Yuk tashish - bu tovarlar va boshqa turdagi mahsulotlarini tashishdir.[1] Yuk tashish atamasi dastlab dengiz orqali tashilgan yuklarga nisbatan ishlatilingan. Lekin amerikacha ingliz tilida u quruqlik yoki havo orqali tashishga nisbatan ham kengaytirilgan holda ishlatila boshlandi (International English: "carriage"). Harbiy muhitdan olingan " logistika " atamasi ham xuddi shu ma`noda qo`llaniladi.

Yuk tashish: bu xarita jahon okeanlaridagi yuk tashish transportlarining o`rtacha zichligini ko`rsatadi.

Yuk tashish turlari tahrir

 
2010-yilda transport turlari bo`yicha jahon yuk tashish hajmi trillionlab tonna-kilometrga yetti.

2015-yilda dunyo bo‘ylab 108 trillion tonna-kilometr yuk tashilgan (2050-yilgacha yiliga 3,4 foizga o‘sishi kutilmoqda (2020-yilda 128 trillionga yetgan)): 70 foiz dengiz taransporti, 18 foiz avtomobil taransporti, 9 foiz temir yo‘l, 2 foiz ichki suv yo‘llari taransporti havoda esa 0,25% dan kam.[2]

Quruqlikda yuk tashish tahrir

Quruqlik yoki "yer ustida" yuk tashish poyezd yoki yuk mashinasida amalga oshirilishi mumkin (Britaniya inglizcha: lorry ). Havo va dengiz jo‘natmalarida yer usti transporti yukni kelib chiqqan joyidan aeroport yoki dengiz porti orqali, so‘ngra belgilangan manzilga olib borishi talab etiladi, chunki mamlakatlarning qirg‘oqlari chegaralanganligi sababli har doim ham portlar yaqinida ishlab chiqarish korxonasini tashkil etish mumkin emas. Yer usti transporti havo transportiga qaraganda odatda arzonroq hisoblanadi, lekin yer transporti dengiz transportiga qaraganda qimmatroqdir. Ayniqsa ichki infratuzilma yaxshi tashkil etilmagan bo`lsa.

Kemada yuk tashish tahrir

 
Harbor kranlari Hindistonning Navi Mumbay shahrida joylashgan Javoharlal Neru portida konteyner kemasidan yuk tushiradi.

Ko‘p hajmdagi yuk tashish yuk kemalari orqali amalga oshiriladi. Har bir davlatning floti va uning ekipaji uning dengiz floti yoki savdo dengiz floti deb ataladi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Savdo va Taraqqiyot Konferentsiyasining (UNCTAD) 2018-yilgi hisobotiga ko‘ra, savdo yuk tashish (yoki dengiz orqali savdo) xalqaro savdoning 80-90% ni va qiymati bo‘yicha 60-70% ni amalga oshiradi.[3] :4Daryolar va kanallardakemalar ko‘pincha ommaviy yuklarni tashish uchun foydalaniladi.

Havoda yuk tashish tahrir

Yuk havoda ixtisoslashtirilgan yuk samolyotlarida yoki yo‘lovchi samolyotlarining bagajlarida bir hududdan ikkinchi hududga tashiladi. Havo yuklari odatda shaharlararo yuk tashishning eng tezkor usuli hisoblanadi, lekin u ham eng qimmat hisoblanadi.

Multimodal tahrir

Yuk bitta shartnoma bo‘yicha jo‘natiladi, lekin kamida ikki xil transport turi orqali (masalan, yer va havo) amalga oshiriladi. Yuk turli transport turlari o‘rtasida transport markazlari markazlari yoki poezd stantsiyalari, aeroportlar va boshqalarda almashiniladi.

Intermodal tahrir

Kema, temir yo‘l, samolyot va yuk mashinasi o‘rtasida osongina uzatiladigan konteynerga yuklangan yuk (yoki intermodal konteyner ) bo‘lgan multimodal transport vositasi.

