Domino effekti
Domino effekti yoki zanjir reaksiyasi — bir hodisa oʻziga oʻxshash hodisalar bilan birgalikda butun zanjir hosil qiliuvchi yigʻma effekt[1]. Ushbu atama eng yaxshi mexanik taʼsir sifatida tanilgan hamda domino toshlarining bir-biriga ulab yiqilishiga oʻxshashlik sifatida qoʻllaniladi. Bu odatda ketma-ket hodisalar orasidagi vaqt nisbatan kichik boʻlgan voqealar ketma-ketligini anglatadi. U soʻzma-soʻz (kuzatilgan haqiqiy toʻqnashuvlar seriyasi) yoki metafora (global moliya yoki siyosat kabi tizimlar ichidagi sabab-oqibat aloqalari) ishlatilishi ham mumkin. Domino effekti atamasidan, shuningdek, hodisaning muqarrar yoki yuqori ehtimoli borligini bildirish uchun ham (allaqachon sodir boʻlganligi sababli) va aksincha, hodisaning imkonsiz yoki juda dargumon (bitta domino) ekanligini bildirish uchun foydalaniladi.
Effektning namoyon boʻlishi tahrir
Domino effektini har biri kichik masofa bilan ajratilgan bir qator domino toshlarini tik qoʻyish orqali osongina tasavvur qilish mumkin. Birinchi domino harakatga kelgandan soʻng, navbatdagi dominoni agʻdaradi. Ushbu ketma-ketlik orqali chiziqli zanjir paydo boʻladi. Bunda har bir dominoning tushishi darhol oldingi dominoga taʼsir qiladi. Taʼsir zanjir uzunligidan qatʼiy nazar doimo bir xil natijaga ega boʻladi. Ushbu zanjir reaksiyasida foydalaniladigan energiya dominolarning meta-barqaror holatda boʻlganligi sababli potentsial energiya hisoblanadi. Dastlabki domino agʻdarilganda, yiqilish orqali uzatiladigan energiya keyingi dominoni agʻdarish uchun zarur boʻlgan energiyadan kattaroq boʻladi[2]. Domino effekti Rube Goldberg mashinalarida qoʻllaniladi.
Mediada tahrir
Domino kuni — domino toshlarining eng koʻp qulashi boʻyicha jahon rekordi.
Yana qarang tahrir
Bogʻliq atamalar tahrir
Tegishli fizik nazariyalar tahrir
- Kapalak effekti
- Kaskadli nosozlik
- Sabablilik
- Zanjirli reaksiya
- Qor to'pi effekti
Matematik nazariyalar tahrir
Siyosiy tahrir
Ijtimoiy tahrir
Manbalar tahrir
- ↑ „domino effect“. The Free Dictionary. Farlex, Inc.. Qaraldi: 2014-yil 29-sentyabr.
- ↑ Stronge, W. J.. Impact Mechanics. Cambridge University Press, 2004. ISBN ISBN 0-521-60289-0.