Yamas
Yamas - (Sanskrit) va ularning toʻldiruvchisi Niyamalar yoga falsafasidagi bir qator „toʻgʻri yashash“ yoki axloqiy qoidalarni ifodalaydi. Bu „nazorat qilish“ yoki „nazorat qilish“ degan maʼnoni anglatadi. Bular Vedalar va Yoga Sutralarida berilgan toʻgʻri xatti-harakatlar uchun cheklovlardir. Ular axloqiy buyruqlar, amrlar, qoidalar yoki maqsadlarning bir shaklidir. Yamalar oʻz-oʻzini cheklashning „bunday qilmang“ degan cheklov roʻyxati boʻlib, odatda odamning boshqalar bilan munosabatlariga va oʻziga taʼsir qiladigan majburiyatlarni ifodalaydi[1]. Bir-birini toʻldiruvchi Niyamalar „bularni bajaring“ roʻyxatini ifodalaydi va Yamas va Niyamalar birgalikda yaxshi yashash uchun shaxsiy majburiyatlardir[1].
Yamas haqida birinchi eslatma Rigvedada boʻlib, hinduizmning ellikdan ortiq matnlarida, uning turli anʼanalaridan kelib chiqqan holda, Yamas muhokama qilinadi[2]. Patanjali oʻzining Patanjali yoga sutralarida beshta yamani sanab oʻtadi. Oʻnta yama koʻplab hind matnlarida „cheklovlar“ sifatida kodlangan, jumladan, 3.313-oyatdagi Yajnavalkya Smriti[3], Śāṇdilya va Varaxa Upanishadlar, Svatmārāma tomonidan yozilgan Hatha Yoga Pradipika[4], Tirumman nomlar ostida kodlangan ekan[5][6].
Eng koʻp tilga olingan Yamalar: Ahimsa (zoʻravonlik qilmaslik), Satya (yolgʻonchilik, rostgoʻylik), Asteya (oʻgʻirlik qilmaslik), Mitahara (oziq-ovqatda ortiqcha boʻlmaslik, oziq-ovqatda meʼyoriylik), Kṣama (azob haqida tashvishlanmaslik, magʻfirat) va dayo (tafsir qilmaslik, rahm-shafqat)[7]. Yamalar keng miqyosda qoʻllaniladi va oʻz harakatlarida, soʻzlarida va fikrlarida oʻzini oʻzi cheklashni oʻz ichiga oladi[8].
Etimologiyasi va maʼnosi tahrir
Ingliz tilidagi Yamas atamasi sanskrit tilidagi Yama soʻzidan olingan boʻlib, „cheklash“ degan maʼnoni anglatadi, deydi Stiven Sturgess, ayniqsa „zarar keltirishi mumkin boʻlgan harakatlar, soʻzlar yoki fikrlardan“ deya aytgan Stiven[9].
Hozirgacha Yamas haqida gapiradigan kamida oltmish (60 ta) qadimgi va oʻrta asrlardagi hind matnlari maʼlum[10]. Koʻpchilik sanskrit tilida, biroq baʼzilari mintaqaviy hind tillarida. Oltmishta matndan oʻn bittasidagi roʻyxatlar Patanjalinikiga oʻxshash, ammo bir xil emas, turli xil. Boshqa matnlarda 1 dan 10 gacha Yamas roʻyxati mavjud, ammo 10 ta eng keng tarqalgan xolos.
Ahimsa, Satya, Asteya, Mitahara, Kṣama, Dayā bu matnlarning aksariyati tomonidan keng muhokama qilingan Yamas axloqiy tushunchalari qatoriga kiradi[11].
Yana qarang tahrir
- Dama
- Niyama
- Samatva (Tinchlik)
- Diniy vaʼdalar
Manbalar tahrir
- ↑ 1,0 1,1 Judith Lasater (1998), Beginning the Journey, Yoga Journal, Nov-Dec Issue, pages 42-48
- ↑ SV Bharti (2001), Yoga Sutras of Patanjali: With the Exposition of Vyasa, Motilal Banarsidas, ISBN 978-8120818255ISBN 978-8120818255, Appendix I, pages 672-680
- ↑ Monier Monier-Williams, Sanskrit English Dictionary with Etymology, Oxford University Press, Entry for Yama, page 846
- ↑ Svātmārāma. The Hatha Yoga Pradipika, 5, Forgotten Books, 1997 — 14 bet. ISBN 978-1605066370. „अथ यम-नियमाः अहिंसा सत्यमस्तेयं बरह्यछर्यम कश्हमा धृतिः दयार्जवं मिताहारः शौछम छैव यमा दश १७“
- ↑ Ramaswami, Sŕivatsa. Yoga for the three stages of life. Inner Traditions / Bear & Company, 2001 — 229 bet. ISBN 978-0892818204.
- ↑ Devanand, G. K.. Teaching of Yoga. APH Publishing, 2008 — 45 bet. ISBN 978-8131301722. „Yama is a "moral restraint" or rule for living virtuously. Ten yamas are codified in numerous scriptures, including the Hatha Yoga Pradeepika compiled by Yogi Swatmarama, while Patanjali lists five yamas and five niyamas (disciplines) in the Yoga Sutras.“
- ↑ SV Bharti (2001), Yoga Sutras of Patanjali: With the Exposition of Vyasa, Motilal Banarsidas, ISBN 978-8120818255, Appendix I, pages 672-680
- ↑ Debra Weiss (2006), Ahimsa: Nonviolence from a Yoga Perspective, Fellowship, Vol. 72, Issue 1-2, page 25
- ↑ Sturgess, Stephen. Yoga Meditation: Still Your Mind and Awaken Your Inner Spirit. Oxford, UK: Watkins Publishing Limited, 2014 — 18–19 bet. ISBN 978-1-78028-644-0.
- ↑ SV Bharti (2001), Yoga Sutras of Patanjali: With the Exposition of Vyasa, Motilal Banarsidas, ISBN 978-8120818255ISBN 978-8120818255, Appendix I, pages 672-680
- ↑ SV Bharti (2001), Yoga Sutras of Patanjali: With the Exposition of Vyasa, Motilal Banarsidas, ISBN 978-8120818255ISBN 978-8120818255, Appendix I, pages 672-680