Masalan, yuk jo‘natuvchi xorijga mahsulotni jo‘natish uchun yer va havo transporti bilan bir vaqtda foydalanadi. Intermodal yuk tashish marshrutni bu yukni jo‘natuvchidan olib qabul qilib oluvchining shaxsan o‘ziga yetkazib berish.[4][5]

Xalqaro Savdo Palatasi (ICC) tomonidan ishlab chiqilgan Inkoterms (yoki Xalqaro savdo yuk tashish shartlari) xalqaro savdoda eng ko‘p qo‘llaniladigan atamalarni talqin qilish uchun butun dunyo bo‘ylab hukumatlar, yuridik organlar va amaliyotchilar tomonidan qabul qilinadi. Umumiy atamalarga quyidagilar kiradi:

  • Bortda bepul (FOB)
  • Narx va yuk (CFR, C&F, CNF)
  • Xarajat, sug‘urta va yuk (CIF)

"Eng yaxshi yo‘l" atamasi odatda yuk jo‘natuvchi jo‘natish uchun eng past narxni (yuk jo‘natuvchiga) taklif qiladigan tashuvchini tanlashini anglatadi. Biroq, ba'zi hollarda, sug‘urta yaxshiroq yoki tezroq tranzit vaqti kabi boshqa omillar yuk jo‘natuvchini eng past taklif qiluvchidan boshqa variantni tanlashiga olib keladi.

Uyma-uy yuk tashish tahrir

Uyma-uy yuk tashish (DTD yoki D2D) yukni ishlab chiqish joyidan (POI)olib belgilangan manzilga qisqa vaqt ichida odatda bir xil trasportda yetkazish.

Xalqaro DTD ko‘plab xalqaro yuk tashish kompaniyalari tomonidan taqdim etiladigan xizmat hisoblanadi, konteynerli yuklardan foydalangan holda intermodal yuk tashish xususiyatiga ega bo‘lishi mumkin. Ushbu xizmatning ko‘rsatilgan narxi barcha yuk tashish, import va bojxona to‘lovlarini o‘z ichiga oladi, bu mijozlar uchun tovarlarni bir yurisdiktsiyadan boshqasiga olib kirishda imkoniyat yaratib beriladi. Bu yuk tashish bilan taqqoslanadi, uning narxi odatda faqat yuk tashish kompaniyasining ob'ektni bir joydan ikkinchisiga o‘tkazish uchun qilgan xarajatlarini o‘z ichiga oladi. Bojxona to‘lovlari, import soliqlari va boshqa xarajatlar tovar yetib borgunga qadar ushbu asosiy narxga sezilarli qo‘shimcha pul qo‘hilishiga olib keladi[6]

Manbala tahrir

  1. McLeod, Sam; Curtis, Carey (2020-03-14). "Understanding and Planning for Freight Movement in Cities: Practices and Challenges" (en). Planning Practice & Research 35 (2): 201–219. doi:10.1080/02697459.2020.1732660. ISSN 0269-7459. https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/02697459.2020.1732660. 
  2. „Global Freight Demand to Triple by 2050“. The Maritime Executive (2019-yil 27-may).
  3. United Nations Conference on Trade and Development (UNCTAD). „50 Years of Review of Maritime Transport, 1968-2018: Reflecting on the past, exploring the future“. 2022-yil 15-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 15-mart.
  4. Ltd. „Freight Forwarding - CML“. www.cmlplc.com. Qaraldi: 2016-yil 21-noyabr.
  5. Ltd. „Freight Shipping Services“. mach1global.com/ (2018-yil 16-yanvar). Qaraldi: 2018-yil 22-yanvar.
  6. „Delta Cargo, Roadie partner to offer door-to-door parcel delivery service in US“. Stat Trade Times (2019-yil 31-oktyabr). Qaraldi: 2019-yil 31-oktyabr.

Iqtiboslar tahrir

  • Birlashgan Millatlar Tashkilotining Savdo va Taraqqiyot Konferentsiyasi (2014).
  • Ko'rib chiqish Dengiz transporti 2010 Flyer. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Savdo va taraqqiyot konferensiyasi (2010). Qaraldi: 9-dekabr 2011-yil. 

Havolalar tahrir