Azov batalyoni

Azov batalyoni ramzi

Mamlakat:	Ukraina
Maqsadi:	Separatistlarga qarshi kurash
Tashkil etildi:	2014-yil may
Dastlabki a'zolari:	70 ta
2017-yildagi a'zolari:	2000 ta
Bugungi kunda:	800 ta
Asoschisi va dastlabki qo'mondoni:	Andrey Biletskiy
Hozirgi qo'mondoni:	Denis Prokopenko
Dastlabki nomi:	Qora korpus
Dastlabki moliyachisi:	Igor Kolomoyskiy
Qabul qilindi:	2014-yil noyabr, Ukraina milliy gvardiyasiga
Azov Batalyoni hayotidagi muhim sanalar
2014-yil 11-avgust:	Marinkani egalladi
2014-yil 14-oktabr :	Ukraina qoʻzgʻolonchilar armiyasining 72 yilligi paradida qanashdi
2015-yil yanvar:	Shirokine, Pavlopil va Kominternoveni egalladi
2015-yil 1-oktabr	Qrim blokadasiga qo'shildi
2019-yil iyun:	Mariupol jangidagi Ukraina g'alabasining besh yilligiga bag'ishlangan parad qatnashchisi
2022-yil fevral:	Rossiyaning Ukrainaga hujumi
2022-yil aprel:	Azovstal qamali
2022-yil 17-may:	«Azovstal»dagi harbiylarni «qutqarish amaliyoti»
2022-yil 19-may:	Rossiyaning Azovstaldagi Azov polki askarlarining asir olinganligi (taslim bo'lganligi) hisoboti

Azov batalyoni (Azov polki)- Ukraina Milliy gvardiyasining Azov dengizi sohilidagi Mariupol shahrida joylashgan bo'linmasi. «Azov» boʻlinmasi 2014-yil mayida Mariupolda 70 nafar koʻngilli tomonidan tuzilgan. Oʻsha yil sentabriga kelib boʻlinma polkka aylangan, noyabrda esa Ukraina milliy gvardiyasi tarkibiga oʻtkazilgan. Turli OAV xabarlariga ko’ra polk a’zolari soni 2017-yilda 2000 kishiga yetgan. Ayni vaqtga kelib «Azov» polki jangchilari soni 800 nafar atrofida.

Tavsifi tahrir

Batalyon a’zolari 22 mamlakatdan kelgan va ular turli ma’lumotga ega. Aʼzolarning aksariyati rus tilida soʻzlashuvchilar va Ukrainaning rusiyzabon mintaqalaridan kelgan. Uning asoschisi va dastlabki qo'mondoni Andrey Biletskiy edi va 2017-yildan hozirgicha polkni qo'mondon Denis Prokopenko boshqargan.

