Vikipediya

Valeriy Bykovskiy

(Valery Bykovskydan yoʻnaltirildi)

Valery Fyodorovich Bykovsky (ruscha: Вале́рий Фёдорович Быко́вский ; 1934-yil 2-avgust — 2019-yil 27-mart) Sovet kosmonavti boʻlib, uchta kosmik parvozni amalga oshirdi: „Vostok 5“, "Soyuz 22 " va „Soyuz 31“ va „Vostok 3“ va „Soyuz 37“ kemalarida ham zaxirada boʻlgan.

Valery Bykovsky
Tavalludi
Valery Fyodorovich Bykovsky

2-avgust 1934-yil
Pavlovskiy Posad, Sovet Ittifoqi
Vafoti 27-mart 2019-yil(2019-03-27)
(84 yoshda)
Fuqaroligi SSSR va Rossiya
Kasbi Aviator
Millati Rossiya
Mukofotlari Sovet Ittifoqi Qahramoni ordeni
Lenin ordeni
Kosmik karyera
Daraja General-mayor, Sovet havo kuchlari
Kosmosdagi vaqt
 20 kun 17 soat 48 minut
Tanlash 1960-yil Havo kuchlari 1-guruhi
Missiyalar Vostok 5, Soyuz 22, Soyuz 31/Soyuz 29
Missiya belgisi

Erta hayot va martaba tahrir

1934-yil 2-avgustda Rossiyaning Pavlovskiy Posad shahrida tugʻilgan Bykovsky Fyodor Fyodorovich Bykovsky va Klavdiya Ivanovaning oʻgʻli edi. Uning singlisi Margarita uch yil oldin tugʻilgan. U toʻrt yoshga toʻlganda, Ikkinchi Jahon urushi boshlandi, bu oilani Kuybishevga, keyinroq yana Syzranga, Moskva yaqiniga koʻchib oʻtishga majbur qildi.[1] 14 yoshida Bikovskiy dengiz maktabiga borishni xohladi, lekin otasi bu fikrni qoʻllab-quvvatlamadi va uni maktabda qolishga undadi. Bir necha kundan keyin Bykovsky Sovet havo kuchlari klubi haqidagi maʼruzada qatnashdi, bu esa uni uchuvchi boʻlish orzusini amalga oshirishga ilhomlantirdi. 16 yoshida u Moskva shahar aviatsiya klubida parvoz nazariyasi saboqlarini oʻta boshladi.[2]

Bykovsky 18 yoshida aviatsiya maktabini tugatdi va Kachinsk harbiy aviatsiya akademiyasiga oʻqishga kirdi.[3] U 21 yoshida akademiyani tugatib, leytenant unvonini oldi. 25 yoshida u qiruvchi uchuvchi boʻldi va keyinchalik kosmonavtlarni tayyorlashni boshlaganida 72 dan ortiq sakrash bilan uchuvchi va parashyut instruktoriga aylandi.[2]

Kosmonavt karyerasi tahrir

Vostok dasturi tahrir

26 yoshida u Jukovskiy nomidagi harbiy muhandislik akademiyasida kosmonavtlarni tayyorlashni boshlagan.[2] Uning birinchi vazifasi „Vostok 3“ ning zaxira uchuvchisi boʻlgan.[4]

 
Bykovskiy va Valentina Tereshkova bolalar bilan, taxminan 1963-yil

Bykovsky 1963-yil 14-iyunda „Vostok 5“ missiyasida uchirdi. Parvoz davomida u Yer ufqini suratga olish va noʻxatning oʻsishini hujjatlashtirish kabi tajribalar oʻtkazdi. Parvozdan ikki kun oʻtgach, Valentina Tereshkova „Vostok 6“ kosmik kemasini oʻzining kosmik kemasidan besh kilometr uzoqlikda uchirdi.[5] U 1963-yilda „Vostok 5“ orbitasida besh kun boʻlganida[6] koinotga chidamlilik boʻyicha rekord oʻrnatdi, bu erda uning chaqiruv belgisi „Hawk“ (ruscha: Yastreb) edi.[7] Garchi bu parvoz davomiyligi bir necha kishidan iborat ekipajlar tomonidan oshib ketgan boʻlsa-da, bu yolgʻiz kosmik parvoz uchun chidamlilik rekordi boʻlib qolmoqda.[5] „Vostok 5“ orbitasida Bikovskiy ham kommunistik partiyaga aʼzo boʻldi.[8] 1966-yil 30-aprelda unga polkovnik unvoni berilgan.

