Yangi dunyo (gazeta)
Yangi dunyo (Qrim-tatarcha: Yan'y dyunya; Yañı Dünya) qrim-tatar tilida nashr etiladigan gazeta. 1918-yilda asos solingan va vaqti-vaqti bilan nashrni davom ettirayotgan gazeta taxminan 3700 tirajga ega. U Simferopolda juma kunlari chiqadigan haftalik gazeta hisoblanadi.
Tarixi tahrir
Gazeta 1918-yilda Moskvada tashkil etilgan. Bundan tashqari, muhim Qrim tatar ziyolisi Ismail Gaspirali tomonidan nashr etilgan Tercüman gazetasining davomi sifatida tanilgan[1].
Birinchi davrda uning xodimlari har qanday sabab bilan urushga qatnashmagan yoki qatnashish imkoniyatini topa olmagan turklardan iborat edi[2]. Uning birinchi muharriri turk kommunisti Mustafo Sufi edi, keyinchalik u Turkiya Kommunistik partiyasini tuzadi. Gazeta bolsheviklar inqilobini qo'llab-quvvatlovchi keng ko'lamli nashrlar chiqardi[3].
Gazeta keyinroq Simferopolga (Akmescit) koʻchib oʻtdi va 1930-yillarning oxirlarida nomini Qizil Qrim (Qizil Qrim) deb oʻzgartirdi. 1944-yilda Qrim-tatarlarning deportatsiya qilinishi bilan gazeta yopildi va 1957-yilda Toshkentda “Lenin bayrogʻi” nomi bilan Oʻzbekiston SSR Kommunistik partiyasi Markaziy Qoʻmitasining organi sifatida qayta tashkil etildi. 1970-yillarda u haftada uch marta 2300 tiraji bilan nashr etilgan.
1991-yilda gazeta Simferopolga qaytib keldi va o'zining eski "Yangi dunyo" (Yan'y dyunya) nomi bilan qayta ochildi.
Rossiya Qrimni anneksiya qilganidan keyin gazetada muammolar paydo boʻla boshladi. Yangi hukumatning Vazirlar Kengashi “ Yeni Dünya ” gazetasi va Yulduz jurnalining “qayta tashkil etish” nomi bilan yuridik shaxsligini bekor qilish uchun qaror chiqardi. Har ikkala muassasa ham Ismoil Gasprinskiy media markazi tarkibiga kiritilishi ko'zda tutilgan edi. Nashrlar nafaqat mustaqillikdan, balki yuridik shaxs maqomidan ham mahrum qilingani haqida gap bordi. Ikki muassasa xodimlari, jurnalist va yozuvchilar yangi nizomga keskin qarshi chiqib, nashrlarning yuridik shaxs maqomini saqlab qolish uchun masalani koʻproq oʻrganish va tekshirishni talab qilishdi. Shuningdek, ular Vazirlar Kengashi qaroriga zarur tuzatishlar kiritishni soʻrashdi. Ularning ta'kidlashicha, agar talablari javob berilmasa, Rossiya Federatsiyasining oliy davlat organlariga, hatto bosh vazirga ham murojaat qilishlari mumkin[4]. Ammo natijaga erishishning iloji bo'lmadi.
Gazetaga ishgʻol ma’muriyatining tazyiqlari davom etdi va gazetada 30 yildan buyon ishlab kelayotgan, soʻnggi 6 yil bosh muharrir boʻlib ishlagan Zera Bekirova 2015-yil 29-avgust kuni iste’foga chiqdi. Keyin gazeta xodimlarining ayrimlari ishdan bo'shatish to'g'risida ariza berishdi. Murojaatlarda iste'foga sabab sifatida hukumat tomonidan qo'llanilgan bosim va senzura ko'rsatilgan. Bu davrda gazeta qrim-tatar tilini saqlab qolish va rivojlantirish maqsadida musobaqalar, marafonlar tashkil etardi. Qrim-tatar respublikasi parlamenti rahbari Refat Chubarov “Zera Bekirovaning ishdan boʻshatilishida Ayder Amirovning oʻta nopok roli bor” degan gaplardan foydalangan[5].
Manbalar tahrir
- ↑ „YAÑI DÜNYA GAZETESİ 100 YAŞINDA!“. Kırım'ın Sesi Gazetesi (28 kasım 2018). 1-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1-aprel.
- ↑ Çanakkale Siperlerinden TKP Yönetimine Uyanan Esirler. Artcivic, 12 Temmuz 2007 — 51 bet. ISBN 975-8-68305-5. 1-aprelda qaraldi.
- ↑ Türkiye İştirakiyun Teşkilatlarının Birinci Kongresi (TKP Kuruluş Kongresi). Artcivic, 5 Kasım 2008 — 87 bet. ISBN 978-9-75868-373-4. 1-aprelda qaraldi.
- ↑ „Kırım’da efsanevi "Yañı Dünya" (Yeni Dünya) ve "Yıldız" yayınları tehdit altında“. Kırım Haber Ajansı (2 aralık 2015). 1-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1-aprel.
- ↑ „Kırım’ın efsanevi "Yañı Dünya" gazetesi Baş Editörü istifa etti“. Kırım Haber Ajansı (29 ağustos 2018). 1-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1-aprel.