Andrey Bletskiy va uning ko'ngilli Azov jamoasi

Tarixi tahrir

8 yildan beri Donbas urushida rus kuchlariga qarshi kurashib keladi. 2014-yil may-iyun oylarida, ukrain kuchlarining ayirmachilarga qarshi aksilterror amaliyoti vaqtida Ukraina armiyasi va koʻngillilar bataloni shaharni qaytarib oladi. Batalyon dastlab "Qora korpus" deb nomlangan va Ukraina ommaviy axborot vositalari tomonidan "Qora kiyimdagi erkaklar" yoki "Kichik qora tanlilar" laqabini olgan, maxfiyligi va sirliligi, shuningdek, bosqin paytida butunlay qora rangdagi niqoblardan foydalanishgan. Xarkovda, keyinroq Mariupolda rossiyaparast nazorat punktlari, rossiyaparast jangchilar va xayrixohlarni ushlash bilan shug’ullangan. Dastlab, guruh asosan davlatdan mustaqil bo’lgan. Polkni yahudiy-ukrainalik milliarder va oligarx Igor Kolomoyskiy bilan moliyalashtirib turgan. Keyinchalik "Ukraina fidoiylari" siyosiy partiyasining ko'plab a'zolari Azovga qo'shildi. Batalonning boshqa homiylari orasida Oliy Rada deputati Oleg Lyashko, Dmitriy Korchinskiy, tadbirkor Sergey Taruta va ichki ishlar vaziri Arsen Avakov bor edi. Mariupol jangi paytida shaharni separatistlardan qaytarib olish uchun qarshi hujumning bir qismi sifatida janglarda qatnashdi. "Dnepr-1" maxsus topshiriqli patrul politsiyasi bataloni bilan birgalikda ular ayirmachilar tomonidan bosib olingan asosiy binolar va istehkomlarni qaytarib olishdi, kamida 5 separatistni o'ldirishdi va jang paytida dushmanning bitta BRDM-2 zirhli mashinasi va bitta zirhli yuk mashinasini yo'q qilishdi. 2014-yilning 25-28-avgust kunlari bo'lib o'tgan Novoazovsk jangi Azov bataloni va Ukraina qo'shinlari uchun omadli bo’lmadi. Chunki ular ayirmachilar va ruslarning tanklari va zirhli texnikalarining o’t ochishi natijasida o’z pozitsiyasidan chekindi. 11-avgust kuni "Azov" batalyonining yana bir otryadi ukrainalik desantchilar tomonidan qo'llab-quvvatlanib, Marinkani rossiyaparast isyonchilardan tortib oldi va Donetsk Xalq Respublikasi jangchilari bilan to'qnashib, Donetskchegarasiga kirdi. Novoazovsk qo'lga kiritilgach, separatistlar Mariupolga qarshi ikkinchi hujumga tayyorgarlik ko'rishni boshladilar. 2014-yil sentabr oyi boshida Azov bataloni Mariupoldagi Ikkinchi jangda qatnashdi. 5-sentabrda erishilgan sulh haqida Azov qoʻmondoni Andrey Biletskiy “Agar bu taktik harakat boʻlsa, bu Ukraina yerlari boʻyicha ayirmachilar bilan kelishuvga erishishga urinish boʻlsa, bu xiyonatdir”, deydi. Bu vaqtda Azovning 500 a'zosi bor edi. Biletskiy 2014-yil oktabr oyida batalonni tark etdi. 2014-yil sentabr oyida Azov bataloni qayta tashkil etildi va batalyondan polkga ko'tarildi va Ukraina Milliy gvardiyasiga qabul qilindi. Hozirgi Azov polki "3057-harbiy qism" deb belgilandi va rasmiy ravishda "Azov" maxsus operatsiyalar otryadi deb nomlandi. Milliy gvardiyaga rasman qabul qilinganidan soʻng Azov jangchilari Ukraina Ichki ishlar vazirligi va ukrainalik oligarxlardan rasmiy mablagʻ oldi. Aynan shu davrdan Azov o’z tarkibida og'ir qurollarni ko'paytirishni boshladi. 2015-yilning 24-yanvarida Mariupol ayirmachilar tomonidan raketa hujumiga uchradi, natijada 31 kishi halok boʻldi, 108 kishi yaralandi 28-yanvarda Mariupolning sharqiy qismidagi nazorat oʻtkazish punktining oʻqqa tutilishi natijasida ikki “Azov” a’zosi halok boʻldi. Ikkala hujum ham Shirokine qishlog'i yaqinidagi hududdan amalga oshirilgan edi. Mariupolning sharqida ayirmachi qo'shinlarning sezilarli harakati bo'lgan, bu Mariupolga uchinchi hujum qilish haqidagi xavotirni uyg'otdi. Bunga javoban Azov bataloni Shirokinedagi separatistlarga qarshi kutilmagan hujum uyushtirdi. Ularning maqsadi Mariupolni ko'proq bombardimon qilishning oldini olishga va ayirmachilar kuchlarni Novoazovskga qaytarishga erishish edi. Azov polkining hujumi Ukraina armiyasi va havo hujumi kuchlari, shuningdek, Milliy gvardiyaning Donbas batalyoni va mustaqil ko'ngillilar batalyonlari: Ukraina ko'ngillilar korpusi va Checheniston musulmonlari vakili shayx Mansur tomonidan qo’llab-quvvatlandi. DXR chegaralarini yorib o'tib, Azov bataloni tezda Shirokine, Pavlopil va Kominternove shaharlarini egallab olishga muvaffaq bo'ldi va Novoazovsk tomon yura boshladi. 12-fevralga kelib, ayirmachilar keng ko'lamli qarshi hujumni boshladilar, bu Azov uchun katta yo'qotishlarga olib keldi. Azov va Ukrainaning qolgan qo'shinlari Saxankadan Shirokinaga chekindi. Shu kuni ikkala tomon Minsk II sulhini imzoladi va Shirokine atrofidagi hudud demilitarizatsiyalangan betaraf hudud deb e'lon qilindi. Biroq, DXR isyonchilarni bu to’xtata olmadi. Keyingi haftalarda Azov va ayirmachilar o'rtasida davom etayotgan janglar Minsk II kelishuvini xavf ostida qoldirdi. Shirokinedagi vaziyat boshi berk ko'chaga kirib qoldi: ikkala tomon ham o'z pozitsiyalarini mustahkamlab, okoplar qurdilar. Natijada Shirokine qishlog'i deyarli butunlay vayron bo'ldi. 2015-yil 1-iyulda ayirmachilar Shirokinadan chiqib ketishdi. Separatchilar yetakchisi Denis Pushilin Minsk II kelishuvlariga rioya qilish uchun chekinayotganini, niyati yaxshi ekanligiga ishora qildi. Biroq, Biletskiy bu harakat “Ayirmachilarning og'ir talofat ko'rgani va hujumni davom ettira olmagani natijasi” deb ta'kidladi. 29-iyul kuni Shirokin shahridagi Azov polki va Donbas batalyoni jangchilari frontdan chetlashtirilib, Ukraina dengiz piyodalari bo'linmasi bilan almashtirildi. Ularni qishloqdan olib chiqish qarori yaqin atrofdagi Mariupol aholisining qattiq noroziligiga sabab bo’ldi. Mariuopliklar qoʻshinlarning chekinishini rus separatistlarining qishloqni yana oʻqqa tutilishiga sabab bo’lishidan xavotirda edi.

