Vračar — shahar boʻlib, (Serbian Cyrillic, Xorvatcha talaffuzi: v̞rǎt͡ʃaːr boʻlib) koʻplab elchixonalar va muzeylar joylashgan joy sifatida tanilgan Belgrad shahrining boy shahar hududi va munitsipaliteti sanaladi. 2011-yilgi aholini roʻyxatga olish natijalariga koʻra, munitsipalitetda 56,333 nafar aholi istiqomat qiladi.

Vračar
Belgrad munitsipalitetning boʻlinmalari
{{{rasmiy_nomi}}}ning bayrogʻi
Bayroq
{{{rasmiy_nomi}}}ning rasmiy gerbi
Gerb
44°47′43″N 20°28′4″E / 44.79528°N 20.46778°E / 44.79528; 20.46778 G OKoordinatalari: 44°47′43″N 20°28′4″E / 44.79528°N 20.46778°E / 44.79528; 20.46778 G O
Aholisi
 (2011-yil)
56,363
[[File:|290px|Vračar xaritada]]

Maydoni bor-yoʻgʻi 291 gektar boʻlib, u Belgrad (va Serbiya) munitsipalitetlari ichida eng kichigi, lekin ayni paytda aholi eng zich joylashgan hisoblanar ekan. Vračar — Savski Venac va Stari Grad bilan birgalikda Belgradning markaziy hududini tashkil etuvchi uchta munitsipalitetdan biri. Bu Belgraddagi eng qimmat koʻchmas mulk narxlaridan biriga ega boʻlgan badavlat munitsipalitet boʻlib, boshqa barcha Serbiya munitsipalitetlariga nisbatan universitetda tahsil olgan aholining eng yuqori ulushiga ega sanaladi[1]. Belgradening eng mashhur diqqatga sazovor joylaridan biri boʻlgan Avliyo Sava ibodatxonasi Vračar shahrida joylashgan.

Geografiyasi tahrir

132 metr (433 feet) boʻlgan Vracar platosi Belgrad shahar markazidagi eng baland nuqtalardan biri boʻlib, u odatda tepalikli yerlarda (jami 32 tepalik) qurilgan[2]. Vračar tepaligining gʻarbiy etaklarida joylashgan Slaviyadagi hovuzni yopish va quritish uchun tepadan tuproq ishlatilganda tepaning tepasi tekislanib, kyinchalik platoga aylanib ketadi[3]. Bugungi kunda deyarli hech qanday geografik ob’ektlar saqlanib qolmagan, chunki bu hudud butunlay urbanizatsiya qilingan, Karadordev bogʻining kichik qismidan tashqari platoning qolgan joylari janubiy yonbagʻirlarida joylashgan. Baʼzi kattaroq bogʻlar, masalan, Karadordjev bogʻining asosiy qismi yoki Manjej va Tašmajdan bogʻlari Vračarning maʼmuriy chegaralaridan tashqarisida qolib kelgan.

 
Serbiya Milliy kutubxonasi

Tarixi tahrir

 
Karadorje va Avliyo Sava ibodatxonasi, Vračar platosida, turklar avliyo Sava qoldiqlarini yoqib yuborishgan.

Vračar (serbcha vrač soʻzidan olingan boʻlib, „tabib“, „shifo beruvchi“ degan maʼnoni anglatadi) birinchi marta 1440-yilda, Usmonli sultoni Murod II tomonidan Belgradni qamal qilganda tilga olingan. 1492-yilgi Usmonli xaritasida Vračar minora sifatida qayd etilgan[4]. 1560-yilda 17 uydan iborat Kalemegdan qal’asi tashqarisidagi xristian qishlogʻi sifatida tilga olinadi. Taxminlarga koʻra, bu qishloq 1595-yilda turk sadr -vaziri Sinan posho isyonkor aholini tinchlantirish va jazolash uchun serb avliyosi Avliyo Savaning qoldiqlarini ustunga qoʻygan joy hisoblanadi.

XX asr tahrir

1880-yillardan boshlab mahalla taxminan Zapadni Vračar (yaʼni Gʻarbiy Vračar) va Istočni Vračar (yaʼni Sharqiy Vračar) ga boʻlingan, Šumadijski put (hozirgi Ozodlik bulvari) yoʻli bilan boʻlingan. Vračar munitsipaliteti 1952-yilda Belgrad maʼmuriy jihatdan tumanlardan (rejon) munitsipalitetlarga aylantirilgandan soʻng rasmiy ravishda tashkil etilgan. 1955-yil 1-sentyabrda Vračar Zapadni Vračar (Gʻarbiy Vračar) va Istočni Vračar (Sharqiy Vračar) ga boʻlingan. Bir yarim yil oʻtgach, 1957-yil 1-yanvarda Istočni Vračarning bir qismi Neymar munitsipaliteti va Terazije munitsipalitetining gʻarbiy qismi bilan birlashtirilib, Belgraddagi eng kichik munitsipalitet boʻlsa ham, Vračar tashkil etildi. Zapadni Vračar Savski Venac munitsipalitetiga aylandi, Istočni Vračarning eng sharqiy qismi Zvezdara munitsipaliteti tarkibiga kirdi (Vračarsko Polye mahalliy hamjamiyati, Zvezdara tepaligining oʻzi Veliki Vračar — Katta Vračar deb nomlangan).

Yangi shahar sogʻliqni saqlash markazi, HC Vračar, 1969-yildan 1972-yilgacha qurilgan.

