Apxyartsa
Apxyartsa yoki apxiartsa (abxazcha: Аҧхьарца́) — torli kamonli cholgʻu asbobi. Abxazlarning asosiy xalq musiqa asboblaridan biridir.
Apxyartsa — keng boʻlmagan urchuqsimon ikki torli asbob. Bosh qismi, uzun dastagi va qorni bir xil daraxtdan yasaladi. Archadan yasalgan qorni chuqurcha shaklida, tubi boʻrtmali, tekis. Dekasida rezonator tirqishlari oʻyilgan. Qornining orqa tomonida boʻyniga oʻtish joyida, gʻilofdagi kabi tirqishcha boʻlib, unga kamoncha tushirilgan. Torlari chandirdan yasalgan, ular asbobning pastki qismida yogʻoch taxtacha shaklidagi tutqichga bogʻlanadi. Torlar tagligi baland, egik shaklda. Kamonchasi toʻgʻri shaklda, tashqi tomondan yoyga oʻxshaydi. Kamoncha tolalari ot yollaridan yasaladi. Cholgʻu asbobini chalishni boshlashdan avval tananing orqa qismiga biriktirilgan yollarga qatron surtiladi. Sozanda apxyartsani oʻtirib, quyiga egik shaklda tutgan holda, qornining oxirini tizzalar orasida ushlab turgan holatda chaladi.
Marosim madaniyati tahrir
Apxyartsalar joʻrligida asosan tarixiy-qahramonlik qoʻshiqlari kuylangan. Ilgarilari har bir boʻlinmada oʻz apxyartsachilari boʻlgan. Ular jangchilarning oldida safda turishgan. „Apxyartsa“ nomi kelib chiqishiga koʻra, abxaz xalqining jangovar hayoti bilan bevosita bogʻliq boʻlib, „apxyartsaga“ soʻzidan kelib chiqqan. Bu soʻz „oldinga borishga undaydigan narsa“ degan maʼnoni anglatadi. Abxazlar apxyartsa joʻrligida qoʻshiq aytishdan davolash vositasi sifatida ham foydalanishadi.
Adabiyotlar tahrir
Xashba I. M. Abxaz xalq cholgʻu asboblari Ikkinchi nashr Suxumi: „Alashara“, 1979 240 b. 1500 tiraj.
Gunba Esma Zakanovna ABXAZ XALQ TOʻLLARI VA UNING TOʻY MOSIMIDAGI VAZIFALARI // Tarixiy, falsafiy, siyosiy-huquqiy fanlar, madaniyatshunoslik va sanʼatshunoslik. Nazariya va amaliyot masalalari Tambov: Diplom, 2015. No 2 (52): 2 soat ichida. Ch. IC 70-73. ISSN 1997-292X