Muhim sanalar tahrir

2014-yil 14-oktabr kuni “Azov” bataloni harbiy xizmatchilari Ukraina qoʻzgʻolonchilar armiyasining 72 yilligiga bagʻishlangan Kiyevdagi harbiy paradda ishtirok etishdi. 2014-yil 31-oktabrda Azov batalyoni qo'mondoni o'rinbosari Vadim Troyan Kiyev viloyati politsiyasi boshlig'i etib tayinlandi. 2014-yil 11-noyabrda Azov bataloni Ukraina Milliy gvardiyasi tarkibiga rasman kiritildi. 2015-yil mart oyining oxiriga kelib, fevral oyida oʻt ochishni toʻxtatish toʻgʻrisidagi kelishuvdan soʻng, batalyon Mariupolni himoya qilishda va Shirokindagi separatistlarga qarshi kurashda davom etdi. 2015-yil avgustda Ukraina hukumati barcha koʻngillilar batalyonlarni, jumladan Azovni ham Mariupol atrofidagi front chizigʻidan olib chiqib, ularning oʻrniga oddiy harbiy qismlarni joylashtirdi. Batalyonning endigi asosiy bazasi Donetsk viloyatidagi Urzuf qishlog'ida edi. 2015-yil 1-oktabrda Azov polka Qrim blokadasiga qo'shildi. Bu blokada Qrim tatar xalqi majlisi tomonidan 20-sentabrda Rossiyaning Qrimning Rossiyaga qoʻshib olinishiga norozilik bildirish maqsadida Rossiyadan Qrimga ketayotgan transport harakatining ommaviy toʻsib qo’yishi natijasida boshlangan edi. Tez orada tatarlarga Rossiyaga qarshi boshqa faol guruhlar, jumladan, Azov polka ham qo'shildi. “Azov polki” va “ Oʻng sektor”ning Ukraina koʻngillilar korpusi harbiylashgan kuchlari blokada tashkilotchilari xavfsizligini ta’minlashga yordam berdi. 2016-yil 27-aprelda oblast gubernatori Mixail Saakashvili ijtimoiy tarmoqlarda rossiyaparastlarning tinch aholiga tez-tez hujum qilayotgani haqida yozganidan soʻng, polkning 300 nafar askari va yengil zirhli texnikasi Odessaga jamoat tartibini saqlash uchun kirdi. 2017-yilda polkning a’zolari soni 2500 dan ortiq edi. 2019-yil iyun oyida Mariupol jangidagi Ukraina g'alabasining besh yilligini nishonlash uchun Azov polki, Ukraina Milliy gvardiyasi, Ukraina Milliy politsiyasi va Ukraina Davlat chegarasini qo'riqlash xizmati a'zolaridan iborat harbiy parad bo'lib o'tdi. Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi

Azov polki 2022-yilgi Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi natijasida urushga tayyorgarlik ko’rdi. Moskvaning asosiy rejalaridan biri polkni yo’qotish edi.

