). Elchilar 1853-yilda Hisashige Tanaka tomonidan Yaponiyada bugʻ dvigatelini ishlab chiqarish boʻyicha birinchi urinishlarga asos boʻlgan bugʻ dvigatelini namoyish etdi.

Bu muvaffaqiyatsiz urinishlar 1853-yil 8-iyulda AQSh harbiy -dengiz kuchlari komandori Metyu Perri toʻrtta harbiy kemasi : Missisipi, Plimut, Saratoga va Suskehanna bilan Edo koʻrfaziga (Tokio) kirib, oʻz kemalarining tahdidli kuchini namoyish etguniga qadar davom etdi. U Yaponiyadan gʻarb bilan savdo qilish uchun ochiq boʻlishni talab qildi. Ushbu kemalar kurofune (qora kemalar) sifatida tanildi.

Izolyatsiyaning tugashi

Komodor Perri flotining 1854-yilda Yaponiyaga ikkinchi tashrifi.

Keyingi yili Kanagava konventsiyasini imzolash uchun (1854-yil 31-mart) Perri sakkizta kema bilan qaytib keldi va Syogunni Yaponiya va Qoʻshma Shtatlar oʻrtasida rasmiy diplomatik munosabatlar oʻrnatgan "Tinchlik va doʻstlik shartnomasi " ni imzolashga majbur qildi. Buyuk Britaniya 1854-yil oxirida Angliya-Yaponiya doʻstlik shartnomasini imzoladi.

1852—1855-yillarda Rossiya dengiz floti admirali Yevfimiy Putyatin syogundan Rossiya uchun qulay savdo shartlarini olishga bir necha bor urindi. 1853-yil iyun oyida u Nagasaki koʻrfaziga tashqi ishlar vaziri Karl Nesselrodening maktubini olib keldi va Tanaka Hisashigega Yaponiyada birinchi marta koʻrilgan bugʻ dvigatelini koʻrsatdi. Uning saʼy-harakatlari 1855-yil fevralda Shimoda shartnomasini imzolash bilan yakunlandi.

Besh yil ichida Yaponiya boshqa gʻarb davlatlari bilan ham shunday shartnomalar imzoladi. Harris shartnomasi 1858-yil 29-iyulda AQSh bilan imzolandi. Ushbu "Ansey shartnomalari " yapon ziyolilari tomonidan tengsiz, qurolli diplomatiya orqali Yaponiyaga majburlangan va gʻarbning Yaponiyani qitʼani egallab olgan imperializmga tortish istagining belgisi sifatida keng koʻrib chiqildi. Boshqa chora-tadbirlar qatorida, ular gʻarb davlatlariga import bojlari va barcha tashrif buyurgan fuqarolariga ekstraterritoriallik huquqini soʻzsiz berishdi. Ular XX asr boshlarigacha Yaponiyaning gʻarb bilan munosabatlarida ogʻriqli nuqta boʻlib qolaverdi.

Gʻarbga missiyalar

Nadarning oʻgʻli, 1863-yilda Yaponiyaning Yevropadagi Ikkinchi elchiligi a'zolari bilan suratga olingan. Nadar tomonidan suratga olingan.

gʻarb sivilizatsiyasini oʻrganish, shartnomalarni qayta koʻrib chiqish, tashqi savdoga shaharlar va portlarning ochilishini kechiktirish uchun Bakufu tomonidan chet elga bir nechta missiyalar yuborildi.

Yaponiyaning Qoʻshma Shtatlardagi elchiligi 1860-yilda Kanrin Maru kemasi bortida yuborilgan.

1861-yildagi Susima voqeasida rus floti xorijiy davlatlar bilan tashqi savdo uchun rasman ochilmagan portni majburan ochishga harakat qildi, ammo u inglizlar yordamida qaytarildi.

1862-yilda Yevropaga elchilik, 1863-yilda esa Yevropaga ikkinchi elchilik yuborildi. Yaponiya ham delegatsiya yubordi va 1867-yilda Parijda boʻlib oʻtgan Jahon koʻrgazmasida qatnashdi.

Syogunatdan farqli boshqa missiyalar ham Yevropaga yuborilgan, masalan, Choshu Beshligi va Satsuma fiefining missiyalari.

Yana qarang

• Haijin
• Kanagava konvensiyasi

Qoʻshimcha oʻqish uchun

• • Hall, John Wesley. (1955) Tanuma Okitsugu: Forerunner of Modern Japan. Cambridge: Harvard University Press.
  • Oshima, Akihide. (2009) Sakoku to iu Gensetsu.（大島明秀『「鎖国」という言説』）Kyoto in Japan: Minerva Publisher.

Havolalar

• „Numismatist in Commodore Perry's fleet (1853–54)“, Journal of Antiques, 2005-yil avgust, 8-aprel 2016-yilda asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2022-yil 4-iyun {{citation}}: Andozada hech qanday qiymat berilmagan (boʻsh) nomaʼlum parametr mavjud: |seperator= (yordam); sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim: |access-date= va |date= (yordam).