Soyuz dasturi tahrir

Bykovsky „Soyuz 1“dan keyin tez orada uchirilishi rejalashtirilgan „Soyuz 2“ning dastlabki missiyasi qoʻmondoni etib tayinlandi. „Soyuz 2“ ning uch ekipaj aʼzosidan ikkitasi „Soyuz 1“ga yoʻldan tashqarida harakatlanish (EVA) orqali kirishi kerak edi. „Soyuz 1“ parvozi paytida bir vaqtning oʻzida koʻplab muammolar missiya rahbariyatini kosmik kemaga erta kirishni nazorat qilishga majbur qildi. Bu ham uchrashuv boʻlib oʻtmagani uchun „Soyuz 2“ parvozini bekor qilishga olib keldi. „Soyuz 1“ da asosiy parashyutni ushlab turgan trubka juda qoʻpol edi, bu ishqalanishga olib keldi, shuning uchun drogue parashyut uni tortib ololmadi. Kosmik kema yerga soatiga 93 mil tezlikda urilgan va Vladimir Komarov halok boʻlgan. „Soyuz 2“ kapsulasi „Soyuz 1“ bilan bir xil xususiyatlarga ega boʻlganligi sababli, Bykovsky va uning ekipaji oʻlganida, missiya bajarilgan boʻlar edi.[9]

U Vladimir Aksyonov bilan „Soyuz 22“ missiyasida uchgan. Missiya 1976-yil 15-sentabrda boshlangan. Kapsula dastlab Apollon-Soyuz sinov loyihasi (ASTP) uchun zaxira edi. Missiyaning asosiy maqsadi Yerni kuzatish usullarini oʻrganish va qoʻllash edi.[10]

 
Valeriy Bikovskiy va sharqiy nemis astronavti Zigmund Yan „Soyuz 31“ missiyasidan keyin

U Sharqiy Germaniyalik Zigmund Jan bilan „Soyuz 31“ ning „Salyut 6“ kosmik stansiyasiga missiyasini boshqargan. U 1978-yil 26-avgustda uchirilgan. Ularga „Soyuz-29“ga yetib borgan kosmik stansiyada yana ikki kosmonavt qoʻshildi. Ular toʻrt yoshga toʻlganda, oʻzlari ustida biologik tajribalar oʻtkazdilar. Bykovskiy va Yan 3-sentabr kuni „Soyuz 29“ kapsulasida stansiyani tark etishdi va shu kuni kechroq Yerga qoʻndi.[11]

Kosmonavtdan keyingi faoliyati tahrir

Uning keyingi faoliyatining katta qismi dunyoning sotsialistik mamlakatlari orasida Interkosmos dasturini targʻib qilishga bagʻishlangan. Yoshi munosabati bilan 1988-yilda harbiy xizmatdan zaxiraga oʻtkazilgan.[12] „Soyuz 31“ missiyasidan soʻng Sharqiy Berlindagi Sovet fan va madaniyati markazi direktori boʻldi.[13]

Shaxsiy hayot tahrir

Bikovskiy oʻtkir sportchi edi:

Harbiy havo kuchlarida xizmat qilish bizni ham jismonan, ham ma'naviy jihatdan kuchli qildi. Har birimiz kosmonavtlar Harbiy havo kuchlarida xizmat qilganimizda sport va PT bilan jiddiy shug'ullanganmiz. Bilaman, Yuriy Gagarin xokkeyni yaxshi ko'rardi. U darvozabon o'ynashni yaxshi ko'rardi. German Titov gimnastika ishqibozi edi, Andriyan Nikolayev chang'ini yaxshi ko'rardi, Pavel Popovich og'irlikni ko'tarish bilan shug'ullangan. Sport kosmonavtlar hayotining oʻziga xos xususiyati boʻldi desam, yanglishmayman.[14]

U Valentina Mixaylovna Suxova bilan turmush qurgan, ularning ikki oʻgʻli bor.[15] 2019-yil 27-martda vafot etdi.[15]