Mariupolni egallash rejasi

Azov polkining ko'p qismi urushning boshida Mariupolda joylashgan edi. Batalyon Mariupol qamalida Mariupolni himoya qiluvchi asosiy bo'linma edi. Jang davom etar ekan, Azov shaharni jangchilar shiddatli himoya qilish bilan ajralib turdi. Misol uchun, PBS uni "mamlakatning eng qobiliyatli bo'linmalaridan biri-tajribali ko'ngillilar kuchi" deb atadi. 2022-yil 19-mart kuni prezident Volodimir Zelenskiy Mariupoldagi Azov qoʻmondoni podpolkovnik Denis Prokopenkoga Ukraina Qahramoni unvonini berdi.^[1] 9-mart kuni Rossiya Mariupol]dagi tug'ruqxonaga havo hujumi uyushtirdi, ko'plab tinch aholi halok bo’ldi va bomba hujumini esa binoda Azov qo'shinlari borligi bilan oqladi; xuddi shunday, 16 mart kuni tinch aholini bombapanagoh qilgan Mariupol teatri bombardimon qilindi. Tinch aholi shaharni tark etar ekan, Rossiya nazorat-oʻtkazish punktlari erkaklarni toʻxtatib, ularni ularning tanasidan Azov askarlari tatirovkalari bor-yo’qligini ko’zdan kechirardi. Nazorat o’tkazish punktidagi qochqinlar Azovga aloqasi bormi yoki polkda tanishi bormi deb so'roq qilingan. 22-mart kuni ruslar Shimoliy Kalmiusskiyda tashlab chiqilgan Azov harbiylarining shtab-kvartirasini egallab oldi.

Azovstal qamali tahrir

Aprel oyi boshida Azov polki boshqa mahalliy Ukraina kuchlari bilan birgalikda Sovet davrida harbiy hujumlar va bombardimonlarga qarshi turish uchun qurilgan yirik metallurgiya zavodi bo'lgan Azovstalga chekinishni boshladi. 2022-yil 11-aprelda polk Rossiya kuchlarini Mariupolda "kelib chiqishi noma'lum zaharli modda"(biologik qurol)ni qo'llashda aybladi. Biroq bu ayblovlar mustaqil nufuzli tashkilotlar tomonidan tasdiqlanmadi. Aprel oyining oxirida Ukraina dengiz piyodalarining 36-brigadasi, Milliy gvardiya, Milliy politsiya va Chegara qo'shinlarining dengiz porti otryadlaridan iborat bo'lgan shahar ichidagi Ukraina qarshiliklarining so’nggi uchqunlari Azovstalga kirish uchun dushman mudofaasini yorib o’tdilar va Azov polki bilan birlashdilar.^[2]