Mahallalar tahrir

Vračarning oʻzi juda kichik hududga ega boʻlganligi sababli, uning kichik mahallalari ham kichik, ularning baʼzilari faqat koʻchalarni qamrab oladi:

  • Crveni Krst
  • Cvetni Trg
  • Chubura
  • Englezovac
  • Istočni Vračar
  • Gradić Pejton
  • Grantovac
  • Kalenich
  • Krunski Venac
  • Neymar
  • Savinac
  • Slaviya
  • Vračar

Demografiyasi tahrir

Aholining oʻsishi
YilAholi±%
194862 158—    
195375 139+20.9%
196188 422+17.7%
197184 291−4.7%
198178 862−6.4%
199169 680−11.6%
200258 386−16.2%
201156 333−3.5%

Boshqa ikkita markaziy Belgrad munitsipalitetlari, Stari Grad va Savski Venac kabi, Vračar soʻnggi besh oʻn yillikda aholini kamaytirmoqda. Shunga qaramay, Vračar oʻzining kichik maydoni tufayli Belgradning eng zich joylashgan munitsipaliteti boʻlib, har kvadrat kilometrga 18 967 aholi toʻgʻri keladi (2011-yil aholini roʻyxatga olish, 1971-yilda 28 380 kishi).

Etnik tuzilishi tahrir

Munitsipalitetning etnik tarkibi[5]:

Etnik guruh Aholi
serblar 50,561
Yugoslavlar 601
Chernogoriyaliklar 530
xorvatlar 266
Roman 254
Gorani 122
musulmonlar 105
slovenlar 97
ruslar 71
vengerlar 62
Boshqalar 3664
Jami 56 333

Iqtisodiyoti tahrir

Quyidagi jadvalda yuridik shaxslarda asosiy faoliyat turlari boʻyicha roʻyxatga olinganlarning umumiy soni (2018-yil holatiga) koʻrsatilgan[6]:

Faoliyat Jami
Qishloq, oʻrmon va baliqchilik 109
Konchilik va karer qazish 53
Ishlab chiqarish 1840
Elektr, gaz, bugʻ va konditsioner taʼminoti 1084
Suv taʼminoti; kanalizatsiya, chiqindilarni qayta ishlash va qayta ishlash faoliyati 416
Qurilish 2027
Ulgurji va chakana savdo, avtotransport va mototsikllarni taʼmirlash 5747
Tashish va saqlash 1191
Turar joy va oziq-ovqat xizmatlari 2320
Axborot va aloqa 2099
Moliyaviy va sugʻurta faoliyati 1031
Koʻchmas mulk faoliyati 351
Kasbiy, ilmiy va texnik faoliyat 4,608
Maʼmuriy va yordamchi xizmat koʻrsatish faoliyati 5510
Davlat boshqaruvi va mudofaa; majburiy ijtimoiy sugʻurta 2338
Taʼlim 1678
Inson salomatligi va ijtimoiy ish faoliyati 2413
Sanʼat, oʻyin-kulgi va dam olish 1373
Boshqa xizmat faoliyati 1979
Yakka tartibdagi qishloq xoʻjaligi ishchilari 8
Jami 38,175

Xususiyatlari tahrir

 
Belgradning ramzlaridan biri boʻlgan Beograđanka Vračar munitsipalitetining gʻarbiy burchagida joylashgan.

„Vračar chinor“ — bu tabiiy yodgorlik sifatida himoyalangan Makenzijeva koʻchasidagi daraxt. Bu London samolyoti, 23 m (75 ft) 2013-yilda yuqori va 1860-yillarda ekilgani taxmin qilinmoqda[7].

Xalqaro hamkorlik tahrir

Vračar quyidagi shaharlar va munitsipalitetlar bilan birlashgan[8].

Yana qarang tahrir

  • Istočni Vračar
  • Zapadni Vračar
  • Veliki Vračar
  • Belgrad boʻlinmalari
  • Belgrad mahallalari va shahar atrofi roʻyxati

Tarixiy havolalar tahrir

  • Beograd — Izdanje opštine beogradske, 1911;
  • Zapisi starog Beograđanina 2000;
  • Iz starog Beograda, Živorad P. Jovanović 1964;
  • Siluete starog Beograda, Milan Jovanović — Stojimirović, 1971;
  • Uspon Beograda, Milivoje M.Kostić, 2000;
  • Beogradske gradske pijace, JKP Beogradske pijace, 1999;
  • Vračarski glasnik, 1997-2004.

Manbalar tahrir

  1. „Srbija: Svaki deseti građanin visoko obrazovan“. www.vesti.rs. Qaraldi: 1-fevral 2013-yil.
  2. „Opservatorija: Beograd - Vračar (osnovana 1887 godine)“ (serbcha). Politika (2017).
  3. Milan Četnik, „Generali na koti Vračar“, Politika (serbcha)
  4. Marija Brakočević. „Beograd leži na 23 brda“ (serbcha). Politika (21-may 2014-yil).
  5. „ETHNICITY Data by municipalities and cities“. stat.gov.rs. Statistical Office of Serbia. Qaraldi: 1-mart 2018-yil.
  6. „MUNICIPALITIES AND REGIONS OF THE REPUBLIC OF SERBIA, 2019.“. stat.gov.rs. Statistical Office of the Republic of Serbia (25-dekabr 2019-yil). Qaraldi: 29-dekabr 2019-yil.
  7. Vladimir Vukasović (9–iyun 2013–yil), „Prestonica dobija još devet prirodnih dobara“, Politika (serbcha){{citation}}: CS1 maint: date format ()
  8. [1] (Wayback Machine saytida 2011-07-21 sanasida arxivlangan) Stalna konferencija gradova i opština.

Havolalar tahrir