Faxr va mukofotlar tahrir

 
Valeriy Bikovskiy va Vostok 5 koʻrsatilgan 1963-yil Sovet pochta markasi
  • Ikki karra Sovet Ittifoqi Qahramoni (1963-yil 22-iyun va 1976-yil 28-sentabr)[16]
  • Lenin ordeni (1963,[16] 1976 va 1978)
  • Qizil Yulduz ordeni (1961)
  • Doʻstlik ordeni (2011-yil 12-aprel)
  • Mehnat Qizil Bayroq ordeni (1976)
  • Sovet Ittifoqida xizmat koʻrsatgan sport ustasi[17]
  • SSSR uchuvchi-kosmonavti (1963)
  • „Bokira erlarni oʻzlashtirish uchun“ medali (1963)
  • Sotsialistik Mehnat Qahramoni (Bolgariya, 1963)
  • Georgiy Dimitrov ordeni (Bolgariya, 1963)
  • Germaniya Demokratik Respublikasi Qahramoni (Sharqiy Germaniya, 1978)
  • Karl Marks ordeni, ikki marta (Sharqiy Germaniya, 1976, 1978)
  • Sotsialistik Mehnat Qahramoni (Vetnam, 1963)
  • Grunvald xochi, 1-sinf (Polsha, 1963)
  • Indoneziya Respublikasi yulduzi, 2-darajali (1963)[18]
  • Oltin medal. Tsiolkovskiy nomidagi Fanlar akademiyasi
  • FAI De La Vaulx medali (1963)[19]

Manbalar tahrir

  1. ↑ Burgess, Hall, Collin, Rex. The First Soviet Cosmonaut Team:Their Lives and Legacies. Praxis Publishing, 2009 — 37–39 bet. ISBN 978-0-387-84823-5. 
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Burgess, Hall, Collin, Rex. The First Soviet Cosmonaut Team:Their Lives and Legacies. Praxis Publishing, 2009 — 37–39 bet. ISBN 978-0-387-84823-5. 
  3. ↑ Burgess, Hall, Collin, Rex. The First Soviet Cosmonaut Team:Their Lives and Legacies. Praxis Publishing, 2009 — 37–39 bet. ISBN 978-0-387-84823-5. 
  4. ↑ „Joint flight of Vostok-3 and Vostok-4“. Russian Space Web. Qaraldi: 31-mart 2019-yil.
  5. ↑ 5,0 5,1 „Vostok cosmonaut Valery Bykovsky, who flew three missions, dies“. collectSPACE (27-mart 2019-yil).
  6. ↑ „First Girl in Space Gets a Rousing Welcome from Communist Women“. The Town Talk. UPI (24-iyun 1953-yil), s. 8.
  7. ↑ „Call signs of astronauts“.
  8. ↑ Burgess, Hall, Collin, Rex. The First Soviet Cosmonaut Team:Their Lives and Legacies. Praxis Publishing, 2009 — 37–39 bet. ISBN 978-0-387-84823-5. Burgess, Hall, Collin, Rex (2009). The First Soviet Cosmonaut Team:Their Lives and Legacies. Praxis Publishing. pp. 37-39. ISBN 978-0-387-84823-5.
  9. ↑ Reichl, Eugen. The Soviet Space Program, The Lunar Mission Years: 1959–1976. Atglen, Pennsylvania: Schiffer Publishing, 2019 — 100–102 bet. ISBN 978-0-7643-5675-9. 
  10. ↑ „Soyuz 22“. Space Facts (20-aprel 2018-yil). Qaraldi: 31-mart 2019-yil.
  11. ↑ Clark, Phillip. The Soviet Manned Space Program. New York: Orion Books, a division of Crown Publishers, Inc., 1988. ISBN 0-517-56954-X. 
  12. ↑ „Ушёл из жизни Валерий Быковский“. Roscosmos (27-mart 2019-yil). Qaraldi: 31-mart 2019-yil.
  13. ↑ Harvey, Brian. Soviet and Russian Lunar Exploration. Springer, 2007 — 176 bet. ISBN 978-0-387-21896-0. 
  14. ↑ Bykovsky quoted in Gavrilin, pp. 26–7
  15. ↑ 15,0 15,1 Paul Rincon. „Russian space pioneer Valery Bykovsky dies aged 84“. BBC (28-mart 2019-yil). Qaraldi: 1-aprel 2019-yil.
  16. ↑ 16,0 16,1 „First Girl in Space Gets a Rousing Welcome from Communist Women“. The Town Talk. UPI (24-iyun 1953-yil), s. 8.
  17. ↑ „Space Couple Wins Title“. The Evening Sun. Associated Press (20-iyun 1963-yil), s. 3.
  18. ↑ „Valery Feodorovich BYKOVSKY on Energia.ru“. 2021-yil 21-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 26-iyun.
  19. ↑ „FAI Awards“. FÉDÉRATION AÉRONAUTIQUE INTERNATIONALE (10-oktabr 2017-yil). Qaraldi: 31-mart 2019-yil.

Manbalar tahrir 

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Valeriy_Bykovskiy&oldid=3998334" dan olindi