Azovchilarning taslim bo'lishi tahrir

Keyinroq «Azovstal» zavodi himoyachilari Ukrainadagi rasmiylarni Mariupol mudofaasini tashkil eta olmaslikda aybladi va «Azov» polki harbiylari uchun rossiyaliklarga asirga tushish oʻlim bilan barobar ekanini aytishdi. «Azov» jangchilari Ukrainaning koʻplab rasmiylari sakkiz yil mobaynida mamlakat mudofaasi masalalarini sabotaj qilib kelganini ham aytishgan. «Mariupol qamali 2,5 oydan buyon davom etmoqda. Tarixda buncha koʻp askar, buncha koʻp tinch aholi halok boʻlgan bunday qamal boʻlmagan. 25 ming fuqaro Rossiya armiyasi tomonidan oʻldirildi. Ammo biz harbiylarmiz, mamlakatimizni, davlatimizni himoya qilish ma’naviy burchimiz», degan razvedka boshqarmasi ofitseri Ilya Samoylenko. Uning soʻzlariga koʻra, hech kim jangchilar bu qadar uzoq qarshilik koʻrsatishini kutmagan. «Chunki hukumatimiz Mariupolni himoya qila olmadi, shahar mudofaasini tayyorlay olmadi. Bizni qahramonlar deyishmoqda, bizdan hayratlanishmoqda, ammo qahramonlik rejalashtirish va tashkiliy ishlar barbod boʻlganida yuzaga keladi. Koʻp odamlarimiz Ukraina himoyasi uchun jonini berishdi. Biz Mariupoldan ketishimiz mumkin edi, chunki biz vaziyat ogʻirlashayotganini koʻrib turgandik, ammo shahar mudofaasi uchun qolishga qaror qildik va bizda shaharni himoya qilish toʻgʻrisidagi buyruq ham bor edi. Ukraina prezidenti Volodimir Zelenskiy ayni vaqtda Mariupol shahri qamalini harbiy yoʻl orqali bekor qilish imkonsizligi haqida gapirdi. «Ukrainada bunday ogʻir qurollar yoʻq. Bu shunchaki gap emas, armiyamiz rahbariyatining xulosasi», — degan Zelenskiy Kanada bosh vaziri Jastin Tryudo bilan qoʻshma matbuot anjumanida. «Suspilne» nashri xabar berishicha, Zelenskiy hozirda Ukrainada faqat diplomatik choralar imkoniyati borligini aytgan. U aynan diplomatik yoʻl orqali «Azovstal» zavodi hududidan tinch aholi vakillari olib chiqilganini ta’kidlagan. Kombinat mudofaachilari korxona hududi ostidagi yertoʻlalar antisanitar holatda ekani, dori-darmon, suv va oziq-ovqat tugagani, 600 nafar atrofida yaradorlar borligini ma’lum qildi. 17-mayga oʻtar kechasi Ukraina qurolli kuchlari Bosh shtabi haqida e’lon qildi. Idora bayonotida ogʻir yarador boʻlgan 53 kishi Novoazovskdagi shifoxonaga, yana 211 nafar harbiy xizmatchi - Yelenovkaga olib ketilganini ma’lum qildi. 19-may kuni Rossiya mudofaa vazirligi «Azovstal» mudofaasida qatnashgan ukrain harbiy asirlari aks etgan yangi videoni namoyish etdi. Rossiya tomoni ma’lumotiga koʻra, 16-maydan buyon (oʻshanda zavoddan yarador jangchilarni olib chiqish boʻyicha kelishuvga erishilgandi) 1730 nafar harbiy taslim boʻlgani, shundan 80 nafari ogʻir yaradorlar ekani aytiladi. 20-may kuni Rossiya mudofaa vaziri Sergey Shoygu zavoddan 1908 nafar ukrain «millatchi» chiqqani, yana 177 kishi tinch aholi vakillari ekanini ma’lum qildi. Zavod ichida yana qancha harbiy qolgani noma’lum. Hozircha yuqori lavozimli harbiylar taslim boʻlishmagan.^[3] Rossiya nashrlari ogʻir yaradorlar Mariupoldan sharqda, Rossiya chegarasi yaqinida joylashgan Novoazovsk shaharchasidagi shifoxonaga joylashtirilganini ma’lum qilgan. Harbiy asirlarning aksari Donetsk yaqinidagi Yelenovka posyolkasidagi qamoqxonaga joʻnatilmoqda - Mariupol meri maslahatchisi Petro Andryushchenkoning ma’lumotiga koʻra, bu yerda nazorat o'tish punktidan oʻta olmagan uch-toʻrt ming atrofidagi mariupolliklar ham saqlanmoqda. OAV ma’lumotiga koʻra, «Azovstal» mudofaasidagilarning 89 nafari Rossiya hududiga olib oʻtilgan va Taganrogdagi izolyatorga joylashtirilgan. «Azov» jangchilarini nima kutayotganligi noma’lum. Yoki rus asirlariga almashuv yoki Rossiya sudi ularning taqdirini belgilaydi. 2022-yil 22-may Rossiya Mariupol to'liq egallanganligini e'lon qildi.^[4]